براساس تعاريف اين سازمان، هر جامعه‌اي بيش از 8 درصد سالمند داشته باشد با پديده سالمندي مواجه است و به اين ترتيب ايران هم در رديف كشورهايي طبقه‌بندي مي‌شود كه به اين سو در حال حركتند. اكنون 6ميليون و 159هزار و 767نفر از افراد جامعه را سالمندان تشكيل مي‌دهند كه روزبه‌روز بر تعداد آنها افزوده مي‌شود. به گفته كارشناسان پديده سالمندي ناشي از رشد و بهبود وضعيت اقتصادي، اجتماعي، بهداشتي و كاهش مرگ‌ومير در جامعه و در نهايت اعمال سياست‌هاي كنترل جمعيت است. اما جامعه سالمند چگونه جامعه‌اي است؟
دكتر رضا فداي‌وطن، متخصص طب سالمندي و عضو پژوهشكده سالمند دانشكده بهزيستي و توانبخشي به همشهري مي‌گويد: سالمندان به‌دليل شرايط جسمي‌اي كه دارند كمتر مي‌توانند از حق و حقوق خود دفاع كنند. در آموزه‌هاي ديني ما به تكريم سالمندان اشاره شده است اما متأسفانه اين قشر در جامعه ما فراموش شده‌اند.
به گفته وي زماني كه هرم جمعيتي كشوري به‌هم مي‌خورد و به سمت سالمندي پيش مي‌رود نيروي كار كم شده و در عوض نيرويي كه تفكر، تجربه و خلاقيت دارد زياد مي‌شود، اگر چه عدم‌تعادل در هر دو گروه سني جوان و سالمند موجب بروز مشكلاتي مي‌شود اما با تدبير مي‌توان تهديدها را به فرصت تبديل كرد.
همه حرف فداي وطن اين است كه افزايش تعداد سالمندان به‌خودي خود نه‌تنها مشكلي ايجاد نمي‌كند بلكه پيام مثبتي براي جامعه به همراه دارد و آن هم افزايش اميد به زندگي و بهتر شدن وضعيت بهداشت و سلامت در جامعه است. به گفته وي زماني كه برنامه‌ريزي براي سالمندان نداشته باشيم و نتوانيم به آنها خدمات ارائه كنيم و از طرف ديگر سالمندان به اقتضاي سن با ده‌ها بيماري دست‌و‌پنجه نرم كنند و كشور ناچار باشد بخش زيادي از هزينه‌هاي خود را صرف درمان اين افراد كند آن وقت است كه هراس سالمند‌شدن كشور مسئولان را فرامي‌گيرد چرا كه نمي‌توانند از ظرفيت سالمندان به خوبي استفاده كنند. اما اگر براي سالمندان كه بخش زيادي از جامعه را به‌خود اختصاص مي‌دهند برنامه‌ريزي داشته باشيم و از تجربه آنها استفاده كنيم مي‌توانيم به‌عنوان فرصت به اين افراد نگاه كنيم.
به گفته اين متخصص طب‌سالمندي، يكي از بهترين كارها در زمينه سالمندان تشكيل شوراي ملي سالمندان است كه بيش از يك دهه از تشكيل آن مي‌گذرد اما بر سر تصديگري اين شورا در وزارتخانه اختلاف وجود دارد. سازمان بهزيستي به‌عنوان مسئول دبيرخانه سالمندي بود مدت‌ها زيرنظر وزارت بهداشت اداره مي‌شد و بعد‌ها به وزارت رفاه واگذار شد اما هر يك از اين دو وزارتخانه مدعي تصدي شورا هستند و به‌همين دليل برخي موازي‌كار‌ي‌ها در اين‌باره انجام مي‌شود. در برخي موارد هم هر كدام از اين وزارتخانه‌ها راه خود را مي‌روند. به گفته اين عضو هيأت علمي دانشگاه علوم بهزيستي در شوراي ملي سالمندان كميته‌هاي فرعي تشكيل شده كه اقداماتي را نيز انجام داده‌اند اما خروجي برنامه‌هاي آنها هنوز مشخص نيست.فداي‌وطن همچنين مي‌گويد: بنياد فرزانگان كه اكنون در 8 استان راه‌اندازي شده است و توسط خود سالمندان اداره و به سالمندان نيز خدمات ارائه مي‌كند از معدود كارهايي است كه در اين زمينه انجام شده است.بانك اطلاعاتي سالمندان موضوع ديگري است كه اين استاد دانشگاه به آن اشاره كرده و مي‌گويد: سياستگذاري و برنامه‌ريزي دقيق بهترين راه براي مواجهه با پديده سالمندي است. راه‌اندازي بانك اطلاعات سالمندي مي‌تواند كمك مؤثري در اين زمينه باشد تا نيازهاي اين افراد بهتر شناخته شود.
تدوين سند سالمندي، به زودي
صادق رستمي، دبير شوراي ملي سالمندي نيز با اشاره به اين نكته كه براساس قانون پنجم توسعه 25درصد سالمندان بايد ساماندهي شوند، به همشهري مي‌گويد: بررسي‌ها نشان مي‌دهد كه در سال1403 جمعيت سالمندان كشور به بيش از 26ميليون نفر مي‌رسد، اكنون هم استان گيلان با 5/11درصد بيشترين جمعيت سالمند را دارد.وي با اشاره به تشكيل شوراي ملي سالمندان مي‌گويد: قرار است در هفته سوم آبان، گروهي متشكل از كارشناسان كشورهاي اروپايي و آسيايي به‌منظور بررسي نهايي سند سالمندي وارد كشور شوند. طي 2ماه آينده تدوين نهايي اين سند انجام خواهد شد. بر اين اساس دستگاه‌هايي كه مي‌توانند در زمينه سالمندان خدماتي ارائه دهند به تفكيك مشخص شده‌اند.به گفته رستمي دستورالعمل‌هاي مختلفي در شوراي ملي سالمندان مدنظر قرار گرفته است: دستورالعمل شهر دوستدار سالمند، بيمه‌هاي مراقبتي، آيين‌نامه داخلي شوراي ملي سالمندان و سند ملي برنامه راهبردي كه دستورالعمل‌هاي استاني مثل تشكيل شوراي ساماندهي استان‌ها اجرايي و جلساتي نيز تشكيل شده است. در تهران نيز سازمان بهزيستي مراكز ويزيت شبانه روزي در منزل راه‌اندازي كرده است.
براساس آمار در ايران 2 ميليون سالمند تحصيل زندگي مي‌كنند اما همين آمار اين را هم تأييد مي‌كند كه 67درصد سالمندان كشورمان غيرفعال هستند. از تعداد كل سالمندان 85درصد با خانواده و 7درصد به تنهايي زندگي مي‌كنند كه اين تعداد رو به افزايش است.اما نكته‌اي كه بايد در زمينه سلامت سالمندان مدنظر قرار داد اينكه 20درصد سالمندان داراي بيمه‌پايه و حدود 70درصد آنها فاقد بيمه تكميلي هستند، 2ميليون سالمند نيز از هيچ بيمه‌اي برخوردار نيستند. رستمي در اين‌باره مي‌گويد: به‌علت هزينه بالاي درمان سالمندان، سازمان‌هاي بيمه‌گر حاضر به پوشش اين افراد نيستند اما شوراي سالمندان دستورالعمل بيمه مراقبتي را آماده كرده تا پوشش بيمه پايه و تكميلي سالمندان كامل شود. در 40سال آينده از هر 4 ايراني يك نفر سالمند مي‌شود و اين اتفاق در حالي رخ مي‌دهد كه طبق گفته كارشناسان از نظر مراقبتي سالمندان، طب سالمندي و مناسب‌سازي خدمات شهري براي تردد اين قشر در وضعيت مطلوبي به سر نمي‌بريم. اين در حالي است كه انجام تمامي اين اقدامات منوط به تشكيل شوراي ملي سالمندان شده است. در عين حال در تدوين برنامه 5 ساله پنجم توسعه هم به سالمندان توجه خاصي نشده است و تنها سالمنداني مشمول اين قانون مي‌شوند كه جزو مددجويان نهادهاي حمايتي باشند؛ البته با اين شرط كه قابليت توانمندشدن نداشته باشند.
شوراي ملي سالمندي چيست؟
شوراي ملي سالمندان در قانون برنامه مصوب سال 1383و با رأي هيأت وزيران تشكيل شد. اين شورا با حضور وزارتخانه‌ها و دستگاه‌هاي اجرايي متولي امور سلامت، رفاه و تكريم سالمندان كشور در جهت ساماندهي، بهبود روش زندگي و ارتقاي كيفيت آن و ايجاد رضايت از زندگي در سالمندان از طريق ارائه خدمات رفاهي، بهداشتي- درماني و توانبخشي ايجاد شده است. خط‌مشي‌هاي مشخص شده در اين شورا فراهم ساختن امكان تداوم حضور سالمند در جامعه، تأكيد بر حفظ موقعيت و جايگاه سالمند در خانواده، تأمين حداقل نيازهاي اساسي سالمندان نيازمند در كشور و تأكيد بر حفظ احترام، شأن و حرمت سالمند را شامل مي‌شود.طرح‌هايي نظير «سبد غذايي سالمندان»، «كارت منزلت» و «شهرهاي دوستدار سالمندان» از طرح‌هاي پيگيري شده در جلسات گذشته شوراي ملي سالمندان است.