پرویز کردوانی در گفت‌وگو با یلنا با اشاره به وضعیت دریاچه ارومیه طی سال‌های گذشته گفت: در سال 1326 که می‌خواستند میزان آب کشور را محاسبه کنند، ایران را به 6 حوزه آبریز تقسم کردند و دریاچه ارومیه نیز یکی از حوزه‌های آبریز محسوب می‌شد زیرا رودهایی که در آذبایجان شرقی و غربی و اردبیل جریان داشتند به این دریاچه می‌ریختند.
- وجود 102 اکوسیستم در دریاچه ارومیه
کردوانی با بیان اینکه ارومیه بزرگترین دریاچه داخلی است که 3 درصد مساحت مملکت را شامل می‌شود، افزود: دریاچه ارومیه 102 اکوسیستم خاکی و جزیره داشت که انسان و حیوان نیز در برخی جزایر آن زندگی می‌کردند.
وی اظهار داشت: بحرالمیت که دریاچه‌ای خیلی شور است هیچ موجود زنده‌ای در آن زیست نمی‌کند اما در دریاچه ارومیه موجودی بنام آرتمیا عمل می‌آید که مناسب برای تغذیه ماهی و میگوست و همچنین دورتادور دریاچه نوعی لجن وجود داشت که برای درمان بسیاری از امراض مناسب بود همچنین حیواناتی مثل گاومیش در آن زندگی می‌کنند ضمنا در امتداد این دریاچه باد از غرب به شرق می‌وزد و 6 شهرستان که در حاشیه این دریاچه داشتند از نسیم خنک آن بهره‌مند می‌شدند.
این استاد دانشگاه گفت: در دهه 50 ساخت بندر و رفت و آمد کشتی و توریست و گردشگر در این دریاچه آغاز شد ولی از آب دریاچه استفاده نمی‌شد.
- سد سازی آغازی بر پایان دریاچه
وی ادامه داد: بعد از این مدت با توجه به اینکه دریاچه حوزه آبریز است یعنی آب سطحی و رودها به آن وارد شده و همچنین وجود آب‌های زیرزمینی، با روند توسعه‌ای روستاها، شهرها و صنایع شروع به سدسازی کردند یعنی اولویت به شهرها و صنعت داده شد و کشاورزان نیز شروع به حفر چاه کردند، بنابراین هم کشاورزی و هم شهرها و صنعت بصورت بی‌رویه توسعه پیدا کردند.
کردوانی گفت: بعد از سدسازی‌هایی که انجام شد آب دریاچه رو به کاستی رفت و به همین دلیل طرفداران افراطی محیط زیست طرح شکافتن سدها را برای روانه شدن آب به دریاچه مطرح کردند در حالی که این کار شدنی نبود زیرا شهرها و صنعت آب نداشتند و با توجه به دور بودن امکان استفاده از رود ارس هم نبود.
وی تصریح کرد: 9 سال است که آب دریاچه روز به روز کمتر می‌شود اما 3 سال پیش زمانی که نماینده ارومیه، قاضی‌پور، نامه‌ای برای اندیشیدن چاره‌ای برای نجات دریاچه به بنده نوشت من نوشت پیشنهاد بازگرداندن آب رود زاب که به عراق می‌رود را مطرح کردم.
- 53 هزار حلقه چاهی که جان دریاچه را گرفتند
کردوانی گفت: همه تصور می‌کنند که خشک شدن متوجه سد است در حالی که حفر 53 هزار حلقه چاهی که کشاورزان دورتا دور دریاچه زده‌اند عامل اصلی وقوع این فاجعه است که باعث شده شهرهای عجب شیر، آذرشهر بناب، ملکان، اسکو در حاشیه شرقی دریاچه آبشان شور شده و با آب شور کشاورزی می‌کنند.
- 4 سال است که برای دریاچه عزاداری می‌کنیم/ بستن چاه‌ها چاره کار نیست
وی با بیان اینکه وزارت نیرو به تصور اینکه در چاه‌ها را ببندد وضع دریاچه خوب می‌شود، ادامه داد: حدود 4 سال است که برای دریاچه عزاداری می‌کنند و درب چاه‌های کشاورزی را می‌بندند در حالی که این روش چاره کار نیست زیرا قبل از حفر چاه‌ها آب زیر زمینی به دریاچه می‌رفت ولی حفر چاه‌ها باعث شد سطح آب پایین رفته و آبی برای ورود به دریاچه وجود نداشته باشد.
پروفسور کردوانی گفت: تاکنون پیشنهادات مختلفی برای نجات دریاچه ارومیه مطرح کردند از جمله اینکه سدها شکافته شوند، از ارس آب ببرند و حتی از دریای خزر آبرسانی شود که مشخص شد اقتصادی نیست چون هزینه برق به حدی است که به اندازه کل مصرف برق کشور است و البته ابتکار رئیس سازمان محیط زیست هم مخالفت کرد تا اینکه رئیس جمهور وعده داد که دریاچه احیا شود و در اولین جلسه بعد از روی کار آمدن دولت جدید هیات دولت مسئله احیای دریاچه را مطرح کرد.
وی با بیان اینکه مسئولین متوجه شدند که ته دریاچه به گونه‌ای است که آب زیرزمینی به چاه‌ها می‌رود، افزود: در حال حاضر با دعوت از دانشگاه‌ها و 500 دانشمند ایرانی و 50 دانشمند خارجی طرحی را در اردیبهشت مصوب کردند.
کردوانی آب بستن به دریاچه را راهکار حل این معضل ندانست و گفت: نباید برای نجات این دریاچه آب به آن بریزند چون با این اقدام علاوه بر اینکه چاه‌ها را بیشتر شور می‌کند و آب را نیز هدر می‌دهد.
وی تصریح کرد: در حال حاضر برخی مسئولینی که مامور نجات دریاچه هستند شوری آب چاه‌ها را مربوط به دریاچه نمی‌دانند و مطرح کرده‌اند که از زیر دریاچه آب شور به چاه‌ها نمی رود در حالی که اینگونه نیست و این مسئله پنهان نگاه داشته می‌شود اما به گفته نماینده ارومیه 50 روستا تخلیه شده و رئیس کل بازرسی کشور نیز وجود 18 هزار حلقه چاه غیر مجاز و الگوی بد مصرف آب را دلیل خشک شدن دریاچه عنوان کرده است.
این استاد دانشگاه همچنین گفت: بنا به اذعان رئیس سازمان جهاد کشاورزی 204 هزار هکتار از زمین‌های کشاورزی آذربایجان شرقی در شهرستان‌های حاشیه دریاچه ارومیه تحت تاثیر مستقیم پسروی آب این دریاچه قرار دارند و کشاورزی شهرستان‌های ملکان، بناب، عجب شیر، آذرشهر، اسکو شبستر و حتی تبریز در معرض مستقیم پسروی آب دریاچه قرار دارند.
وی در ادامه به مصاحبه‌ای از مدیر کل دفتر بهبود بهره‌وری و اقتصاد آب و آبفا در وزارت نیرو استناد و تصریح کرد: بنا به گفته این مقام مسئول هر چه مسئله برای آب بوجود آمده بخاطر توسعه ناپایدار بوده سطح کشت وکارخانه زیاد شده بهترین نمونه برای توسعه ناپایدار دریاچه ارومیه است در حوزه دریاچه ارومیه به روال گذشته کشاورزی می‌شد این اتفاق برای دریاچه نمی‌افتاد، آمده‌ایم کشت چغندر قند باغی و علوفه را در آنجا توسعه داده‌ایم که همگی محصولا آب‌بر هستند. کشت این منطقه انگور بود که به مراتب مصرف آب کمتری داشت و به جای باغات انگور باغات سیب توسعه یافتند که نیاز به آب بیشتری داشتند.
- فریاد آب بستن بروی دریاچه بلند است
کردوانی خاطرنشان کرد: با برداشت بی‌رویه آب از چاه‌های اطراف دریاچه منابع آب سفره‌ای اطراف تخلیه شد وطبق قانون ظروف مرتبط آب دریاچه بصورت معکوس به سفره‌های آب زیرزمینی و چاه‌ها وارد شد در نتیجه این جریان معکوس آب چاه‌ها نیز شور شدند زیرا زمانی از آب شیرین دشت‌ها به دریاچه می‌رفت ولی با حفر چاه زیاد این رویه برعکس شد، ولی کسی این مسئله را نمی‌داند و دائم فریاد می کشند که چرا آب بروی دریاچه نمی‌بندند.
وی تاکید کرد: من گله دارم چرا حقیقت را به مردم نمی‌گویند که اگر به دریاچه آب بریزیم آب شور می‌شود.
کردوانی تصریح کرد: در حال حاضر 15 هزار میلیارد تومان اعتبار برای نجات این دریاچه در نظر گرفته اند اما استاندار آذربایجان غربی گفته بسیاری از دانشمندان خارجی که به ایران آمده اند سکوت کرده‌اند و یا یک آلمانی گفته که دریاچه تبدیل به پارک خورشیدی شود.
- آب کشاورزی را به نمکزار بریزیم!
وی در ادامه به اقدامات استانداری آذربایجان شرقی وغربی مبنی بر تشکیل شورای اجتماعی فرهنگی برای گرفتن آب کشاورزی اشاره و اظهار داشت: بر اساس تحقیقات مجری طرح نجات دریاچه ارومیه می‌توانند 40 درصد آب کشاورزی را بگیرند یعنی کشاورزان آبیاری قطره داشته باشند اما این اقدام شدنی نیست چون درختان این منطقه به آبیاری غرقابی آبیاری عادت دارند و آب به زیر زمین نفوذ کرده و ریشه هم به اعماق پایین‌تری رفته است
وی افزود: همچنین پیشنهاد آبیاری بارانی نیز بدلیل بادخیز بودن منطقه میسر نیست و یا آبیاری تحت فشار بدلیل این که نیاز به برق داشته و هر 100 متر کابل 14 میلیون هزینه دارد و هر متر لوله 2 پلی اتیلن 13 هزار تومان هزینه دارد البته دولت اعلام کرده 85 درصد این هزینه‌ها را می‌پردازد اما 15 درصد باقی مانده نیز برای هر هکتار 10 تا 15میلیون هزینه برای کشاورز دارد.
کردوانی گفت: پیشنهاد دیگراین است که از بذر اصلاح شده استفاده شود که این اقدام نیز مصائب و سختی‌های خاص خودش را برای کشاورز در بر دارد و در نهایت دادن پول به کشاورز برای انصراف از کشاورزی را مطرح کرده‌اند.
وی همچنین گفت: به گفته کلانتری اقدامی که در دریاچه ارومیه انجام می دهیم الگویی برای تمام ایران باشد و حتی گفته اگر سراغ کشاورزی برویم فقیر می شود.
وی ادامه داد: رئیس جمهورنیز طرح آبگیری از سد شهید مدنی را مطرح کرده و گفته شده که در حوزه زرینه رود و سیمینه رود کسی کشاورزی نکند و آب به دریاچه ریخته شود.
کردوانی در ادامه به پیشنهاد مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست اشاره و اظهار داشت: بنا به گفته این مسئول بدلیل کمبود آب باید الگوی کشت را تغییر دهیم و در سال جاری در حوزه دریاچه ارومیه نکاشت داشته باشیم و کشاورزان سود خود را بصورت نقدی دریافت کنند و با این اقدام 400 میلیون متر مکعب آب برای دریاچه ارومیه تامین شد.
وی همچنین به پیشنهاد وزیر کشاورزی مبنی بر تشویق سرمایه گذاران برای کشت فرا سرزمینی یعنی کشورهای روسیه امریکای لاتین افریقای مرکزی اشاره کرد.
- نمکزار تبدیل به لجنزار شود!
کردوانی در ادامه به اظهارات شهردار تبریز اشاره کرد و افزود بنا به گفته این شخص درصورتی که این دریاچه خشک شود حیات از تبریز و دیگر شهرهای اطراف رخت بر می‌بندد لذا انتقال پسماند آب تبریز به دریاچه ارومیه با جمعیت یک میلیون 800 هزار نفر دارای خروجی فاضلاب بالایی است که می‌توان بعد از تصفیه به دریاچه ارومیه برود.
وی با بیان اینکه با این اقدام نمک با اررزش را فاضلاب بریزند نمکزار را تبدیل به لجنزار می‌کنیم، گفت: نماینده سازمان ملل در ایران گفته که دریاچه ارومیه احیا شدنی نیست.
- دریاچه فقط 10 درصد آب دارد
وی در ادامه گفت: در گذشته دریاچه ارومیه 30 میلیارد متر مکعب آب داشت اما اکنون تنها 10 درصد آب دارد که البته این میزان نیز آب نیست بلکه باتلاق و کویر و نمکزار و چیزی شبیه کویر مرکزی ایران است.
کردوانی ادامه داد: این دریاچه 2 میلیارد آب دارد در حال حاضر برنامه این است که با آب کشاورزی 12 میلیارد دیگر آب به دریاچه ریخته شود که جمعا 14 میلیارد متر مکعب خواهد شد که این میزان نصف ظرفیت دریاچه است.
وی همچنین تصریح کرد: برنامه این است که جنوب دریاچه یعنی قسمتی که از زرینه رود و سیمینه رود تغذیه می‌کند خشک و جنگل کاری شود و برای جلوگیری از ریزگرد‌ها مالچ پاشی کنند در حال که نمک دریاچه ارومیه به گونه‌ای است که بلورش نمی‌شکند که ریزگرد شود مگر اینکه شکسته شود که می‌شود.
- نمكزار دریاچه نخواهد شد
پدر علم کویرشناسی با تاکید بر اینکه دریاچه ارومیه احیا نمی‌شود، گفت: هر قدر آب به دریاچه بریزیم از زیر دریاچه نفوذ کرده و بقیه آب‌ها را نیز شور می‌کند پس در و ضعیتی که آب نیست نباید آب کشاورزی را بگیرند به دریاچه بریزند.
وی با ابراز تاسف از اینکه نمکزار دیگر دریاچه نمی‌شود، خاطرنشان کرد: قدر این دریاچه را ندانستیم و آن را تبدیل به نمکزار کردیم و با مختصر آب کشاورزان نیز امکان احیای آن وجود ندارد.
کردوانی معتقد است: به هیچ وجه امکان احیای دریاچه ارومیه وجود ندارد چون اصلا آب نیست و اگر هم آب ببندبم بدلیل اینکه از زیر دریاچه آب می‌رود کما اینکه در سال جاری 16 سانتی متر آب دریاچه ارومیه نسبت به سال گذشته پایین‌تر آمده است.
- خشک شدن تنها راه نجات
وی تاکید کرد: از لحاظ اقتصادی اجتماعی زیست محیطی و حتی سیاسی باید این دریاچه خشک شود زیرا اگر به همین حالت باقی بماند در روح و روان مردم تاثیر بدتری می‌گذارد.
- پیشنهاد برای احداث پارک خورشیدی
این استاد دانشگاه پیشنهاد داد: یا پارک خورشیدی درست کنیم که برق آذربایجان غربی وشرقی ررا تامین کند و وزارت صنایع به تمام مناطق ایران که نمک برداشت می‌کنند اعلام کند از نمک موجود در این دریاچه برداشت شود و یا یک جاده شمالی جنوبی شرقی غربی احداث کنیم و دریاچه نیز تبدیل به پارک حیوانی گیاهی شود و به این ترتیب خاطره آن دریاچه فراموش می‌شود.
- پسته و زعفران بکاریم، با پارک جنگلی خاطراتش را فراموش کنیم
وی همچنین گفت: برای جلوگیری از شوری بیشتر چاه‌ها دور دریاچه زهکش بزرگ احداث کنند که آب بارندگی و سیل به دریاچه نرود چون آب شورتر شده و چاه‌های اطراف را شورتر می کند و مسائل زیست محیطی بدتر می‌شود و برای کشت نیز تمام باغ‌ها تبدیل به باغ پسته بشوند و قسمت‌هایی نیز زعفران کاری کنند کاری که در شهرستان بناب انجام شده است.
- برای مرده ای که احیا نمی‌شود اشک نریزیم
کردوانی یادآور شد: نباید اشک بریزیم و بگوییم بی‌لیاقت بودیم چون دیگر کاری نمی‌توان انجام داد در هر صورت ما زیباترین دریاچه کشور را تبدیل به نمکزار کرده‌ایم و قطعا امکان ندارد که احیا شود پس دریاچه را زجر ندهیم و نعش مرده را جلوی چشمان مردم نگاه نداریم و آب کشاووران را هم برای زنده کردن مرده‌ای که امکان بازگشت ندارد نگیریم.