اسراف به معني تجاوز از حد و زياده‌روي كردن و صرفه‌جويي به‌معناي استفاده صحيح و آگاهانه است. بنابراين هر انساني اگر بتواند درصدي از تجملات زندگي كم كند و ميانه‌روي را در همه حال مدنظر قرار دهد توانسته يك قدم به داشتن يك زندگي حسابگرانه و موفق نزديك شود. ايجاد هماهنگي مالي در زندگي مشترك اهميت فراواني دارد و اگر يكي از اين زوجين بخواهد خارج از چارچوب و حد تعيين شده عمل كند ممكن است مدام درباره مسائل مالي بين زن و شوهر جنگ و دعوا راه بيفتد و آرامش كانون گرم خانواده به هم بخورد.
دعواهايي كه ريشه در مسائل اقتصادي دارند معمولا به‌خاطر داشتن يا نداشتن پول نيست بلكه بر سر مديريت مالي ضعيف در خانواده است. بهزاد تريوه، متخصص روانشناسي و مشاور خانواده، عضو انجمن روانشناسي باليني ايران مي‌گويد براي جلوگيري از ايجاد چنين مشكلاتي، زن و شوهر با حفظ آرامش خانواده بايد تلاش كنند هزينه‌ها را به‌گونه‌اي كنترل كنند كه هم خرج‌هاي ضروري انجام شود و هم پس‌اندازي صورت بگيرد. اين هفته شما راهكارهاي ايشان را براي خروج از عادت به ولخرجي در خانواده‌ها مي‌خوانيد.
- براي آينده خود هدفگذاري كنيد
همه پولي كه در حساب بانكي‌تان موجود است براي خريد كردن نيست. به‌خصوص امروزه كه بيشتر خريد‌ها با كارت‌هاي اعتباري انجام مي‌شود خطر اينكه ميزان خريد از بودجه تعيين‌شده فراتر برود بسيار زياد است. بنابراين سعي كنيد براي آينده اقتصادي خود و خانواده‌تان هدفگذاري و برنامه‌ريزي كنيد. اكثر افراد ولخرج جزو آن دسته افرادند كه براي مسائل اقتصادي خود برنامه خاصي ندارند و به تنها چيزي كه فكر نمي‌كنند پس‌انداز كردن است حتي به اين منظور كه با اندكي پس‌انداز و افزايش موجودي بتوانند كالا و جنس بهتر و كاربردي‌تري را تهيه كنند. خريدهاي كوچك، ارزان، غيرضروري و بيش از حد روزمره اين افراد را راضي مي‌كند. تغيير دادن چنين الگويي جز با برنامه‌ريزي و هدفگذاري و اولويت‌بندي امكان‌پذير نيست. به اين ترتيب كه مشخص كنيد تا آخر‌ماه قرار است چه اندازه خرج و چه اندازه پس‌انداز كنيد. ممكن است اين پس‌انداز خيلي ناچيز باشد اما بايد وجود داشته باشد. براي بدهكاري‌ها و تسويه آنها هم بايد برنامه‌ريزي داشته باشيد. اين بدهكاري مي‌تواند اقساط وام بانكي يا قرض باشد.
- همسرتان را به بينش برسانيد
گاهي شخصي كه ولخرجي مي‌كند گمان نمي‌كند كه ولخرج است چون به اين سبك عادت كرده است. بنابراين سعي كنيد او را به اين بينش و آگاهي برسانيد كه الگوي اقتصادي‌اي كه در پيش گرفته دچار مشكل است. به اين ترتيب كه فهرستي از ميزان نيازهاي روزانه و ماهانه خود را تهيه كنيد و در اختيارش قرار دهيد. او را قانع كنيد كه هزينه كردن بيشتر از اين حد فراتر از نيازهاي ضروري و شماست و ولخرجي محسوب مي‌شود.
- همدلانه او را متقاعد كنيد
هنگامي كه سعي در قانع كردن او داريد نگذاريد او حس كند كه شما سعي در متهم كردن و مقصر نشان دادن او داريد. موضوع را به‌گونه‌اي مطرح كنيد كه او با تمام وجودش حس كند كه شما از روي دلسوزي، آينده‌نگري و مسئوليت‌پذيري سعي در تغيير اوضاع داريد مثلا به او بگوييد: «من درك مي‌كنم كه تو براي فراهم كردن رفاه بيشتر من و فرزندانمان فلان مقدار در‌ماه صرف خريد فلان وسيله كردي اما به‌نظرت بهتر نيست از خريد يك‌سري وسايل غيرضروري صرف‌نظر كنيم و با پس‌انداز كردن فلان مقدار امكانات ضروري‌تر و بهتر را فراهم كنيم؟ مثلا براي خريد خانه، ماشين يا... مبلغي در‌ماه پس‌انداز كنيم».
- او را به فكر فرو ببريد
هنگامي كه درباره ولخرجي و عادت‌هاي نادرست همسرتان مي‌خواهيد با او صحبت كنيد حواستان باشد در او احساس گناه به‌وجود نياوريد. بايد در يك فضاي آرام او را متقاعد كنيد كه براي ترك عادت نادرستش تلاش كند. مثلا اجناسي كه چند‌ماه اخير خريداري كرده و استفاده چنداني هم از آنها نكرده را مقابلش قرار دهيد و از او بخواهيد براي خودش توضيح دهد كه هر كدام از آنها را براي چه منظور و چه استفاده‌اي خريده و چرا پس از گذشت چند‌ماه هنوز از آنها استفاده نكرده است. اين كار سبب مي‌شود او عميق‌تر و آگاهانه‌تر نسبت به مشكل خود فكر كند.
- بخواهيد با شما مشورت كند
با همديگر قرار بگذاريد كه براي خريد وسايل مورد نيازتان با هم مشورت كنيد و درصورتي كه هر دو طرف با خريد آن موافق بوديد آن را تهيه كنيد. سعي كنيد هنگامي كه از او مي‌خواهيد با شما مشورت كند او تصور نكند كه شما براي اينكه در مسائلي كه مربوط به اوست دخالت كنيد چنين پيشنهادي به او مي‌دهيد بنابراين كاملا دوستانه از او درخواست كنيد. فراموش نكنيد هنگامي كه خودتان هم قصد خريد داريد حتما با او مشورت كنيد.
- بخواهيد كارت اعتباري‌اش را به شما بدهد
اگر همسرتان واقعا نمي‌تواند جلوي ولخرجي خود را بگيرد به او پيشنهاد دهيد كه كارت اعتباري خود يا درآمدماهانه‌اش را به شما بسپارد و شما طبق برنامه‌ريزي و هدفگذاري كه با هم انجام داده‌ايد ميزان پول مورد نياز او براي هزينه‌هاي روزانه را در اختيارش قرار دهيد و مابقي را پس‌انداز كنيد. اين مسئله نبايد جنبه امري و تنبيهي داشته باشد بلكه بايد كاملا در سايه همدلي بيان شود به‌گونه‌اي كه همسرتان حس كند كه شما براي كمك به او و بهبود وضعيت موجود تلاش مي‌كنيد نه به اين منظور كه اختيارات و قدرت را از دست او گرفته و خودتان به‌دست بگيريد.
- او را به پس‌انداز كردن تشويق كنيد
در مرحله اول از او بخواهيد پولي كه صرف خريدهاي كوچك و غيرضروري مي‌كند را پس‌انداز كند و با خريدن وسيله‌اي بهتر از خريد خود بيشتر بهره ببرد. به اين ترتيب او آرام‌آرام ياد مي‌گيرد به اميد به‌دست آوردن كالايي ارزشمندتر و كارآمدتر با وسوسه خريد خود مبارزه كند. بعد از گذشت چند‌ماه كه او توانست از عهده اين كار بربيايد اينگونه برايش توضيح دهيد كه ممكن است در آينده شرايطي برايتان ايجاد شود و مجبور باشيد هزينه‌هايي را براي مسائلي كه در برنامه‌ريزي‌هاي خود آن را پيش‌بيني نكرده‌ايد بپردازيد و داشتن پس‌انداز يكي از بهترين راه‌ها براي كم‌كردن اضطراب و فشارهاي رواني ناشي از مسائلي است كه نمي‌توان آنها را پيش‌بيني كرد. به او بگوييد كه لازم نيست ميزان پس‌انداز حتما مبلغ زيادي باشد. حتي يك مبلغ اندك هم مي‌تواند شروع پس‌انداز كردن باشد. مثلا اينگونه از او بخواهيد: «مايلي ميزان پولي كه براي خريد فلان چيز پس‌انداز كرديم را براي روز مبادا كنار بگذاريم؟»
- پس‌اندازتان را به‌حساب سپرده طولاني‌مدت بسپاريد
در مرحله بعدي سعي كنيد پول‌هاي نقدي كه پس‌انداز كرده‌ايد كه را به‌حساب سپرده طولاني‌مدت بسپاريد كه براي خرج كردن آن وسوسه نشويد البته اين مسئله حتما بايد با مشورت و آگاهي دوطرف انجام شود. بهتر است حساب سپرده‌اي كه پس‌انداز خود را در آن قرار مي‌دهيد يك حساب مشترك باشد تا هم شما و هم همسرتان براي پس‌انداز كردن انگيزه و دلگرمي لازم را به‌دست بياوريد.
- براي پس‌اندازتان هم هدفگذاري كنيد
نگه داشتن پول اگر با هدفگذاري مشخصي نباشد خود مي‌تواند سبب ايجاد وسوسه خريد و ولخرجي شود. با مشورت همديگر تعيين كنيد كه ميزان پس‌اندازتان را به چيزي قرار است اختصاص دهيد. مثلا اين پول را براي خريد يا تعويض خانه و ماشين يا سرمايه‌گذاري در موردي خاص درنظر بگيريد.
- حساب خرج و دخل‌تان را داشته باشيد
سعي كنيد حساب و كتاب زندگي‌تان را به‌صورت مكتوب بنويسيد. هنگامي كه برنامه‌ريزي‌هاي مالي‌تان به‌صورت ذهني است نمي‌توانيد كنترل دقيقي روي آن داشته باشيد. در جدولي هزينه مسكن، خوراك، پوشاك، اقساط بانكي، قبض‌هاي ماهانه و... را يادداشت كنيد. مبلغي كه براي اين امور بايد بپردازيد را از درآمد ماهانه خود كسر كنيد. ساير وسايل و لوازمي مورد نيازتان را به‌ترتيب اولويت مشخص كنيد. درصدي از مبلغي كه برايتان باقي‌مانده را صرف تهيه آنها كرده و نهايت تلاش‌تان را بكنيد كه آخر هر‌ماه هر چقدر كه مي‌توانيد پس‌انداز داشته باشيد مثلا مبلغي را مشخص كنيد و با همسرتان قرار بگذاريد كه هر دو نفرتان تلاش كنيد از خريد يك سري وسايل غيرضروري صرف‌نظر كنيد تا بتوانيد آخر‌ماه اين مقدار را پس‌انداز كنيد. براي راحتي بيشتر مي‌توانيد از نرم‌افزارها و اپليكيشن‌هاي حسابداري در منزل هم استفاده كنيد.
- پولتان را به اجناس ارزشمند غيرقابل خرج تبديل كنيد
افراد به‌طور طبيعي ميل دارند هنگامي كه پولي در اختيار دارند آن را جهت رفاه بيشتر خرج كنند. اگر شما يا همسرتان نمي‌توانيد از وسوسه خرج كردن پول نقد خود جلوگيري كنيد مي‌توانيد وجوه نقد خود را به طلا، سكه، اوراق بهادار، سهام و... تبديل كنيد كه به راحتي قابل خرج كردن نباشد.
- بخشي از تفريحات خود را در خانه انجام دهيد
به جاي اينكه امكاناتي را با خرج كردن پول و هزينه زيادي در بيرون از منزل فراهم كنيد سعي كنيد با كمي پس‌انداز وسايل مورد نيازي را بخريد كه به شما امكان مي‌دهد آنها را در منزل با هزينه كمتري تهيه كنيد مثلا به جاي اينكه هفته‌اي 2يا 3براي تفريح به رستوران‌ها و كافي‌شاپ‌هاي گران‌قيمت برويد مي‌توانيد پول‌هايتان را پس‌انداز كنيد و يك دستگاه قهوه‌ساز، كيك‌پز، كباب‌پز و... بخريد و خودتان با هزينه كمتر آنها را در منزل تهيه كنيد.
- جوگير نشويد
گاهي يك اتفاق خوب باعث مي‌شود افرادي كه زيادي حساب جيبشان را ندارند دست به كارهاي غيرمعقولي بزنند. فرض كنيد با همسرتان در جمعي نشسته‌ايد و او خبر خوشي مي‌شنود يا در يك مسابقه برنده مي‌شود يا يك چيزي كه مدت‌ها منتظرش بوده برايش اتفاق مي‌افتد و ناگهان تصميم مي‌گيرد كل افرادي كه حضور دارند را به صرف شام مهمان كند. در چنين مواقعي كاملا حواستان به او جمع باشد. به او كمك كنيد هيجان خود را كنترل كرده و ماجرا را به‌گونه‌اي مديريت كنيد كه دچار اسراف نشويد.
- براي فرار از ناراحتي به خريد نرويد
بعضي افراد عادت دارند هنگامي كه دلشان گرفته يا اتفاق ناخوشايندي برايشان افتاده براي اينكه حس بهتري پيدا كنند دست به خريد كردن مي‌زنند و اين كار احساس آرامش و لذت خاصي به آنها مي‌دهد. اگر همسرتان چنين عادتي دارد بعد از اتفاقات ناخوشايند و مشاجرات خانوادگي نگذاريد تنهايي بيرون برود. با همراهي كردن او هم مي‌توانيد از ادامه پيدا كردن بحث و مجادله جلوگيري كنيد و نگذاريد كار به قهر و آشتي بكشد و هم مي‌توانيد از ولخرجي و خريدهاي بيهوده او جلوگيري كنيد.
- براي تفريح كردن به مراكز خريد نرويد
بعضي زوج‌هاي جوان عادت دارند هنگامي كه حوصله‌شان سر رفته يا اينكه كمي دلشان گرفته بدون هيچ قصد قبلي براي تفريح بيرون مي‌روند و ناخودآگاه بدون اينكه چيزي نياز داشته باشد دست به خريدهاي غيرضروري مي‌زنند. خريد كردن اگر به‌صورت معقول و در حد متعارف و مورد نياز باشد براي بهداشت رواني انسان‌ها مفيد است اما اين مسئله نبايد از حد بگذرد و به شكل ولخرجي دربيايد. بنابراين اگر شما يا همسرتان چنين عاداتي داريد سعي كنيد در چنين مواقعي به جاي گشت‌زدن بيهوده در مراكز خريد براي تفريح به پارك يا سينما برويد.