همشهری‌آنلاین: شصت و چهارمین شماره فصلنامه موسیقایی ماهور با مطالبی متنوع بر پیشخوان مطبوعات و کتابفروشی‌ها قرار گرفت.

 به گزارش همشهری‌آنلاین محتوای مقاله‏‌ی اولِ این شماره، استثنائاً، از محورهای موضوعىِ معمولِ فصلنامه که بر موسیقی‏‌ها و فرهنگ‏‌های موسیقایىِ هم‏‌خانواده با موسیقی ایرانی متمرکز است فاصله دارد.

این مقاله، با عنوانِ «ساختار زمانی در موسیقی آفریقای مرکزی: دوره‏‌مندی، وزن، ریتم و چندریتمی»، برای شماره‏ی ۶۳، یعنی دومین شماره‏‌ی ویژه‏‌ی ریتم، در نظر گرفته شده بود، اما متأسفانه محل مناسبی در آن شماره نیافت و دست اندرکاران فصلنامه با توجه به اهمیت این مقاله و محدودیت فضای نشریه شماره قبل آن را در این شماره عرضه کرده‌اند.

 مؤلفِ آن، سیمها اَرُم، محققی است که کمتر مطلبی درباره‏‌ی مفهومِ بنیادىِ ریتم به آثارِ او، از جمله همین مقاله‏‌ی مهم، ارجاع نمی‏‌دهد. اَرُم در این مقاله، با بررسىِ همه‏‌جانبه‏‌ی ریتم‏‌های آفریقای مرکزی، برخی از مفاهیمِ کلیدىِ مربوط به مبحثِ ریتم و وزن را از نو تعریف می‏‌کند و با کشفِ ویژگی‏‌های ریتم‏‌های آفریقایی ــ به‏‌ویژه خصوصیتِ جالبی که او آن را «فردیتِ ریتمیک» می‏‌نامد ــ زمینه‏‌های تازه‌‏ای برای تعمق بر این مفهومِ پیچیده‏‌ی موسیقایی فراهم می‏‌کند.

در مقاله‏‌ی بعدی، آرش محافظ، که بحثِ پیشروهای عجمی را از شماره‏‌ی ۵۷ آغاز کرده بود، این بار، در قسمت چهارمِ این بحث، به جنبه‏‌ی ریتمیکِ این پیشروها توجه می‏‌کند و پس از مقدمه‌ای درباره‌ی انواعِ دُورهای ایقاعىِ کارگان، به طور اختصاصی، ریشه‌ی تاریخی و جنبه‌هایی از شیوه‌ی آهنگسازی روی ریتمِ پراهمیتِ دوُیک را مورد بررسی و نظریه‌پردازی قرار مى‌دهد.

محمدرضا شرایلی، در مقاله‏‌اش تحت عنوانِ «یافته‏‌هایی از سفر پاریس (۱۲۸۶ش)» که به بهانه‌‏ی رونمایی صفحاتِ گرامافُنِ نویافته از ضبط‏‌های این سفر در موزه‏‌ی مقدم نوشته شده است، ضمن مرورِ اطلاعاتِ قبلاًموجود از این سفر و تبعاتش، گامی جلوتر برداشته، به استنادِ یافته‏‌های متأخرتر، پرتوِ تازه‏‌ای بر نکاتِ تابه‏‌حال مبهمِ مربوط به این سفر می‏‌اندازد. ارائه‌‏ی آماری دقیق‏‌تر و فهرستی کامل‏تر از آثارِ ضبط‏‌شده در این سفر و نیز توصیف ویژگی‏های آنها براساسِ شنیده‏های خودِ مؤلف از جمله دستاوردهای این مقاله است.

کامیار صلواتی در مقاله‌ی «بررسی ساختار و نقش دانگ‌های مورد استفاده در گوشه‌های راکِ ردیف میرزاعبدالله» به شناسایی و تشریح ساختار و دانگ‌های تشکیل‌دهنده‌ی گوشه‌های خانواده‌ی راک برآمده است. مؤلف، پس از مطالعه‌ی خصوصیات ساختارىِ دستگاه ماهور و دانگ‌های مورد استفاده در راک، الگویی را پیشنهاد مى‌کند که فضای اصلىِ گوشه‌های راک (به‌جز راک کشمیر) را در بر بگیرد.

در بخش «یادداشت‏‌های پراکنده»، محسن محمدی این بار نیز اسناد جالبی از موسیقی قاجار را معرفی می‏‌کند که در آنها دو اروپایی، یکی لومر، که نقش مهمی در آموزش موسیقی به‏‌سبکِ غربی در این دوره ایفا کرده بود، و دیگری اوژن اوبن، دیپلماتی فرانسوی که سفرنامه‏‌ی او مربوط به سال‏‌های ۱۹۰۵ و ۱۹۰۶ به فارسی ترجمه شده است، درباره‏‌ی موسیقىِ ایرانی سخن می‏‌گویند و یکی از آنها تعداد دستگاه‏‌ها را شش و دیگری هشت اعلام می‏‌کند.

در بخش «مفاهیم بنیادین‌» این شماره بخش‏‌هایی از کتاب روث استُن درباره‏‌ی تئوری‏‌های قوم‏‌موسیقی‏‌شناسی را ترجمه کرده‌‏ایم که به تکامل‏‌گرایی، اشاعه‏‌گرایی و کارکردگرایی می‏‌پردازند. با توجه به کمبود منابع فارسی در این زمینه، امیدواریم این مطلب ــ که طبیعتاً شکل‏‌وشمایلِ مقالاتِ علمی را ندارد و به سیاق کتاب‏‌های درسىِ دانشگاهی نوشته شده است ــ برای دانشجویانِ این رشته و دیگرعلاقه‏‌مندان مفید باشد. مؤلف به‏‌طور موجز این سه گرایش را معرفی کرده، نقاط ضعف و قوتِ آنها را برشمرده و با مثال‏‌هایی از تحقیقات خودش و دیگران مصداق‏‌های آنها را نیز ارائه داده است.

بخش «گفتگو»ی این شماره حاوی مصاحبه‏‌ای استثنائی است با گن‏‌ایچی تسوگه، موسیقی‏‌شناس مشهور ژاپنی و اولین دانشجوی دپارتمان موسیقىِ دانشگاه تهران. در این مصاحبه، گن‏‌ایچی تسوگه، ضمنِ توضیح سرگذشت موسیقایی خود، ماجرای اولین سفرش به ایران، بیش از پنجاه سال پیش، و اتفاقاتِ منجر به تأسیس گروه موسیقی دانشگاه تهران را، با جزئیاتْ بیان و، البته، برخی دیدگاه‏‌هایش در مورد موضوعات گوناگون موسیقی‌‏شناختی را مطرح کرده است. این مصاحبه با دو پیوست (بخشی از مصاحبه‏‌ی پروفسور تسوگه با حاج‌‏آقا محمد ایرانی مجرد و ترجمه‏‌ی فصلی از کتابِ برونو نتل، شامل اشاراتی به تأسیس گروه موسیقی دانشگاه تهران) به پایان می‏‌رسد.

در بخش «نقد و بررسی» دو مطلب داریم؛ یکی از آنِ استاد مجید کیانی است با عنوانِ «ویژگی‏‌های آموزش موسیقی ایرانی از قدیم تا امروز». مؤلف، در واکنش به مطلبِ «تا فصلی دیگر...»ِ شماره‏ی ۶۲، که به‏‌نوعی نقدی بر عرفان‏‌زدگىِ محیط موسیقىِ ایرانی و رابطه‏‌ی مرید و مرادی در این محیط بود، کوشیده است خصوصیاتِ سنتی و جدیدِ آموزش موسیقی ایرانی را برشمرد و به نقدِ شیوه‌‏های جدید بپردازد.

مطلب دوم نقدی است که وهرز پوراحمد بر مقاله‏‌ی حسین میثمی، «مروری بر زندگی قربان‏‌خانِ شاهی»، که در شماره‏ی ۶۲ فصلنامه چاپ شده بود، نوشته و در آن به تدقیقِ برخی اطلاعاتِ ارائه‏‌شده در مقاله‌‏ی مذکور پرداخته است.

فصلنامه موسیقی ماهور به مدیرمسئولی محمد موسوی به قیمت 15 هزار تومان منتشر شده است.

برچسب‌ها