همچنين اين بيمارستان‌ها بايد مترجم داشته باشند و امكانات را متناسب با وضعيت فرهنگي بيماران فراهم كنند تا بدين‌ترتيب رضايتمندي بيماران خارجي جلب شود. اما آيا زير ساخت‌هاي لازم براي گردشگري سلامت و توريسم درماني در كشور فراهم هست؟
گردشگري سلامت، به مسافرت افراد از محل دائم زندگي خود براي حفظ و بهبود يا حصول مجدد سلامت جسمي و ذهني فرد به‌مدتي بيش از 24ساعت و كمتر از يك سال گفته مي‌شود. از نظر سازمان بهداشت جهاني هم گردشگري سلامت، استفاده از خدماتي است كه به بهبود يا افزايش سلامتي و افزايش روحيه فرد، در مكاني خارج از محل سكونت فرد كه بيش از 24ساعت به طول مي‌انجامد، گفته مي‌شود.
چند پرسش مهم
توريسم سلامت درصورت ارائه خدمات درماني بهينه و با كيفيت براي بيماراني كه از كشورهاي مختلف براي درمان به كشور سفر مي‌كنند قطعا براي ايران با دستاوردهاي بزرگ در زمينه پزشكي يك فرصت است اما بدون ترديد اگر زير ساخت‌هاي لازم براي اين مهم فراهم نباشد اين فرصت به يك تهديد تبديل خواهد شد. توريسم سلامت، بيمارستان‌هاي مجهز با امكانات خاص و تجهيزات پزشكي قابل‌قبول مي‌خواهد و مهم‌تر از آن كادر درماني خاص و آموزش ديده؛ كادري كه با فرهنگ و زبان بيمار خارجي آشنا باشد.
ساده‌ترين پرسش اين است كه آيا كادر پرستاري و خدماتي بيمارستان‌ها توانايي مكالمه به زبان انگليسي دارند؟ اگر شرايط و امكانات لازم براي بيمار و همراه او در ايران فراهم نباشد فرصتي كه سالانه مي‌تواند درآمد ارزي زيادي را عايد كشور كند به تهديد تبديل مي‌شود و نارضايتي بيماران خارجي از خدمات ارائه شده را به‌دنبال خواهد داشت. يك سيستم ارزيابي مناسب براي تشخيص اينكه كدام بيمارستان ويژگي‌هاي پذيرش بيماران خارجي را دارند يك ضرورت است.
درحالي‌كه مي‌دانيم بسياري از بيمارستان‌هاي كشور حتي امكان پذيرش مطلوب بيماران داخلي را ندارند، آياابلاغ آيين‌نامه پذيرش بيماران خارجي به تمام بيمارستان‌هاي كشور مناسب است؟
البته وزارت بهداشت اعلام كرده كه بيمارستان‌ها درصورت اعلام تمايل بايد طي 6ماه بخش مربوط به پذيرش بيماران خارجي را راه‌اندازي كنند و اينكه اقدامات مربوط به امور درماني بيماران خارجي بايد ساماندهي شود و بيمارستان‌ها بايد براي خدمات گردشگري سلامت شاخص داشته باشند و لازم است دپارتماني با عنوان گردشگري سلامت در بيمارستان‌ها پيگير امور بيماران خارجي باشد.
برنامه‌اي بدون جزئيات
مديركل دفتر نظارت بر درمان اين وزارتخانه با تأييد اينكه هنوز حتي آمار دقيقي از تعداد بيماران خارجي كه به ايران براي درمان سفر مي‌كنند نداريم و نمي‌دانيم كه براي دريافت چه نوع خدماتي به ايران سفر مي‌كنند، گفته:«در مجموع مي‌توان گفت كه بيماران خارجي براي بيماري‌هاي داخلي، گوارشي و همچنين عمل‌هاي جراحي پيچيده به ايران مراجعه مي‌كنند، اما اعمال جراحي چشم، زيبايي و جراحي بيماري‌هاي مادرزادي قلبي نيز در ايران طالب زيادي از سوي كشورهاي ديگر دارد.»
سيدسجاد رضوي درباره تعرفه‌هاي گردشگران خارجي نيز گفته است: هنوز به اين موضوع ورود پيدا نكرده‌ايم، اما مباحث تعرفه‌اي، رقابتي است بنابراين بيمارستان‌ها بايد رقابتي عمل كنند و سايتي داشته باشند كه قيمت تمام‌شده خدمات را به‌صورت قابل فهم براي بيماران درج كنند چرا كه بيماراني كه از خارج از كشور جهت درمان به ايران مي‌آيند هزينه‌هايشان را محاسبه مي‌كنند و سپس تصميم به درمان مي‌گـــيرنــد. استفــــاده از ظرفيت‌هاي خارجي در حوزه سلامت و درمان البته يك ضرورت است.
معصومه توانگر، عضو هيأت علمي پژوهشكده گردشگري جهاددانشگاهي با بيان اينكه تا پايان برنامه چهارم توسعه ۳۰ درصد از نيازهاي بهداشتي و درماني كشور بايد از طريق صدور كالا، خدمات پزشكي و توريسم‌درماني فراهم شود، مي‌گويد: ايران در سال 1383توانست تقريبا ۱۲ هزار بيمار خارجي را پذيرش كند كه اين ميزان در سال 1384به ۱۷۵۰۰ نفر افزايش يافت. در سال 2012هم تنها 0/35درصد از درآمد جهاني گردشگري سلامت سهم ايران شده و ايران با اين ميزان درآمد از نظر جذب گردشگر سلامت در رتبه 53جهان قرار گرفته است. علاوه براين، براساس آخرين آمارهاي سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري، درآمد ايران در 6ماه ابتدايي سال 92از راه جذب گردشگران سلامت 600ميليون دلار بوده كه اين عدد نسبت به زمان مشابه در سال قبل 135درصد رشد داشته است.
فرصت طلايي
گردشگري سلامت فرصت است وقتي كه بدانيم طبق آمارهاي سازمان جهاني گردشگري به ازاي جذب هر 7 گردشگر خارجي يك شغل در هر كشور ايجاد مي‌شود كه اين عدد براي گردشگري سلامت به ازاي هر 4 نفر يك شغل است. طبق برنامه مدون سازمان توسعه تجارت كشور و سازمان ميراث فرهنگي و گردشگري در افق 1400ايران بايد بتواند هر سال 550هزار نفر گردشگر سلامت در داخل كشور جذب كند كه در اين صورت بيش از 137هزار شغل در كشور از اين راه ايجاد خواهد شد و درآمد كشور از جذب گردشگران سلامت به بيش از يك ميليارد دلار خواهد رسيد.
برخي از كارشناسان معتقدند پذيرش بيماران خارجي آنچنان بايد قانونمند و منظم باشد كه به كيفيت درمان بيماران داخلي لطمه‌اي وارد نكند. دكتر محمدرضا واعظ مهدوي عضو هيأت علمي دانشگاه شاهد و كارشناس سلامت هم تأكيد مي‌كند كه ارائه خدمات سلامت در قالب توريسم سلامت و جذب بيماران خارجي نبايد منجر به محروميت بيماران داخلي از خدمات سلامت مورد نياز خود شود. او مي‌گويد:اينطور نباشد كه پزشكان شاغل در بخش دولتي در ساعات موظف اداري خود به بهانه خدمت و درمان بيماران خارجي و توريست‌هاي سلامت از ارائه خدمات به شهروندان دريغ كنند يا بيمارستان‌ها ظرفيت‌هايي كه از محل بودجه عمومي براي خدمت به شهروندان ايجاد كرده‌اند را در اختيار مهمانان خارجي قرار دهند.
واعظ مهدوي معتقد است كه ضابطه‌مندي و قانونمند شدن ارائه خدمات توريسم و سازماندهي ساختارها و نهادهاي ضروري براي ارائه اين خدمات اهميت فوق‌العاده‌اي دارد؛ چنانچه توريست‌هاي خارجي بخواهند در
پيچ و خم نظام اداري گرفتار شوند خدمات پزشكي سلامت براي آنان جاذبه‌اي نخواهد داشت.
يكي از راه‌هاي ارزآوري توجه به توريسم سلامت است و اعلام شده كه توريسم درماني سالانه ۴۰ تا۵۰ ميليارد دلار درآمد ارزي را عايد كشورهاي اروپايي و آمريكا مي‌كند، اما آيا ايران هم مي‌تواند از توريسم سلامت به‌عنوان يك فرصت بهره ببرد؟