مسئولان ستاد تنظيم بازار در حالي براي چندمين‌بار پشت درهاي بسته به رايزني با توليد‌كنندگان شير و لبنيات براي ساماندهي قيمت و عرضه اين اقلام پرداختند كه به‌رغم كاهش شديد مصرف و دپوي محصولات توليدي در برخي كارخانه‌هاي لبني پس از مناقشه روغن پالم، برخي شركت‌هاي لبني افزايش خزنده 20درصدي قيمت‌ها را در دستور كار قرار داده و اختلاف نرخ محصولات برندهاي مختلف لبني به50تا 200تومان رسيده است.
اين افزايش قيمت‌ها در حالي است كه روز گذشته هدايت حسيني، مديركل نظارت و ارزيابي فرآورده‌هاي خوراكي و آشاميدني سازمان غذا و دارو اعلام كرد، متوسط سرانه سالانه مصرف شير در ايران 70كيلوگرم و در دنيا 190كيلوگرم است و در كشورمان سالانه كمتر از نصف استاندارد جهاني شير مصرف مي‌شود.
ممنوعيت استفاده از روغن پالم در توليد فرآورده‌هاي لبني و الزام توليد‌كنندگان به استفاده از چربي حيواني در توليد اين محصولات موجب افزايش هزينه تمام‌شده توليد و گراني غيرقانوني چندباره اين اقلام شده است. شركت‌هاي لبني با استناد به افزايش بيش از35درصدي هزينه تمام‌شده توليد (افزايش نرخ شير خام به 1440تومان، رشد 3برابري قيمت مواد بسته‌بندي، افزايش دستمزد، نرخ حامل‌هاي انرژي و...) توافق براي افزايش 15درصدي قيمت‌ها را تا قبل از ماه مبارك رمضان معتبر دانسته و نشست روزگذشته با مسئولان ستاد تنظيم بازار را چاره‌جويي براي ادامه حيات خود و جلوگيري از سير نزولي مصرف قلمداد و اعلام مي‌كنند، درصورتي كه دولت خواستار جلوگيري از افزايش بيشتر قيمت‌ها و كاهش تشديد مصرف اقلام لبني است بايد سازوكاري براي جبران هزينه تمام‌شده اين محصولات درنظر گيرد.
گراني خزنده لبنيات
طي 2هفته گذشته نرخ ماست كم‌چرب 1.5كيلويي از 4هزارو 500به 5هزار، ماست پرچرب 1.5كيلويي از 4هزارو 300به 5هزار و 300و نرخ هر كيلوگرم ماست كم چرب و پرچرب از 2هزارو 800به 3هزارو 300تومان افزايش يافته است. روند افزايش قيمت لبنيات در فرآورده‌هاي كم مصرف و لوكس و پرچرب بيش از اقلام پرمصرف بوده و نرخ برخي ماست‌هاي طعم دار تركيبي 800گرمي از 3هزارو 800به 4هزارتومان افزايش يافته و ماست 5درصد چربي 2.5كيلويي به نرخ 8هزار و 400و 1.5كيلويي 6هزار و 500و يك كيلويي به 3هزارو 900تومان افزايش يافته است.
همچنين نرخ هر بطري يك‌ليتري برخي انواع شير كم چرب از هزارو 800به 2هزارو 200تومان و شير پرچرب يك ليتري از 2هزارو 150به 2هزارو 500تومان افزايش يافته و شير كيسه‌اي 900گرمي كم‌چرب به نرخ هزارو 450تومان و پرچرب هزارو 750تومان به فروش مي‌رسد و قيمت شير ساده 200سي سي از 700به 800و شيرهاي طعم‌دار 200سي سي مانند شير كاكائو، شير عسلي و غيره از هزار به هزار و 200تومان افزايش يافته است. همچنين قيمت هر كيلو پنيرگچي 400گرمي در مغازه‌هاي سطح شهر به 4هزارو 800، پنير گوسفندي ليقوان تبريزي درجه يك فله‌اي كهنه 20هزار، پنير يكساله ليقوان 16هزار و پنير تازه ليقوان به 10هزار تومان افزايش يافته است.
- گراني با پذيرش ريسك برخوردهاي تعزيراتي
مديرعامل اتحاديه تعاوني‌هاي لبني كشور با تأكيد بر ابلاغ نشدن رسمي افزايش تازه قيمت لبنيات به خبرنگار ما اعلام كرد، نگراني توليد‌كنندگان با مسئولان دولتي براي چاره‌جويي جبران افزايش هزينه تمام‌شده توليد و جلوگيري از افزايش قيمت‌ها، هنوز به نتيجه‌اي نرسيده است. اين شرايط موجب شده تا با تعطيلي 19واحد لبني، اكنون برخي شركت‌هاي لبني گراني لبنيات با پذيرش ريسك برخوردهاي تعزيراتي را راهكار جبران هزينه تمام‌شده توليد و ادامه بقا قلمداد كنند.
به گفته محمدرضا اسماعيلي ممنوعيت استفاده از روغن پالم در برخي محصولات كه قبلا مجوز توليد از وزارت بهداشت را داشته و جايگزيني آن با چربي حيواني موجب افزايش قيمت تمام‌شده برخي انواع پنير، خامه و... شده و مي‌تواند زمينه گراني اين اقلام را فراهم سازد.
- كاهش فروش لبنيات پرچرب
رئيس اتحاديه سوپرماركت و مواد پروتئيني تهران نيز از كاهش فروش لبنيات پرچرب در تهران به‌دليل انتشار اخبار مرتبط با استفاده از روغن پالم خبر داد و اعلام كرد: انتشار اخبار استفاده از روغن پالم در مواد لبني سبب شده شهروندان رغبت كمتري براي خريد محصولات لبني خصوصا شير از خود نشان دهند.
به گفته سعيد درخشاني، فروش مواد لبني پرچرب به‌شدت كاهش يافته و ميزان فروش لبنيات كم چرب نيز كاهش يافته اما به ميزان محصولات پرچرب نيست. انتشار اخبار استفاده از روغن پالم تمامي محصولات لبني را تحت‌تأثير خود قرار داده است؛ به‌گونه‌اي كه اكثر سوپرماركت‌هاي تهران مواد لبني پرچرب را به‌دليل احتمال به فروش نرفتن نمي‌خرند.
وي با بيان اينكه هم‌اكنون به نوعي بازار لبنيات راكد بوده و به‌طور كلي فروش لبنيات و به‌ويژه نوع پرچرب آن در سوپرماركت‌هاي استان تهران كاهش يافته است به ايرنا گفت: قيمت مواد لبني مصوب است و افزايش قيمت‌ها قبل از تأييد، قابل اجرا و اعمال نبوده و با فروشندگاني كه بدون دليل نسبت به افزايش قيمت مواد لبني اقدام كنند به‌عنوان يك كار غيرقانوني و تخلف، برخورد مي‌شود.
برخي از مغازه داران و فروشندگان لبنيات در سطح تهران نيز از كاهش چشمگير فروش شير پرچرب در سوپر ماركت‌ها خبر داده و اعلام كردند، شير كم چرب نسبت به قبل بيشتر به فروش مي‌رسد اما آنگونه نيست كه مردم اصلا شير پرچرب خريداري نكنند.
- چرا شركت‌هاي متخلف معرفي نمي‌شوند؟
گران شدن محصولات لبني در حالي است كه چند روز پس از رسانه‌اي شدن ماجرا، اعلام شد شركت‌هاي متخلف شناسايي و از توزيع محصولات آنها جلوگيري شده است اما باز هم خبري از اسامي اين شركت‌ها منتشر نشد.رئيس سازمان غذا و داروي كشور در گفت‌وگو با همشهري در توضيح دليل اين ماجرا قبل از هر چيز اطمينان مي‌دهد كه حالا همه‌‌چيز تحت كنترل است و مي‌گويد: سازمان‌هاي غذا و دارو و استاندارد در ارزيابي‌هاي خود در سراسر كشور و نمونه‌هايي كه آزمايش شده، به اين نتيجه رسيده‌اند كه تعدادي از نمونه‌ها مشكوك و يا مردود هستند بنابراين، دستورداديم كه از توليد و عرضه هر دو نمونه مردود و مشكوك در بازار جلوگيري شود.
دكتر رسول ديناروند با تأكيد بر اينكه فرآورده‌هايي كه مشكوك و مردود نشده‌اند مي‌توانند به بازار ارائه شوند، مي‌گويد: دليل اينكه اسامي را تا‌كنون اعلام نكرده‌ايم اين است كه نياز به آزمايش‌هاي تكميلي ديگر وجود دارد. اگر در آزمايش‌ها تأييد شد كه تخلف صورت گرفته قطعا پروانه آنها به‌طور كامل باطل مي‌شود و به دستگاه قضايي هم معرفي مي‌شوند و اعلام اسامي متخلفان هم بعد از آن بلامانع خواهد بود. اما اگر تخلف احراز نشد فرآورده اجازه ورود به بازار را پيدا خواهد كرد.
رئيس سازمان غذا و داروي كشور جزئيات بيشتر را اينطور توضيح مي‌دهد: شركت‌هاي معتبري وجود دارند كه بيش از 100محصول توليد مي‌كنند كه ممكن است در يكي از محصولات آنها تخلفي وجود داشته باشد، بنابراين اگر بخواهيم بيش از تخلف مربوطه با اين شركت‌ها برخورد كنيم ممكن است كل توليد آن شركت آسيب ببيند و اين امر از نظر شرعي صحيح نيست. ضمنا بايد جريمه‌اي كه گذاشته مي‌شود متناسب با جرم باشد.او البته تأكيد مي‌كند كه ديگر جاي نگراني نيست و مردم نبايد مصرف لبنيات را كم كنند اما همچنان مصرف فرآورده‌هاي لبني پرچرب را توصيه نمي‌كند.
- اصلاح سبك مصرف
پالم به‌عنوان يك روغن گياهي خوراكي به‌خودي‌خود مضر نيست و اجازه افزوده شدن به فرآورده‌هاي شيريني، شكلات و بستني را دارد به‌خصوص در سطح صنعتي ودر توليد فرآورده‌هاي شيريني و شكلات صنعتي اضافه كردن روغن پالم بلامانع است. حتي در مورد روغن‌هاي مخصوص سرخ كردني هم استفاده از روغن پالم مجاز است اما آنچه اهميت دارد ميزان مصرف اين روغن است و اينكه در چه محصولاتي و تا چه اندازه‌اي مجوز مصرف دارد.ديناروند در اين‌باره مي‌گويد:
در تمام فرآورده‌هاي شير و ماست، اضافه كردن چربي‌هاي گياهي ممنوع است. در فرآورده‌هاي بستني و پنير مصرف چربي گياهي البته با گرفتن پروانه ساخت مجاز بوده است. ما پنيرهايي داريم كه در پروانه ساخت آنها اجازه مصرف چربي گياهي داده شده است. پنيرهايي راهم داريم كه با چربي طبيعي شير توليد مي‌شوند. البته آنهايي كه مجاز بودند از چربي گياهي استفاده كنند بازنگري و تا پايان شهريور تعيين تكليف مي‌شوند.
بنابراين حتي فرآورده‌هايي كه قانونا هم مجاز به افزودن چربي گياهي بوده‌اند، ديگر چربي گياهي نخواهند داشت. سال گذشته 50درصد واردات روغن كشور از نوع روغن پالم بوده و سال 93دولت پذيرفته كه واردات روغن پالم به حداكثر 30درصد كل واردات برسد. اين مهم در 5ماه اول سال رعايت شده. اگر اين روند تا آخر سال هم ادامه يابد واردات روغن پالم نسبت به سال گذشته كاهشي حدود 300هزار تن خواهد داشت. واردات پالم سال گذشته حدود 700هزار تن بوده و امسال به حدود 400هزار تن تا آخر سال كاهش خواهد يافت. با اين اقدام سرانه مصرف پالم در كشور تقريبا به ميانگين جهاني خواهد رسيد.
اما چرا شركت‌هاي توليد‌كننده محصولات لبني سراغ پالم رفته‌اند؟ واقعيت اين است كه ويژگي‌هاي مفيدي هم دارد، مثلا به‌عنوان نمونه پايداري حرارتي پالم خوب است. براي نمونه در روغن‌هاي مخصوص سرخ كردني از روغن‌هاي حاوي پالم استفاده مي‌شود چون روغن‌هاي ديگر ممكن است مقاومت حرارتي پاييني داشته باشند. ويژگي ديگر پالم اين است كه نيمه جامد است و در دماي معمولي به‌صورت جامد درمي‌آيد. بنابراين در محصولات غذايي مثل بستني و شيريني كه اين ويژگي‌ها را مي‌طلبد از پالم استفاده مي‌شود. اما در عين حال، روغن پالم به‌دليل برخي ديگر از ويژگي هايش در زمره روغن‌هاي باكيفيت بالا نيست و زيان آور محسوب مي‌شود. اين روغن، داراي اسيدهاي چرب اشباع شده است كه موجب گرفتگي عروق و بيماري‌هاي قلبي و عروقي مي‌شود.
- پالم در جهان
تقريبا مصرف روغن پالم در كشورهايي كه توانسته‌اند از منابع روغني بهتر استفاده كنند پايين‌تر است. در برخي از كشورها هم كه صنايع غذايي زيادي دارند و محصولاتي دارند كه نياز به استفاده از پالم وجود دارد، از آن استفاده مي‌شود.
به گفته رئيس سازمان غذا ودارو، ميانگين جهاني استفاده از پالم، چيزي حدود 5/7 كيلو‌گرم‌در سال است اما سرانه مصرف در كشور ما حدود 10كيلو گرم است البته با كاهش واردات پالم از 50درصد به 30درصد قطعا سرانه ما هم به سرانه جهاني نزديك و مصرف پالم در كشور معقول خواهد شد.
- پرونده بي‌پايان
با همه اينها به‌نظر مي‌رسد پرونده پالم به اين زودي‌ها به پايان نرسد. در آخرين خبر عضو كميسيون كشاورزي مجلس با اعلام اينكه از 750هزار تن واردات روغن پالم، حدود 50هزار تن در محصولات لبني استفاده شده، گفته: اين يعني 700هزار تن ديگر در ساير بخش‌ها و بدون سر و صدا در سبد غذايي مردم مورد استفاده قرار مي‌گيرد. عباس پاپي‌زاده بالگان ضمن تأييد اظهارات وزير بهداشت درباره مصرف اين روغن در لبنيات پرسيده است:آيا استفاده از روغن پالم تنها در لبنيات ممنوع است؟ به هر حال بايد توجه داشت كه امراضي از قبيل بيماري‌هاي قلبي و عروقي با استفاده از روغن پالم تشديد شده و به‌دليل آسيب‌رساني‌هاي فراوان، استفاده از روغن پالم در تمام محصولات غذايي ممنوع است.
او با اشاره به اينكه نيمي از يك ميليون و پانصد هزار تن روغن وارداتي كشور، مربوط به پالم است، گفت: 50هزار تن از ميزان واردات، در فرآورده‌هاي لبني مورد استفاده قرار مي‌گيرد و بايد مشخص شود كه چرا تمام حساسيت‌ها به همين 50هزار تن است، درصورتي كه 700هزار تن ديگر از اين روغن در ساير محصولات غذايي مورد استفاده قرار مي‌گيرد.به اين ترتيب هرچند وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروي كشور خيال مردم را از نبود روغن پالم در لبنيات آسوده كرده‌اند اما به‌نظر مي‌رسد اين پرونده همچنان مفتوح بماند.