لبخند رضايتي روي لب‌هايش مي‌نشيند... امروزه ورزش پرورش اندام و بدنسازي تقريباً در همه جاي جهان طرفداران بي‌شماري دارد چرا كه حتي انسان‌هاي قرن بيست و يكمي هم مي‌خواهند بدني خوش‌فرم داشته باشند. ورزش پرورش اندام و بدنسازي از سال ۱۳۲۲ براي نخستين بار وارد كشورمان شد. اما همواره با اما و اگرهاي زيادي همراه بوده است، در اين صفحه به كمك مرتضي كامراني، يكي از پيشكسوتان ورزش پرورش اندام به برخي از سؤال‌هاي رايج درباره اين ورزش پاسخ داده‌ايم.
آيا بدنسازي يك ورزش به‌حساب مي‌آيد؟
اين يك سؤال اساسي در مواجهه با ورزش پرورش اندام به شمار مي‌رود. اينكه بالاخره بايد بدنسازي را يك رشته ورزشي مستقل به‌حساب بياوريم يا اينكه آن را به نوعي مكمل ورزش‌هاي ديگر بدانيم. در تعريف ورزش بدنسازي آمده، ورزشي است كه در آن فرد بدنساز با انجام تمرينات مختلف قدرتي و استقامتي روي عضلات خود همراه با تغذيه مناسب و استراحت كافي به بدني ايده‌آل و متناسب مي‌رسد. واژه پرورش اندام بيشتر به افزايش حجم در اين ورزش اشاره دارد و واژه تناسب اندام براي تقويت عضلات ضعيف به‌كار مي‌رود. به هر حال هنوز هم كه هنوز است خيلي‌ها معتقدند كه بدنسازي و پرورش اندام نمي‌تواند در قامت يك ورزش تمام عيار قد علم كند.
چرا جوانان بيشتر دنبال بدنسازي مي‌روند؟
نوجوانان و جوانان تازه بلوغ يافته، توجه بيشتري به اندام‌شان نشان مي‌دهند. در اين دوره اندام‌ها با شدت بيشتري شروع به رشد مي‌كنند و چگونگي شكل‌گيري آنها از نگراني‌هاي اين گروه سني است. يادمان باشد كه مركز توجه بودن يكي از خواسته‌هاي جوانان محسوب مي‌شود و عضلاني شدن بدن، ايده‌آلي است كه جوان‌ها دوست دارند به آن دست پيدا كنند . كار‌شناس پيشكسوت ما مي‌گويد: «يكي از علل گرايش جوانان، افزايش قدرت بدني بالا‌تر نسبت به همسالان‌شان است. گاهي اين گرايش به‌دليل تقليد از گروه همسالان ايجاد مي‌شود.»
چاق و لاغر مي‌شويم؟
بيشتر علاقه‌مندان رشته ورزشي تناسب اندام و بدنسازي را كساني تشكيل مي‌دهند كه از افزايش وزن رنج مي‌برند يا به‌دنبال راهي براي حل مشكل لاغري مفرطشان هستند البته تعبير چاق و لاغر شدن براي اين ورزش چندان بجا نيست و معمولاً از واژه تناسب اندام استفاده مي‌شود. در واقع افراد لاغر و چاق براي رسيدن به وزن ايده‌آل مي‌توانند سراغ اين ورزش بيايند اما هر كدام برنامه تمريني جداگانه‌اي دارند و تغذيه‌شان هم در دوره‌هاي ورزشي متفاوت خواهد بود.
از چه سني مي‌توان شروع كرد؟
ورزش بدنسازي و پرورش اندام در ميان جوانان كشور ما طرفداران بسياري دارد. نتايج يك تحقيق نشان مي‌دهد كه بيشتر طرفداران اين ورزش هم در گروه سني بين ۱۸ تا ۳۰ سال هستند. هر چند تقريباً همه افراد با هر سن و سالي مي‌توانند به اين ورزش روي بياورند اما بسياري از كار‌شناسان اين رشته معتقدند كه براي شروع ورزش بدنسازي، ورزشكار حداقل بايد ۱۵ سال سن داشته باشد. البته افراد نوجوان به‌صورت مشروط مي‌توانند سراغ ورزش بدنسازي بروند. اينكه آنها نبايد دنبال وزنه‌هاي خيلي سنگين بروند و به فكر بزرگ كردن عضلات‌شان بيفتند. حتما هم بايد زيرنظر مربيان حرفه‌اي اين رشته فعاليت كنند. اما ايده‌آل شروع اين ورزش هنگامي است كه بدن رشد طبيعي خود را سپري كرده و عضلات آماده شكل‌گيري هستند؛ يعني همان سن ۱۸ سالگي!
بدنسازي غيراصولي چه عوارضي دارد؟
ريزش مو در دوران جواني، اختلالات پوستي، عوارض كبدي، بروز انواع سرطان‌ها، پوكي استخوان و كاهش قواي جنسي از عوارضي است كه براي استفاده از مكمل‌هاي آلوده به مواد نيروزاي غيراستاندارد گزارش شده است. به گزارش فدراسيون پزشكي ورزشي، بيشتر اين مكمل‌ها غيراستاندارد و وارداتي بوده و مسئوليت استفاده از آنها در باشگاه‌هاي تناسب اندام و بدنسازي به‌عهده خود ورزشكاران است. شايد باورش سخت باشد اما بيشتر اين مكمل‌ها آلوده به هورمون‌هاي حيواني هستند. امروزه ثابت شده «استروئيد‌ها» در بين جوانان ورزشكار بيشترين هوادار را دارد. بد نيست بدانيد اين ماده به‌عنوان دوپينگ اسب‌ها در مسابقات اسبدواني مورد استفاده قرار مي‌گيرد. اين ماده به‌عنوان يك مكمل توسط افراد سودجو با قيمت‌هاي بالا به فروش مي‌رسد.
مفت و مجاني هركول شويد
محله‌ها عمودي شده‌اند. ديگر خبري از چتر سبز درختان در كوچه پسكوچه‌هاي شهرمان نيست. گاهي ميان قوطي كبريت‌هايي كه اسمش را گذاشته‌اند آپارتمان، دلمان براي يك شاخه گل لك مي‌زند. به‌نظر مي‌رسد با هر قدم از پيشرفت زندگي شهري، صد‌ها قدم از طبيعت دور‌تر مي‌شويم. تنها دلخوشي‌مان شده نقطه‌هاي سبز رنگي كه در وضعيت خاكستري نقشه شهر رنگ مي‌بازند و از فرط كم بودن، گم مي‌شوند. با اين حال خيلي‌ها دل به همين بوستان‌ها داده‌اند و بودن‌شان، احساس خلأ سر تا پايشان را پر مي‌كند. ديگر دست مديران شهري آمده است كه فضاي سبزي كه امكانات بيشتري داشته باشد، شهروندان را به سوي بوستان‌ها مي‌كشد. امكانات ورزشي لازم براي ايجاد تناسب اندام، تقريباً در بيشتر پارك‌هاي تهران و بسياري از شهرستان‌ها نصب شده است و به رايگان در اختيار شهروندان قرار دارد. اگر مي‌خواهيد يك بدنسازي مفت و مجاني داشته باشيد سري به همين بوستان ها بزنيد.
بفرماييد ويتامين طبيعي
بسياري از ورزشكاران بدنساز علاقه وافري به مصرف انواع مكمل‌هاي غذايي دارند كه بيشتر مواقع آنها را با صدمات و آسيب‌هاي جدي مواجه مي‌كند. پزشكان به اين دسته از ورزشكاران توصيه مي‌كنند براي تأثيرپذيري بيشتر از مواد غذايي و بهبود فعاليت‌هاي ورزشي خود به مصرف ويتامين‌هاي طبيعي، كه در اغلب ميوه‌ها، سبزي‌ها و ديگر مواد خوراكي وجود دارند، روي بياورند و هرگز تن به مصرف پودر‌ها و ديگر مكمل‌هاي كارخانه‌اي ندهند. در عين حال آنها توصيه مي‌كنند شيريني‌هاي طبيعي مانند خرما، كشمش و انجير را جايگزين شكر صنعتي كنند چرا كه اين مواد علاوه بر داشتن املاح مغذي، هرگز در سيستم قلب و عروق رسوب نمي‌كنند و در نتيجه به‌طور كامل جذب بافت‌هاي بدن مي‌شوند. شما مي‌توانيد ضمن توجه به اين توصيه‌ها و با مصرف مواد غذايي كاملاً طبيعي، علاوه بر داشتن جسمي تندرست و شاداب از ابتلا به بيماري‌هاي مختلف در امان باشيد.
بدون مربي و مكمل مي‌توانيم موفق باشيم؟
معمولاً همه سالن‌هاي تمريني بدنسازي و پرورش اندام تحت نظارت مربيان اين رشته اداره مي‌شوند. به همين دليل همه مبتديان مي‌توانند در همان ماه‌هاي اول از مربي‌شان برنامه تمريني بگيرند و شيوه‌هاي صحيح انجام حركات را هم آموزش ببينند. به هر حال اگر شخصي بخواهد در اين رشته به‌صورت اصولي پيشرفت كند حتماً بايد تحت نظارت يك مربي متخصص تمريناتش را دنبال كند تا به نتيجه دلخواه خود برسد. از آنجا كه بيشتر حركت‌هاي اين ورزش به‌صورت قدرتي است، انجام ناصحيح حركات مي‌تواند ضربات جبران‌ناپذيري به بدن وارد كند. اما بحث درباره مكمل‌ها كمي پيچيده است. به‌طور كلي همه علاقه‌مندان به ورزش پرورش اندام و بدنسازي مي‌توانند با تغذيه سالم و اصولي متناسب با شرايط بدني و تمريني‌شان به نتايج قابل توجهي برسند و نيازي به مكمل ندارند.
تغذيه مناسب
نخستين چيزي كه در باشگاه‌هاي بدنسازي به شما آموزش داده مي‌شود، اين است كه تغذيه شما بايد با ميزان وزن و تمرين‌هاي شما هماهنگ باشد. گروه غذايي كه حاوي پروتئين و كربوهيدرات هستند از ياران قديمي بدنسازان محسوب مي‌شوند. براي اينكه بدانيد روزانه تا چه ميزان به اين مواد غذايي و مكمل‌ها نياز داريد بايد به پزشك متخصص در اين زمينه يا مربيان با تجربه اين رشته مراجعه كنيد. معمولاً در الگو‌هاي استاندارد تغذيه اين رشته توصيه مي‌شود بعد از ورزش كردن به ازاي هر كيلوگرم وزن يك گرم كربوهيدرات و ۱۰ تا ۲۰ گرم پروتئين مصرف شود .