آتش با همه وجوه تاريخي و فايده‌هايي كه دارد يك بعد سوزاننده و برباددهنده را هم مال خود كرده. وقتي كوچك است خود را خيلي سودمند و تأثيرگذار نشان مي‌دهد، اما وقتي هيكل و ابعاد پيدا مي‌كند مي‌تواند در يك چشم به هم زدن دار و ندار غافل‌ها را به تاراج ببرد. از اين‌رو آمادگي براي مبارزه با اين بلاي احتمالي خانمانسوز براي همه شهروندان ضروري به‌نظر مي‌رسد. مي‌توانيم با يكسري اقدامات خانه‌مان را نسبت به آتش ايمن كنيم يا مهارت‌هايي را به‌دست بياوريم و در مواجهه با اين پديده وارد مبارزه پيروزمندانه شويم. در اين گزارش كه با كمك عليرضا چراغي، مدير منطقه۸ عمليات سازمان آتش‌نشاني تهيه شده با ۱۰ فرمان اصلي افزايش ايمني خانه در برابر آتش‌سوزي و انواع كپسول‌هاي آتش‌نشاني آشنا خواهيد شد.
سماورهاي برقي نسبت به سماورهاي گازي از لحاظ ايمني آتش‌سوزي در رتبه بالاتري قرار دارند. سماورهاي برقي، به‌ويژه براي افراد مسن يا كساني كه فراموش مي‌كنند پشت سر هم به سماور سر بزنند مناسب‌تر است، چرا كه اگر آب سماورهاي گازي تمام شود، حرارت ناشي از شعله به بدنه منتقل مي‌شود و در نهايت باعث سوختن شيلنگ گاز و ايجاد آتش‌سوزي خواهد شد.
از قرار دادن اجاق گاز يا بخاري گازي در كنار پرده آشپزخانه جدا خودداري كنيد. بار‌ها شده كه باد باعث رانده شدن پرده به سمت شعله‌هاي گاز شده و در‌‌نهايت آتش‌سوزي به بار آورده است؛ پس سعي كنيد گاز را حداقل در فاصله يك متري از پرده آشپزخانه قرار دهيد.
وقتي كه براي مدت بيشتر از يك روز خانه را ترك مي‌كنيد، وسايل گازسوز مثل بخاري را خاموش و جريان گاز را قطع كنيد چرا كه گاهي ممكن است يك نشتي ساده و كوچك در شيلنگ‌هاي گاز به‌وجود بيايد و بعد گاز به‌صورت تدريجي در محيط بسته متراكم شود. در اين شرايط كافي است كه استارت يخچال به‌صورت خودكار زده شود و فاجعه‌اي بيافريند.
وقتي در حال آشپزي هستيد، خانه را ترك نكنيد؛ بار‌ها پيش آمده كه خانم خانه براي خريد چنددقيقه‌اي يا كارهايي از اين قبيل از خانه خارج شده و شعله‌ها را به حال خود رها كرده است. سرريز شدن مواد غذايي باعث خاموش شدن شعله گاز و متراكم شدن گاز در خانه مي‌شود و مي‌تواند باعث ايجاد آتش‌سوزي شود.
تا آنجا كه ممكن است كمتر از چندراهي‌هاي برقي در خانه استفاده كنيد و به جاي آن تعداد پريز‌ها را افزايش دهيد. استفاده از چندراهي‌ها باعث افزايش فشاربيش از حد به آنها و ايجاد گرما و آتش‌سوزي مي‌شود. اگر مجبور به اين كار شديد، سراغ چندراهي‌هاي برقي با كيفيت مطلوب و استاندارد برويد. نكته ديگر اينكه براي پريزهايي كه در ارتفاع كم نصب شده‌اند حتما از درپوش استفاده كنيد.
اگر قصد داريد خانه‌اي قديمي بخريد يا خانه خودتان قدمت زيادي پيدا كرده، حتما سيم‌كشي آن را مجددا مورد بازرسي قرار دهيد چرا كه سيم‌كشي اين ساختمان براي مصارف ۳۰ سال پيش طراحي شده و اضافه بار مصرفي شما مي‌تواند باعث فشار به سيم‌هاي برق و در‌‌نهايت ايجاد آتش‌سوزي شود.
براي انتقال جريان برق در خانه از فيوزهاي جان‌پناه يا اصطلاحا كليدهاي مينياتوري استفاده كنيد. اين فيوز‌ها به اين دليل توصيه مي‌شوند كه اگر در قسمتي از خانه، سيم‌كشي يا جريان، دچار اتصال شد، بلافاصله شناسايي و جريان قطع شود. همچنين اگر آتش‌سوزي در بخش كوچكي از خانه اتفاق افتاد مي‌توان با اين فيوز‌ها تنها جريان برق همان قسمت را قطع كرد.
به هيچ عنوان و تحت هيچ شرايطي مواد قابل اشتعال مانند بنزين و نفت را در خانه نگه نداريد چرا كه ممكن است افزايش گرما يا عوامل ديگر باعث شعله‌ور شدن سريع آنها شود. اين در حالي است كه مهار و اطفاي حريق مايعات قابل اشتعال نسبت به جامدات بسيار سخت‌تر است.
هر چند توصيه اصلي ما همواره اين است كه سراغ سيگار و قليان نرويد اما حداقل از مصرف اينگونه دخانيات در خانه جدا پرهيز كنيد. بسياري از آتش‌سوزي‌هايي كه در شهر رخ مي‌دهد ناشي از جا ماندن آتش پنهان ناشي از سيگار روشن يا زغال نيم سوخته است. كندسوزي اينها در كنار مواد قابل اشتعال مي‌تواند فاجعه جبران‌ناپذيري به‌وجود آورد.
براي انتقال گاز در خانه از لوله‌هاي فلزي يا لوله‌هاي فشار قوي مخصوص آب استفاده نكنيد چراكه اين لوله‌ها خيلي زود دچار نشتي مي‌شوند و دردسر مي‌آفرينند. بهترين كار استفاده از شيلنگ‌هاي مخصوص انتقال گاز است. نكته ديگر اينكه يادتان باشد هر وسيله گازي بايد يك انشعاب جداگانه داشته باشد. پس نمي‌توانيد گاز سماور، بخاري و اجاق گاز را تنها از يك انشعاب تأمين كنيد.
مردي از جنس آتش
عليرضا چراغي، مدير منطقه ۸ عمليات سازمان آتش‌نشاني حدود ۲۹ سالي مي‌شود كه با آتش سر‌و‌كار دارد. او تاكنون در ماموريت‌هاي اطفاي حريق زيادي شركت كرده و تجربه گرانبهايي در اين زمينه اندوخته است. چراغي معتقد است كه بيشتر آتش‌سوزي‌ها در منازل ۲سرمنشأ دارند. اول، آتش‌سوزي ناشي از وسايل گرمايشي و اجاق گاز و دوم، آتش‌سوزي ناشي از وسايل الكتريكي و برق.
چه نوع كپسولي بخريم؟
كپسول‌هاي آتش‌نشاني به تفكيك مواد اطفايي به ۴ گروه اصلي تقسيم مي‌شوند:
گروه A : خاموش‌كننده‌هاي گروه A حاوي آب هستند و اصطلاحا به آنها خاموش كننده‌هاي آب و گاز مي‌گويند. نكته مهم اينكه از كپسول‌هاي گروه A نمي‌توان براي خاموش كردن مايعات قابل اشتعال مثل بنزين و نفت استفاده كرد چون باعث شعله‌ور‌تر شدن آتش مي‌شوند.
گروه B : كپسول‌هايي كه اين حرف روي آنها نوشته شده اصطلاحا به خاموش كننده‌هاي پودري معروف هستند. از خاموش‌كننده‌هاي پودري، هم براي آتش‌سوزي‌‌هاي حاصل از انواع جامدات و هم براي مايعات قابل اشتعال مثل بنزين و نفت مي‌توانيم استفاده كنيم. بهتر است در خانه از اين خاموش‌كننده استفاده نكنيم.
گروه C : گروه خاموش‌كننده‌هاي C را مي‌توان كامل‌ترين و مناسب‌ترين كپسول‌هاي آتش‌نشاني براي منازل يا محيط كار به شمار آورد. اين كپسول‌ها حاوي گازكربنيك هستند و مثل خاموش‌كننده‌هاي ۲گروه قبل هيچ نوع كثيفي يا خيسي به جا نمي‌گذارند.
گروه D : كپسول‌هايي كه اين حرف انگليسي رويشان نوشته شده حاوي كف هستند. در واقع اين نوع كپسول‌ها مصرف خانگي ندارند و كاربريشان كمي تخصصي‌تر است، به همين دليل معمولا از سوي مأموران آتش‌نشاني مورد استفاده قرار مي‌گيرند.
كپسول‌هاي آتش‌نشاني در وزن‌هاي مختلف عرضه مي‌شوند. انواع 2-1 كيلويي آن براي مصارف خودرو و 4-3كيلويي آن براي مصارف خانگي يا مدارس كاملا مناسبند.
آتش‌سوزي شد چه كار كنيم؟
هميشه اين احتمال وجود دارد كه با آتش‌سوزي در منزل يا محل كارمان مواجه شويم. اگر شما در چنين موقعيتي قرار بگيريد، چه خواهيد كرد؟
اول: مهم‌ترين كاري كه هنگام روبه‌رو شدن با آتش بايد انجام دهيد حفظ آرامش و تمركز براي مقابله ابتدايي با آتش است. سريع دست به‌كار شويد و شماره تلفن ۱۲۵ را بگيريد.
دوم: پس از تماس با ۱۲۵ نوبت آن است كه اقدامات ابتدايي را انجام دهيد. بلافاصله جريان گاز و برق خانه‌تان را قطع كنيد. منشأ دود و آتش را پيدا كرده و سعي كنيد بچه‌ها و افراد سالخورده را از واحد مسكوني‌تان بيرون ببريد.
سوم: كپسول آتش‌نشاني را برداريد و به سمت شعله‌هاي آتش برويد. فاصله 3متري‌تان با آتش را حفظ كنيد، بعد ضامن كپسول را بكشيد و اهرم آن را فشار دهيد. نازل كپسول را به سمت آتش بگيريد و آن را به‌صورت جارويي تكان دهيد .
چهارم:گاه پيش مي‌آيد كه آتش‌سوزي در يكي از واحدهاي آپارتمان شما رخ مي‌دهد. چنانچه مسير خروج شما از ساختمان ايمن است، با دقت و سرعت همگي از ساختمان بيرون بياييد. اما اگر دود سراسر راهرو‌ها را فرا گرفته و خطرات احتمالي ديگري را احساس مي‌كنيد، در خانه بمانيد. مسير ورود دود از پشت در را با يك پارچه بزرگ يا چادر مسدود كنيد و به سمت حمام برويد. مطمئن باشيد آنجا ايمن‌ترين بخش خانه در چنين مواقعي است. حالا مي‌توانيد صبر كنيد تا نيروهاي آتش‌نشاني سريع از راه برسند و نسبت به خروج ايمن شما اقدام كنند.