اسفندیار معصومی دکترای اقتصاد سنجی، کارشناسی ارشد آمار و کارشناسی اقتصاد ریاضی از مدرسه اقتصاد لندن است. وی بر این باور است که تغییرات عمده همچنان در حال رخ دادن در بازار سوختهای فسیلی است. الگوهای تولید و مصرف آینده، در نتیجه تغییرات ژئوپلتیک تغییر خواهد کرد.
معصومی معتقد است که تولیدکنندگان نفت در خاورمیانه بیش از دیگران از تغییرات آتی متاثر خواهند شد.
وی بر این باور است که ایران می‌تواند به عنوان موتور محرک اقتصاد آسیا و خاورمیانه به کشورهای چین و هند بپیوندد یا اینکه تلاش کند به یک صادر کننده حاشیه‌ای نفت که برای بقا می‌جنگد، تبدیل شود.
تولیدکنندگان نفت در خاورمیانه بیش از دیگران از تغییرات آتی متاثر خواهند شد / آمریکا برای خودکفایی در تولید نفت وگاز تلاش می‌کند
- آینده حوزه نفت را چطور ارزیابی می کنید؟
معصومی: تغییرات عمده همچنان در حال رخ دادن در بازار سوختهای فسیلی است. الگوهای تولید و مصرف آینده، در نتیجه تغییرات ژئوپلتیک تغییر خواهد کرد. در این میان، تولیدکنندگان نفت در خاورمیانه بیش از دیگران از این تغییرات متاثر خواهند شد. در مرکز این تحولات، تغییراتی که سمبلیک تر از تحولات دیگر است، تلاش آمریکا برای خودکفایی در تولید نفت و گاز است. نیازی به گفتن نیست که این تحول به دلایل تکنولوژیک در حال رخ دادن است و تبعات سیاسی و اقتصادی احتمالی را در پی خواهد داشت.
- واکنش ایران به این تحولات چگونه باید باشد؟
معصومی: به اعتقاد من ایران باید به صورت منحصر به فردی، به این تحولات به نحوی واکنش نشان دهد که با سرمایه انسانی و منابع طبیعی اش و همچنین با تصویری که از خود بر جای می گذارد و هویت ملی اش سازگار باشد.
ایران باید به یک قدرت مهم پتروشیمی تبدیل شود
- پیشنهاد و توصیه مشخص شما در این خصوص چیست؟
معصومی: ایران باید گام هایی فوری را برای تبدیل شدن به یک قدرت مهم پتروشیمی و ایفای نقش رهبری در این زمینه بردارد. این منطقی نیست که ایران منابع نفت و گاز خود را به دلیل آسان بودن نقل و انتقال و صادرات، به صورت بی رویه ای مصرف کند. بابت هر دلار نفت و گازی که این کشور به خارج صادر می کند، باید 50 دلار برای واردات آنچه که با آن نفت تولید شده است (نظیر دارو، تجهیزات، مواد پیشرفته، پلاستیک و غیره) بپردازد. این یک عمل انتحاری در قرن 21 و یک کار نامعقول در همه زمان هاست.
ایران نباید روزانه 2 میلیون بشکه نفت صادر کند. این کشور باید بتواند به همان مقداری که وارد می کند، محصولات نهایی و واسطه ای و خدمات مرتبط با نفت و گاز تولید کند.
ثروت سرمایه انسانی در ایران مغتنم شمرده نمی‌شود
ثروت سرمایه انسانی ای که در ایران وجود دارد، آنگونه که باید و شاید مورد توجه قرار نگرفته و غنیمت شمرده نشده است. محققان ایرانی در رشته های پزشکی، مهندسی و دیگر حوزه های ریاضیات، جزو قوی ترین ها هستند. ما برخی از بهترین محققان را در این حوزه ها داریم.
ایران و برخی از شرکت های ثروتمند خصوصی و نیمه خصوصی اش باید یک طرح 10 ساله را برای دستیابی به اهداف بزرگ در زمینه تحقیقات پتروشیمی، پزشکی و دارویی، تولید باتری، ساخت مواد و تکنولوژهای های حفاظت از باتری و انرژی تعریف کنند. این باید به یک هدف ملی مهم مانند تلاش آمریکایی ها برای فرود آمدن در ماه تبدیل شود. افزایش قابل توجه ظرفیت تحقیق و آموزش باید در دستور کار قرار گیرد. اختصاص بورسیه های بسیار جذاب و ورود آسان به دانشگاه های متمرکز، برای جذب تعداد زیادی از استعدادهای جوان و هدایت استعدادهای موجود به این حوزه ضروری است.
بودجه تحقیقات باید به صورت شوک آوری افزایش یابد تا بتواند گروه های محققان میان رشته ای و دانشجویان را از رشته های پتروشیمی، فسیلی، پزشکی، داروسازی، برق، مواد پیشرفته، انرژی اتمی و علوم مرتبط، جذب به همکاری کند.
ایران باید از دانشمندان همانند قهرمانان ملی تجلیل کند / ضرورت تبدیل اکتشافات به محصولات و نوآوریها با هدف تولید ثروت برای کشور
جامعه ایران که همواره به تحقیق و محققان احترام گذاشته است، باید از دانشمندان همانند قهرمانان ملی تجلیل کند. آنها باید همچون غرب، با وعده اعطای جوایزی بزرگ برای اکتشافات، اجازه کارآفرینی را بدهد و اکتشافات باید به صورتی موفقیت آمیز به محصولات و نوآوری هایی تبدیل شوند که بتوانند برای کشور تولید ثروت کنند. جمعیت کشور باید آموزش ببیند که از رشک بردن به این سیستم پاداش دهی خودداری کند و همه باید فرصت برابر برای منتفع شدن و مشارکت در این برنامه را داشته باشند.
یک چنین برنامه و تلاش ملی ، مستلزم تعهد کامل همه ارگان های جامعه است. انجام این اقدام مستلزم تمرکز است. همچنین باید آموزش عمومی به اقشار مختلف جامعه داده شود و یک تلاش جهادی در این زمینه تبلیغ شود.
چنین طرح اقتصادی - آموزشی با یک اقتصاد مستقل، با یک ملت سربلند و تمدن بزرگ سازگار است.
واردات دارو و بنزین برای ایران معقول نیست / ایران نباید بر سرمایه گذاری برای ذخیره و صادرات گاز طبیعی و دیگر سوختها تمرکز کند
این طرح باید با توجه به ابعاد اقتصادی و سیاسی پیش برود. ایران، قطر یا عربستان سعودی نیست. این کشورها ممکن است بر سرمایه گذاری برای ذخیره و صادرات گاز طبیعی و دیگر سوخت ها تمرکز کرده باشند. اما ایران نباید این کار را انجام بدهد. واردات دارو و بنزین برای ایران معقول نیست. واردات باتری یا وسائل حمل و نقل یا کالاها و تجهیزات ساختمانی برای ایران عاقلانه نیست. یک اقتصاد قوی و پویا در خاورمیانه همچنین یک مرکز مالی طبیعی تر نسبت به جزیره ای با ساختمان های بلند و سرمایه انسانی داخلی کم است.
ایران دارای جمعیتی است که می تواند از یک اقتصاد تولیدی قوی با یک پایه مصرفی داخلی قوی حمایت کند / ایران سرمایه و میراث انسانی لازم و منابع طبیعی مورد نیاز برای خودکفایی را در اختیار دارد
- موانع و چالشهای احتمالی پیشرو چیست؟ چه راهکارهایی را پیشنهاد می کنید؟
معصومی: بزرگترین چالش ما دنبال کردن این طرح عظیم در عرصه فرهنگی سیاسی است. برخی از جنبه های فرهنگ ما که مایه قدرت ما است، منبع عقب ماندگی های گذشته ما نیز محسوب می شود. دلیلی ندارد که این حقایق را کتمان کنیم.
گفت و گوی ملی که ما نیاز داریم، با آنچه که اکنون بر روی آن متمرکز شده ایم متفاوت، اما مرتبط است. من خوشبین هستم که گفت و گوی ملی فعلی یک سیر تکاملی طبیعی به سمت سازندگی «مثبت» و استقلال اقتصادی و استحکام ملی است.
راه حل ایران این نیست که چگونه با بقیه بر سر تبدیل شدن به یک صادرکننده بزرگ نفت رقابت کند. ایران دارای جمعیتی است که می تواند از یک اقتصاد تولیدی قوی با یک پایه مصرفی داخلی قوی حمایت کند. این کشور سرمایه و میراث انسانی لازم و منابع طبیعی مورد نیاز برای خودکفایی را در اختیار دارد. اگر ایران موفق شود، بازارهای عظیمی برای صدور محصولات نهایی در منطقه خواهد داشت و میلیاردها مصرف کننده در یک مسافت کوتاه در دسترس خواهند بود. ایران می تواند به عنوان موتور محرک اقتصاد آسیا و خاورمیانه به کشورهای چین و هند پیوند، یا اینکه تلاش کند به یک صادر کننده حاشیه ای نفت که برای بقا می جنگد، تبدیل شود.
ایران حق انتخاب دارد. رهبری کشور باید در تمام حوزه ها تلاش و انرژی خود را به سمت برقراری این گفتمان در داخل هدایت کند. یک کشور شکست خورده از نظر اقتصادی نمی تواند ارزش ها، مذهب و دیگر داشته های خود را حفظ کند. این درس گریزناپذیر تاریخ به ماست.
ضرورت ایجاد یک بنیاد ملی علوم
شروع این اقدام بزرگ می تواند با ایجاد یک بنیاد ملی علوم که با بودجه ای عظیم همراه باشد که بتواند از تحقیقات در حوزه های مورد نظر حمایت کند. همچنین باید مسیر بازگشت آسان محققان ایرانی از سراسر جهان به کشور را هموار ساخت. فرار مغزها از کشور تراژدی بزرگی است که نباید اتفاق بیافتد.
* منبع: تسنيم