تداوم اين روند در درازمدت مي‌تواند مشكلات زيست‌محيطي براي كلانشهرهاي كشورمان به‌وجود آورد، علاوه بر اينكه سيما و منظر شهري از رنگ‌وبوي سبز به مشتي ديوار و سنگ تبديل مي‌شود اما در اين ميان، راه چاره‌اي هم وجود دارد؛ مي‌توان ديوار‌ها و بام‌هاي شهر را به انواع گل‌ها و گياهان آراست. اگر مي‌توانيم كوچه‌ها و محله‌هاي قديم را مثل برج به شكل محله‌اي عمودي درآوريم، حالا اين امكان فراهم شده تا باغ‌ها هم شكل عمودي به‌خود بگيرند. براي اينكه با فضاي سبز عمودي و بام‌هاي سبز و چگونگي ايجاد آنها در ساختمانتان بيشتر آشنا شويد توصيه مي‌كنيم در اين گزارش كه به كمك مونا علي‌ابراهيمي، كارشناس ارشد طراح محيط‌زيست تهيه شده همراه ما باشيد.
سؤال اول
فضاي سبز عمودي چه فايده‌هايي دارد؟
فضاي سبز عمودي براي نخستين بار در اروپا مطرح شد تا فضاهاي بلااستفاده يا منفي شهري رنگ و بوي زنده و طبيعي به‌خود بگيرند. براي اينكه سراغ توسعه فضاي سبز عمودي برويم دلايل متعددي ازجمله اقتصادي، اجتماعي وشهري و محيط‌زيستي پيش رويمان قراردارد؛ مثلا درباره دلايل اقتصادي مي‌توان به اين نكته اشاره كرد كه وجود فضاي سبز عمودي باعث ايجاد ديوار حائل روي بدنه ساختمان مي‌شود و گرماي خورشيد را به‌خود جذب مي‌كند. اين مسئله باعث تعديل دما و كاهش مصرف سوخت ساختمان خواهد شد. درباره مسائل زيست‌محيطي هم چاره كار را بايد در توسعه فضاي سبز عمودي دانست؛ چرا كه گياهان عمودي رطوبت و دماي شهري را تنظيم مي‌كنند، ذرات معلق و گردو غبار شهري را از هوا مي‌گيرند و از نوسانات هوا جلوگيري مي‌كنند.
سؤال دوم
چه ساختماني براي اين كار مناسب است؟
اگر شما دلبسته آن شده‌ايد كه خانه‌تان را سر تا پا سبز كنيد، بايد بدانيد كه با هيچ محدوديتي مواجه نخواهيد شد. اگر ديوار خانه يا محل كارتان از سنگ، سيمان، گرانيت و يا حتي از شيشه باشد، عملا هيچ فرقي نمي‌كند اين مسئله تنها در نوع طراحي و وسايلي كه به‌كار خواهيد برد تفاوت‌هايي را ايجاد خواهد كرد. تعداد طبقات و قديم و جديد بودن ساختمانتان هم در اين امر دخيل نيست. مهم اين است كه ساختمان شما به لحاظ محاسبات فني و مهندسي بتواند پذيراي فرش سبز روي خودش باشد و بار اضافي را تاب بياورد.
سؤال سوم
براي اجراي طرح از چه‌كسي كمك بگيريم؟
اگر بخواهيد آپارتمان يا خانه‌تان را به شكل سبز دربياوريد لازم است تا از يك گروه مشاور مناسب براي اين كار بهره ببريد. در حال حاضر شركت‌هاي خصوصي در اين زمينه اطلاعات و محاسبات دقيق را براي انواع طرح‌هاي توسعه فضاي سبز عمودي در اختيار شما قرار مي‌دهند. اين اطلاعات شامل نوع طرح، وزن كار، تنوع گياهان، وسعت طرح، سامانه آبرساني و زهكشي خواهد بود. همچنين كلينيك‌هاي گل و گياه و همينطور سراهاي محله تحت نظارت شهرداري تهران كارگاه‌هاي ويژه‌اي براي كاشت و نگهداري انواع فضاي سبز عمودي و بام سبز به شما ارائه مي‌دهند. پس در گام نخست بهتر است حتما از مشاورهاي مطمئن براي بهره‌مندي از اين زيبايي‌ها كمك بگيريد و راهنمايي‌هايشان را به كار ببنديد.
سؤال چهارم
ايجاد فضاي سبز عمودي چقدر هزينه دارد؟
اصولا هزينه كردن براي توسعه فضاي سبز عمودي در هر ساختمان مثل خريد لامپ‌هاي كم‌مصرف است. شما ابتدا هزينه‌اي را پرداخت مي‌كنيد اما در نهايت همان هزينه از محل صرفه‌جويي‌ها دوباره به جيبتان بازمي‌گردد. ۲ روش هم وجود دارد؛ يكي استفاده از گياهاني كه به ديوار مي‌چسبند و بالا مي‌روند و ديگري استفاده از پنل‌هايي كه روي ديوار نصب مي‌شوند و گياهان داخل آنها قرارمي‌گيرند. پس نياز به گلدان يا باغچه بزرگي نداريد. هزينه سبز كردن ساختمان هم كاملا به حجم كار و نوع مواد به‌كار رفته مرتبط است. اگر بخواهيد از سامانه‌هاي هوشمند آبياري استفاده كنيد هزينه هر مترمربع چيزي حدود يك ميليون تومان برآورد مي‌شود اما همين هزينه با به‌كارگيري سيستم آبياري قطره‌اي تا ۵۰۰ هزار تومان براي هر مترمربع كاهش پيدا مي‌كند. يادتان باشد هر چقدر كه در اين راه هزينه كنيد طي چند سال از محل صرفه‌جويي در مصرف انرژي ساختمان همان مبلغ به شما بازگردانده مي‌شود.
سؤال پنجم
چه گياهاني مي‌توانيم روي ديوار بكاريم؟
بهترين گياهان براي كاشت در فضاهاي سبز عمودي انواع پيچك‌ها و گياهان رونده هستند. اين نوع گل‌ها و گياهان به ديوار يا پنل‌هاي تعبيه شده روي ديوار مي‌چسبند و خودبه‌خود بالا مي‌روند. براي شروع بهتر است سراغ گياهاني برويد كه به هواي خشك و آفتاب مستقيم حساسيت زيادي ندارند. پيچ اناري، پاپيتال، موچسب، گليسين، نسترن رونده، 7 بند، گل كاغذي، شمعداني، انواع عشقه، اطلسي و پيچ امين الدوله و رز آبشار طلايي ازجمله پركاربرد‌ترين گل‌ها و گياهاني هستند كه مي‌توانند زينت‌بخش ديوارهاي خانه يا ساختمان محل كار شما باشند. براي خريد اين نوع گياهان كه قيمت خيلي زيادي هم ندارند كافي است سري به بازار گل و گياه شهرتان بزنيد و آنها را با قيمت مناسب خريداري كنيد.
سؤال ششم
فضاي سبز عمودي آفت دارد يا نه؟
بيشتر گل‌ها و گياهاني كه براي ايجاد فضاهاي سبز عمودي از آنها استفاده مي‌شود آفت ندارند اما اين نوع گياهان به رسيدگي دائمي، آبياري منظم و هرس به موقع نياز پيدا مي‌كنند. گياهان رونده نبايد به حال خودشان رها شوند تا هر كجا كه مي‌خواهند رشد كنند. اگر ساقه‌هاي آنها به موقع و از محل صحيح هرس شود زيبايي و طراوت گياه چندبرابر بيشتر به‌نظر مي‌رسد. از طرفي، عمر اين نوع گل‌ها و گياهان كوتاه نيست و تا چند سال زينت بخش فضاي عمودي ساختمانتان خواهد شد. پس آنچه اين گياهان به آن نياز دارند، تابش نور آفتاب، آبياري منظم و به موقع و هرس در موعد مقرر است.
خانه‌اي سبز داشته باشيد
مونا علي‌ابراهيمي، كارشناس ارشد طراحي محيط‌زيست است. او از سال ۸۸ به‌عنوان مدرس دوره‌هاي توسعه فضاي سبز عمودي و بام‌هاي سبز، مشاوره‌هاي سازنده‌اي را به شهروندان تهراني ارائه مي‌دهد؛ علاوه بر اينكه به‌عنوان طراح فضاي سبز شهري در يكي از مناطق شهرداري مشغول به‌كار است.
پشت بام را سبز كنيد
براي بهره‌مندي از حداكثر فضاهاي مفيد ساختمان و پوشاندن آنها با گل‌ها و گياهان مي‌توانيد روي پشت‌بامتان حساب ويژه‌اي بازكنيد. ايده بام سبز براي نخستين بار توسط يك معمار فرانسوي مطرح شد تا هيچ فضاي سبزي به بهانه چندمرتبه‌سازي از سطح كره زمين كاسته نشود و معماري با طبيعت تركيب زيبايي داشته باشد. اگر مي‌خواهيد بام سبز داشته باشيد سراغ گل‌ها و گياهاني برويد كه نسبت به خشكي، كم آبي و تابش مستقيم آفتاب مقاومت بيشتري داشته باشند. شمعداني‌ها، درختچه‌هاي زينتي، ياس هلندي، شمشاده، كاميسپاريس، نرگس درختي، انوا گل‌هاي فصلي و دائمي، انواع رز‌ها، زنبق، انواع سدم و حتي درخت‌هاي ميوه مي‌توانند جزو انتخاب‌هاي شما باشند. بام سبز هم مثل ايجاد فضاي سبز عمودي هزينه‌هاي مشاوره، طراحي و اجرا را به‌صورت جداگانه خواهد داشت. علاوه بر اينكه هزينه زهكشي هم به آن افزوده مي‌شود. با اين حال، در اين روش نياز چنداني به سيستم آبياري هوشمند نيست. كارشناس ما مي‌گويد هزينه هر مترمربع بام‌سبز كه به‌صورت حرفه‌اي اجرا شود چيزي كمتر از يك‌ميليون تومان خواهد بود.