تالار علامه اميني دانشگاه تهران كه در ساختمان كتابخانه مركزي اين دانشگاه واقع شده است، رويدادهاي علمي و فرهنگي زيادي را در طول سال ميزباني مي‌كند كه آيين آغاز سال تحصيلي دانشگاه‌ها يكي از آنهاست كه هر ساله با حضور اساتيد، دانشجويان، مسئولان دانشگاه تهران و علوم پزشكي تهران و همچنين وزراي علوم، تحقيقات و فناوري و بهداشت، درمان و آموزش پزشكي و جمع ديگري از مسئولان علمي و سياسي و همچنين دانشگاهيان برگزار مي‌شود.
حافظه تاريخي دانشگاهيان تا سال‌هاي قبل از دولت گذشته، آيين آغاز سال تحصيلي دانشگاه‌ها را همراه با حضور رييس‌جمهوري در دانشگاه به ياد مي‌آورد، اما غيبت رييس‌جمهوري وقت براي پنج سال متوالي در اين مراسم، مي‌رفت كه ياد حضور شخص اول اجرايي كشور در اين آيين نمادين را به دست فراموشي سپارد؛ اما اين آيين در آغازين سال استقرار دولت يازدهم، دوباره حضور رييس‌جمهور را به خود ديد و در سال تحصيلي 94-93 نيز حجت‌الاسلام والمسلمين حسن روحاني براي دومين سال متوالي در اين مراسم شركت كرد.
امسال نيز مانند گذشته، شركت‌كنندگان در آيين آغاز سال تحصيلي دانشگاه‌ها با كارت دعوت وارد تالار علامه اميني مي‌شدند و حساسيت‌هاي خاص حضور رييس‌جمهور در اين مراسم، به كنترل و رعايت نظم بيشتر در تردد به تالار مي‌افزود.
ساعتي قبل از حضور رييس‌جمهوري، درهاي تالار علامه اميني به روي مدعوين باز شده و اساتيد، دانشجويان و مهمانان با كارت ويژه مراسم به تدريج وارد تالار مي‌شدند؛ كمبود فضا موجب شده بود دقايقي قبل از ورود دكتر روحاني به تالار، برخي دانشجويان و اساتيد شركت‌كننده، به صندلي‌هاي جايگاه پيش‌بيني شده براي خبرنگاران روي آورند و در كنار اهالي رسانه، مراسم را پيگيري كنند.
دانشگاه تهران در شرايطي ميزبان رييس‌جمهوري در آيين آغاز سال تحصيلي دانشگاه‌ها بود كه هم اين دانشگاه و هم وزارت علوم، تحقيقات و فناوري با سرپرست اداره مي‌شود و اين روزها آموزش عالي در انتظار معرفي وزير پيشنهادي علوم از سوي رييس‌جمهور به مجلس است.
هر چند دكتر روحاني بر تجربه يكسال گذشته مبني بر قرار گرفتن نام چهار استاد دانشگاه به عنوان وزير پيشنهادي، سرپرست يا وزير بر سر وزارت علوم، تحقيقات و فناوري اشاره كرد اما صحبتي از تصميم خود براي آينده وزارت علوم و شخص مورد نظر براي معرفي به مجلس شوراي اسلامي به عنوان وزير پيشنهادي علوم، به ميان نياورد.
محمدعلي نجفي سرپرست وزارت علوم، تحقيقات و فناوري نيز حضور رييس‌جمهوري در آيين آغاز سال تحصيلي دانشگاه‌ها را مايه طراوت و حرارت بيشتر در جريان رشد علمي كشور دانست و با ارائه آماري كلي از آموزش عالي كشور، عنوان كرد گزارش مربوط به دوران اخير وزارت علوم را به شخص رييس‌جمهور عرضه خواهد داشت.
حسن قاضي‌زاده هاشمي وزير بهداشت، درمان و آموزش پزشكي نيز ديگر سخنران اين مراسم بود كه مواضع پيروز انتخابات 24 خرداد ماه 92 را در قالب گفتماني دانست كه از منظر «اميد» و «عقلانيت» همبسته دانشگاه است و با سخناني نظير «دانشگاه منبع نشاط و اميدآفريني در جامعه است؛ هميشه رأي به هر تغيير نيازمند موتور محركه شور و ايمان است و دانشگاه چنين ظرفيتي را دارد. جاده عقلانيت از حوزه و دانشگاه مي‌گذرد و در تفكر دانشگاه آن كه بهتر مي‌انديشد و مي‌داند، رأي بيشتري دارد. گفتمان اعتدال و تدبير بيش و پيش از هر جا به دانشگاه تعلق دارد»، به نوعي نسبت دانشگاه با گفتمان رييس‌جمهور منتخب مردم در انتخابات رياست جمهوري يازدهم را معنا مي‌كرد.
دكتر محمود نيلي احمدآبادي طي سخناني در آغاز مراسم، پس از طرح ديدگاه‌هاي خود درباره سياست‌هاي توسعه دانشگاه‌ها، توليد هدفمند علم، تجاري‌سازي علم و كيفيت‌بخشي به دانشگاه‌ها، از علاقمندي تشكل‌هاي دانشجويي براي طرح ديدگاه‌هاي خود در حضور رييس‌جمهوري سخن گفت و علت عدم تحقق اين درخواست را محدوديت زماني عنوان كرد و از دكتر روحاني خواست تا در موقعيتي ديگر در دانشگاه تهران يا مكاني ديگر فرصت گپ‌وگفت دانشجويان با رييس‌جمهور فراهم شود كه اين درخواست با تشويق حاضران روبرو شد.
دكتر روحاني نيز در ضمن سخنانش با ابراز تأسف از اینکه ارائه سخنان نمایندگان تشکل‌های دانشجویی در این مراسم دیده نشده بود، تأکید کرد: آمدن من به دانشگاه بیشتر برای شنیدن است تا حرف زدن؛ سال گذشته دقایقی که دانشجویان صحبت کردند بسیار لذت‌بخش و آموزنده بود و به طور کلی نقد دانشجویی زیبایی دیگری دارد، چون نقد دانشجو، بی‌غل و غش است و دانشجو آنچه در دل دارد و می‌فهمند را تبیین می‌کند که نشاط دانشگاه به همین است.
حفظ استقلال دانشگاه به عنوان يك مطالبه قديمي دانشگاهيان، از جمله مواردي بود كه در مراسم آغاز سال تحصيلي دانشگاه‌ها مطرح شد؛ مطالبه‌اي كه در سال‌هاي گذشته وقتي مي‌خواست از سوي برخي مسئولان آموزش عالي مورد دفاع و حمايت قرار گيرد، به «استقلال دانشگاه در زمينه تأمين مسائل رفاهي اعم از تغذيه و خوابگاه و ...» تقليل پيدا مي‌كرد! اما رييس دانشگاه علوم پزشكي تهران با تعريفي موسع از استقلال دانشگاه‌ها، گفت: «نگاه دانشگاه مستقل تنها به پیشرفت کشور است و درگیر پیرایه‌های کم‌ارزش نخواهد شد و دنباله‌رو بی‌چون و چرای دیگران هم نیست؛ دانشجوی چنین دانشگاهی با ایمان و متعهد خواهد بود و مرعوب دیگران نخواهد شد».
اجراي طرح تحول سلامت از ديگر مواردي بود كه از سوي دانشگاهيان حاضر در مراسم مورد تمجيد قرار گرفت؛ دكتر جعفريان رييس دانشگاه علوم پزشكي تهران با يادآوري نقش دانشگاهيان در اجراي طرح تحول سلامت در دولت يازدهم، موفقيت‌هاي اين طرح را مرهون اتكا و اعتماد به دانشگاهيان دانست و «روز رخ» دانشجوي پزشكي دانشگاه علوم پزشكي تهران نيز كه به نمايندگي از صنف دانشجو دقايقي به طرح دغدغه‌هايي در حوزه‌هاي آموزشي، پژوهشي و دانشجويي در حضور رييس‌جمهوري پرداخت، عنوان كرد كه خود در بيمارستان‌ها شاهد اين است اجراي طرح تحول سلامت موجب كاهش آلام مردم شده است.
دانشجويي كه به عنوان نماينده صنف دانشجو در آيين آغاز سال تحصيلي دانشگاه‌ها (84-83) سخنراني مي‌كرد، در ابتداي سخنانش از نيروهايي كه با مأموريت حفاظت در جلوي محل برگزاري مراسم حضور داشتند گلايه كرد كه اجازه نداده‌اند كاغذ حاوي متن سخنراني‌اش را همراه خود بياورد؛ با اين وجود سخنراني منظم و بي‌وقفه اين دانشجو، مجري مراسم را واداشت تا عنوان كند كه ظاهراً دستگاه‌هاي حفاظتي، علاوه بر كنترل اشياء فلزي، حافظه كلامي افراد را هم مي‌سنجند و تشخصيص داده‌اند كه ديگر نيازي به متن پيش‌نوشته براي سخنراني نداريد.
حضور دانشجويان غير ايراني در جمع حاضران، جلب توجه مي‌كرد و رييس‌جمهوري نيز ضمن سخنانش به پذيرش دانشجوي غير ايراني به عنوان سياستي براي برقراري ارتباط علمي با خارج از كشور و همچنين راهكاري براي جبران پديده صندلي‌هاي خالي دانشگاه‌ها اشاره كرد؛ صندلي‌هاي خالي كه يك روز قبل از اين مراسم، يكي از معاونان وزير علوم تعداد آنها البته فقط در دانشگاه‌هاي دولتي را 170 هزار صندلي اعلام كرد.
برنامه‌ريزان و برگزاركنندگان آيين آغاز سال تحصيلي دانشگاه‌ها اين بار سنت سخنراني اساتيد پيشكسوت در اين مراسم يا برنامه‌هاي مشابه را شكسته بودند و از يك عضو هيات علمي جوان، آن هم نه از دانشگاه تهران بلكه از دانشگاه صنعتي بابل دعوت كرده بودند كه به نمايندگي از اساتيد دانشگاه به طرح ديدگاه بپردازد.
دكتر روحاني كه خود دانش‌آموخته دانشگاه تهران است، در آغاز سخنانش با اشاره به عظمت و حلاوت خلاص دانشگاه تهران، عنوان كرد كه ورود به دانشگاه تهران يا عبور از كنار مادر دانشگاه‌هاي كشور هميشه برايش خاطره‌انگيز بوده است؛ رييس‌جمهوري در عين حال نسبت به خدمات ديگر دانشگاه‌هاي كشور كه هر كدام در زمينه خود در علم و دانش سرآمد هستند به تمجيد پرداخت.
دكتر حسن روحاني همچنين در جمع دانشگاهيان به ياد استاد فقيد خود، زنده‌ياد دكتر ناصر كاتوزيان پرداخت و با طلب رحمت از خداوند براي اساتيد سابق خود نظير استاد شهابي، استاد گرجي و ... ياد آنها را گرامي داشت.
انتقاد از برداشت‌هاي نادرست از اسلامي كردن علوم انساني، بسط روحيه نقادي در دانشگاه، اعلام حمايت از نقد دانشجويي و آزادي ابراز نظرات متفاوت اساتيد دانشگاه، هشدار نسبت به ايجاد فضاي تملق در دانشگاه در صورت اعمال سخت‌گيري‌هاي بي‌مورد، دعوت به سعه صدر در اداره كشور، انتقاد از برخي كج‌فهمي‌ها كه «دقت‌نظر» را بهانه‌اي براي تخريب افراد مي‌كند، تلاش براي فاصله گرفتن دانشگاه از فضاي امنيتي، اعلام مواضع درباره نقش سياسي دانشگاه و دانشگاهيان، يادآوري مسئوليت دانشگاه در كنار مسئوليت دولت براي رفع مشكلات كشور و اشاره به پافشاري دولت تدبير و اميد بر «اخلاق علمي» از مهمترين محورهاي سخنان رييس‌جمهوري بود.
دكتر روحاني در جايي كه مي‌خواست تفريط در ديدگاه‌هاي امنيتي كه بعضاً از گوشه و كنار درباره ارتباط اساتيد با خارج كشور براي بسط تعاملات و ارتباطات علمي مطرح مي‌شود را نقد كند، اظهار داشت: «لااقل اين رييس‌جمهور در امنيت ملي متخصص است، اگر در چيز ديگري تخصص نداشته باشد». و در ادامه حمايت خود از اعزام دانشجويان و اساتيد به خارج كشور و پذيرش دانشجوي غير ايراني در دانشگاه‌هاي داخل جهت توسعه تعاملات علمي را اعلام كرد.
شايد تب مقاله‌نويسي كه حتي سال‌هاست بازار مكاره مقاله‌فروشي را راه انداخته است، دكتر روحاني رييس شوراي عالي انقلاب فرهنگي را به واكنش واداشت. روحاني ضمن اينكه توليد مقاله را امري ارزشمند در مسير رشد علمي كشور دانست اما تكيه و تاكيد بر مقاله‌نويسي صرف را براي رسيدن به قدرت و ثروت بي‌تأثير دانست و تاكيد كرد كه حلقه‌های زنجیره ایده، تحقیق، فناوری اولیه، نمونه‌سازی، تحریک بازار، صنعتی شدن، جذب بازار و برندشدن بايد به یکدیگر وصل شوند.
رييس‌جمهوري ناگفته هايي درباره آنچه كه طي يكسال گذشته بر آموزش عالي گذشته است مطرح كرد. از دليل معرفي نشدن جعفر توفيقي به عنوان وزير پيشنهادي تا اظهارنظرهايي كه برخي درباره نوع رفتار با دكتر رضا فرجي‌دانا در روزهاي قبل از استيضاح وزير سابق علوم به روحاني مي‌شده است. همچنين بازگويي اولين جمله‌اي كه رييس‌جمهور به محمدعلي نجفي در بدو تصدي سرپرستي وزارت علوم گفته است از ديگر ناگفته‌هايي بود كه رييس‌جمهور، آيين آغاز سال تحصيلي دانشگاه‌ها را براي طرح آنها مناسب ديد. دكتر روحاني در همين رابطه به «فشار این و آن» اشاره كرد كه مي‌گفته‌اند «به فرجی‌دانا بگو استعفا دهد»؛ به فشارهايي اشاره كرد كه «از یمین و یسار» وارد مي‌شده تا توفیقی به عنوان وزیر پیشنهادی به مجلس معرفی نشود و اولین کلام با دکتر نجفی در آغاز سرپرستی وی در وزارت علوم این طور مطرح كرد: «مسأله بورسیه‌ها را باید دنبال کنید».
دكتر روحاني در بيش از شش جا از سخنانش مورد تشويق حاضران قرار گفت كه برخي از آنها جملاتي كه باعث تشويق شدند، به ترتيب عبارت هستند از: «آمدن من به دانشگاه بيشتر براي شنيدن است تا حرف زدن»؛ «در برابر استادي كه مي‌خواهد نظر خود را بيان كند، خواهش مي‌كنم سخت‌گيري نكنيد»؛ «سخت‌گيري منجر مي‌شود تملق‌‍گوها بالا بيايند»؛ «حكومت و اداره كشور بدون سعه صدر امكان‌پذير نيست»؛ «در يكسال گذشته تلاش ما اين بوده كه فضاي دانشگاه از فضاي امنيتي فاصله و فاصله و فاصله بگيرد»؛ «تلاش ما بر اين بوده كه اگر يك فردي با دلايل ضعيف كنار گذاشته شده، به سر كار يا كلاس خود برگردد».
آخرين جمله دكتر روحاني در اين سخنراني اين بود: «تدبير را با تلاش خودتان نهادينه كنيد و اميد را با شور و دانش و علم تان بيشتر و بيشتر بسازيد.»