از همان دوران هم كسي در روز عاشورا و تاسوعا آشپزي نمي‌كرد. همه به تكيه‌هاي اطراف مي‌رفتند. غريبه و آشنا كنار هم روي زمين مي‌نشستند و غذاي خوش‌طعم نذري را با اشتها مي‌خوردند. آنها غذاي نذري را متبرك مي‌دانستند و برايش حرمت زيادي قائل بودند. از اين غذا به بيماران مي‌دادند و براي شفايشان دعا مي‌كردند. مردم، نذري‌دهندگان را تنها نمي‌گذاشتند و خانه آنها از همان ساعت‌هاي اول صبح پر از جمعيتي مي‌شد كه با حاجتي كه به دل داشتند، كمك‌حال صاحب نذر مي‌شدند و از او مي‌خواستند براي روا شدن حاجت آنها هم دعا كند تا آنها در محرم سال بعد غذاي نذري به مردم بدهند. خوشبختانه گذر سال‌ها و دهه‌ها و سده‌ها اين رسم خوب را دگرگون نكرده. هنوز هم غذاي خوشمزه نذري در روزهاي محرم سهم ما مي‌شود. اين غذا هنوز هم حرمت دارد و صاحب نذر هيچ وقت دست‌تنها نمي‌ماند. گزارش پيش رو هم مي‌تواند كمك حال نذري دهندگان باشد. البته در كنار آن، توصيه‌هايي هم براي آنهايي كه قرار است از اين نذري‌ها بچشند دارد.
اين غذا حرمت دارد
احاديث، اخبار و روايت‌هاي زيادي درباره اطعام‌كردن و نذري دادن، از بزرگان و معصومان به ما رسيده است. در بيشتر آنها هم به ضرورت حلال بودن اين غذاي متبرك اشاره شده است. صاحب نذر بايد تمام وسايل اين غذا را با مالي كه به حلال بودن آن يقين كامل دارد، تهيه كند. ظروف و مكاني كه در آن اين غذا تهيه مي‌شود نبايد غصبي باشد. اگر در اين موارد ذره‌اي سهل‌انگاري شود نذري مورد قبول قرار نمي‌گيرد. اين روز‌ها بيشتر ما در خانه‌هاي آپارتماني زندگي مي‌كنيم و امكان پخت غذا با حجم زياد در اين خانه‌ها وجود ندارد. اگر از حياط يا پشت بامي كه بين ديگر همسايه‌ها مشاع است استفاده مي‌كنيد، قبل از تهيه نذري بايد از ساكنان ساختمان اجازه بگيريد. يادتان باشد پس از توزيع نذري اين اماكن بايد شسته و رفته شوند و به شكل پاكيزه در اختيار ديگر همسايه‌ها قرار بگيرند. هزينه آب و برق و گازي كه در حياط و پشت‌بام استفاده مي‌كنيد، يادتان نرود.
خريدي به‌صرفه‌تر داشته باشيد
متأسفانه به همان ميزان كه در اين روز‌ها توزيع غذاهاي نذري رونق مي‌گيرد، عده‌اي سودجو هم مي‌خواهند از همين رهگذر به نان و نوايي برسند. آنها چند روز مانده به روزهاي تاسو‌ها و عاشورا، اقلام غذايي را با قيمت بيشتري روانه بازار مي‌كنند و صاحب نذر بنا به ضرورتي كه دارد، با اين قيمت‌ها كنار مي‌آيد. البته در اين بين، مسئولان در تلاش براي مهار اين سياست سودجويانه هستند. افزايش ميزان بازرسي از انبار‌هاي بازار، تصويب قيمت اقلام مختلف از سوي سازمان ميادين ميوه و تره‌بار و محصولات كشاورزي، ارائه تخفيف ويژه در فروشگاه‌هاي شهروند و همچنين راه‌اندازي نمايشگاه عطر سيب ازجمله راهكارها براي كنترل قيمت‌هاي اقلام مورد نياز براي تهيه غذاهاي نذري در ماه محرم است. برنج، حبوبات، زعفران، سبزيجات، ادويه‌جات، روغن، گوشت و ظروف يك‌بار مصرف با قيمت مناسبي در بازارهاي ميوه و تره‌بار و فروشگاه‌هاي شهروند به شهروندان ارائه مي‌شود.
به سلامتي ديگران اهميت بدهيم
قديمي‌ها غذاهاي نذري را در كاسه‌ها و بشقاب‌هاي مسي و استيل پخش مي‌كردند. اين ظرف‌ها نشكن بودند و حرارت غذاهاي نذري هنگام پخش كردن در آنها ماندگار‌تر بود اما حالا بيش از يك دهه است كه غذاهاي نذري در ظروف يك‌بار مصرف پلاستيكي توزيع مي‌شوند. خيلي‌ها حجم كم، سبك بودن، حمل راحت، بهاي اندك و عدم‌نياز به شست‌وشو را از مزيت‌هاي اين ظرف‌ها مي‌دانند ولي واقعيت اين است كه استفاده بي‌رويه و سهل‌انگارانه از اين ظرف‌هاي سبك، در كنار همه اين خوبي‌ها، ممكن است عوارض و پيامد‌هاي منفي هم داشته باشد. يادتان باشد كه هنگام خريد ظرف‌ها، به علامت‌هاي اختصاري حك شده روي آنها توجه داشته باشيد. ظرف‌هايي كه داراي علامت اختصاري EPS و HIPS هستند براي توزيع غذاهاي گرم مناسبند اما ظرف‌ها و ليوان‌هايي كه روي آنها علامت اختصاري GPPS حك شده تنها براي بسته‌بندي لبنيات و غذاهاي سرد كاربرد دارند.
محيط‌زيست را در يابيم
معمولاً بعد از پايان مراسم عزاداري و توزيع غذاهاي نذري چهره خيابان‌ها كثيف و آلوده مي‌شود. برخي از شهروندان با بي‌نظمي تمام ظرف‌هاي يك‌بار مصرف‌شان را در جوي حاشيه خيابان رها مي‌كنند. اين كار به‌خصوص در روزهاي باراني باعث بندآمدن راه فاضلاب شهري و‌سرريز آن به كف خيابان‌ها و در نتيجه آب‌گرفتگي معابر مي‌شود. همه اينها پيامد‌هاي منفي زيادي براي بهداشت عمومي دارد و مديران شهري بايد هزينه‌هاي زيادي براي برگرداندن خيابان‌ها به حالت اوليه‌شان كنند. اگر بعد از خوردن غذاي نذري ظرف آن را در سطل زباله بريزيد، از صرف هزينه‌هاي غيرضروري زيادي جلوگيري خواهيد كرد. يادتان باشد اين ظرف‌ها از جنس پليمر و پلاستيك هستند و اگر وارد چرخه طبيعت شوند، با ويژگي تجزيه نشدن‌شان صدمات زيادي به گياهان مي‌زنند. البته برخي از افراد در تكيه‌ها و مساجد، در قالب گروه‌هاي 2تا ۵نفره اقدام به پاكسازي فضاي توزيع نذري‌ها مي‌كنند. قرار دادن سطل‌هاي بزرگ زباله در محل توزيع غذاي نذري هم تا حدود زيادي از آلوده‌شدن محيط جلوگيري مي‌كند.
خيريه‌ها را فراموش نكنيم
در روزهاي تاسوعا و عاشوراي حسيني كمتر كسي در خانه مي‌ماند. همه با عشق به خيابان‌ها مي‌آيند و با حضور در مراسم عزاداري هيئت‌ها، تكايا و مساجد شور و حال ويژه‌اي به اين محفل‌ها مي‌دهند و بعد در كنار هم از غذاهاي نذري مخصوص اين روز‌ها مي‌خورند. اما يادمان نرود كه بعضي‌ها توان اين كار‌ها را ندارند و در بيمارستان‌ها، آسايشگاه‌ها و مراكز بهزيستي بستري هستند و نمي‌توانند در اين مراسم پرشور شركت كنند. اگر صاحب نذر هستيد، بايد بدانيد كه رسيدگي و دستگيري از اين افراد ثواب مضاعف دارد. آنها هم چشم به راه غذاهاي نذري متبرك اين روزهاي مخصوص هستند و شايد كسي براي خوردن اين غذا‌ها نيازمند‌تر از آنها نباشد. در روزهاي تاسوعا و عاشورا، در بيمارستان‌ها، آسايشگاه‌ها و خيريه‌ها به روي نذري دهندگان باز است. در هر شهر تعدادي از اين مراكز فعاليت مي‌كنند كه نشاني آنها را مي‌توانيد از مراكز مرتبط به‌دست آوريد. توزيع نذري بين اين افراد، اين روحيه را كه اجتماع آنها را فراموش نكرده تقويت مي‌كند و به استناد احاديث و روايات، نذري‌تان را مقبول در‌گاه حق قرار مي‌دهد.
بايد‌ها و نبايدهاي نذري دادن
اينجا مي‌توانيد چند توصيه كلي درباره نذري‌دادن بخوانيد.
لطفاً ترافيك درست نكنيد
هر جا و مكاني مناسب توزيع نذري نيست. بار‌ها ديده‌ايم كه يك سيني پر از ليوان‌هاي شربت يك خيابان را بند آورده. گاهي حتي آمبولانس‌ها و خودرو‌هاي امدادي در اين صف‌هاي نذري گير مي‌افتند. پياده‌راه خيابان‌هاي فرعي، اطراف مساجد و تكايا، امامزاده‌ها و مراكز خيريه بهترين مكان‌ها براي توزيع نذري هستند.
اخلاق نيكو را فراموش نكنيم
گاهي صف غذاهاي نذري آنقدر طولاني مي‌شود كه صبر خيلي‌ها در آن سر مي‌رود. يادتان باشد غذاي نذري حرمت دارد و متبرك است. اگر اصرار به خوردن اين غذا‌ها داريد، بايد اخلاق و نوبت را در اين صف‌ها رعايت كنيد. براي بيشتر گرفتن غذا حرص نزنيد و به فكر ديگران هم باشيد.
غذاهايي كه ماندگاري كمي دارند
خيلي‌ها اصرار دارند كه در دهه اول محرم تنها از غذاهاي نذري بخورند، به همين‌خاطر بيش از اندازه نيازشان از اين غذا‌ها مي‌گيرند و آنها را در يخچال خانه‌شان روي هم مي‌چينند. يادتان باشد كه براساس اعلام وزارت بهداشت، اين غذا‌ها را بيش از 2روز در يخچال نمي‌توان نگهداري كرد.
صبحانه‌هاي نذري
شله‌زرد، حليم، شير برنج، شيركاكائو، شير داغ، نان و پنير و خرما و آش شله قلمكار از غذاهاي نذري‌اي هستند كه به‌عنوان صبحانه در روزهاي تاسوعا و عاشورا توزيع مي‌شوند. برنامه عزاداري بعضي از هيئت‌ها صبح زود آغاز مي‌شود و شركت‌كنندگان در اين مراسم صبحانه‌شان را هم در اين هيئت‌ها مي‌خورند.
ظروف گياهي بهترين گزينه هستند
ظرف‌هاي يك‌بارمصرف پلاستيكي كيفيت‌هاي متفاوتي دارند. بعضي از آنها بسيار نازك هستند و تاب غذاهاي داغ نذري را ندارند. بعضي از آنها با مواد بازيافتي ساخته مي‌شوند و براي سلامتي بسيار مضر هستند. بهترين نوع آنها به گفته كار‌شناسان تغديه، نوع گياهي آن است. اين ظرف‌ها قابل تجزيه هستند و مواد پليمري سرطان‌زا ندارند.