منابع تولید آلودگی هوا در محیط داخلی (شامل آلاینده‌های گازی و ذرات) از مهم‌ترین عوامل کاهش کیفیت هوای محیط‌های داخلی است. همچنین تهویه نامناسب و ناکافی و در نتیجه عدم رقیق سازی غلظت آلاینده های تولیدی در محیط داخلی با هوای خارج نیز از عوامل مهم تشدید غلظت آلاینده‌ها در محیط های بسته است. علاوه بر این، دما و رطوبت بالا می تواند غلظت برخی از آلاینده‌ها را افزایش دهد.
- منابع آلاینده
بسیاری از منابع تولید آلودگی در محیط‌های بسته در هر خانه‌ای وجود دارد. این منابع شامل منابع احتراق مانند فراورده‌های نفتی، گاز، زغال‌سنگ، چوب و تنباکو هستند. مصالح ساختمانی، مبلمان منزل، سیستم‌های عایق‌بندی دارای آزبست، کابینت و سایر محصولات ساخته‌شده از چوب فشرده، کفپوش، مواد مربوط به تعمیر، نگهداری و تمیزکردن منزل، سیستم‌های مرکزی گرمایش و سرمایش و دستگاه رطوبت‌ساز نیز از دیگر منابع آلاینده در محیط‌های بسته محسوب می‌شوند.
منابع آلاینده خارجی مانند رادون، آفت‌کش‌ها و سایر آلاینده‌های تولیدی در فضای باز می‌توانند بر کیفیت هوای محیط های بسته تاثیر بگذارند. اهمیت نسبی هر منبع به میزان آلودگی تولیدی و شدت تاثیرات آن بستگی دارد. در بسیاری از منابع آلاینده، سن و نحوه تعمیر و نگهداری در میزان آلودگی موثر است.
به عنوان مثال میزان مونو اکسید کربن خروجی از اجاق گازی که به‌درستی نصب نشده باشد، می‌تواند بسیار بالاتر از معمول باشد.برخی از منابع آلاینده در محیط‌های داخلی مانند مصالح ساختمانی، مبلمان و فرش کم‌وبیش دائمی‌اند و برخی از منابع مانند سیگار، حلال‌ها، پاک‌کننده‌ها، اجاق گاز (با نصب نامناسب)، بخاری و آفت‌کش‌ها به صورت متناوب در انتشار آلاینده‌ها در محیط‌های داخلی موثرند.
- میزان تهویه
در صورت انتقال نامناسب هوای بیرون به محیط‌های بسته، تجمع آلاینده‌ها سلامت را به مخاطره می‌اندازد. این مشکل به‌ویژه در محیط‌های بسته‌ای دیده می‌شودکه سیستم تهویه‌شان به گونه‌ای طراحی شده که میزان نشت و تبادل هوای داخل و خارج در آن‌ها کم است. این در حالی است که در برخی مناطق به علت شرایط آب و هوایی، جلوگیری از تبادل هوا اجتناب‌ناپذیر است.
- هوای بیرون چگونه وارد خانه می‌شود؟
هوای بیرون از طریق نفوذ و تهویه طبیعی و مکانیکی وارد محیط‌های داخلی می‌شود. نفوذ از طریق باز و بسته شدن در و پنجره، اتصالات، درز سقف، کف و دیوارها و درو پنجره‌ها ایجاد می‌شود. در تهویه طبیعی، هوا از در و پنجره باز منتقل می‌شود. اختلاف دمای داخل و خارج ساختمان و وزش باد عوامل موثر در تهویه طبیعی و نفوذ هوا هستند. در تهویه مکانیکی، فن تخلیه به طور متناوب می‌تواند هوای جایی مانند آشپزخانه و حمام را به خارج منتقل کند. میزان هوایی که از فضای باز جایگزین هوای داخل ساختمان می‌شود، نرخ تهویه نامیده می‌شود. در صورتی که نفوذ و تهویه طبیعی و مصنوعی در ساختمان کم باشد، نرخ تهویه کاهش می‌یابد و غلظت آلاینده‌ها در محیط افزایش پیدا می‌کند.
- تاثیر سلامت هوا برمحیط‌های داخلی
آثار بهداشتی آلاینده‌های محیط‌های داخلی می‌تواند شامل عوارض آنی و درازمدت باشد.
- آثار فوری آلودگی هوا بر شهروندان
آثار فوری آلودگی هوا در محیط‌های بسته می‌تواند پس از یک و یا چندین بار مواجهه بروز کند که شامل سوزش چشم، بینی، گلو، سردرد، سرگیجه و خستگی است. این آثار معمولا کوتاه‌مدت و قابل درمان هستند. با این حال علائم برخی از بیماری‌ها مانند آسم و پنومونی نیز می‌تواند در مواجهه آنی با آلاینده‌های داخلی بروز کند. آثار فوری آلاینده‌هایمحیط‌های داخلی تا حدودی به علائم سرماخوردگی و بیماری‌های ویروسی شباهت دارد که باعث دشواری تشخیص عامل آن می‌شود.
- آثار طولانی‌مدت
آثار بهداشتی طولانی‌مدت می‌تواند پس از دوره‌های طولانی و مکرر مواجهه بروز کند که شامل برخی از بیماری‌های تنفسی، قلبی و سرطان است. آلاینده‌های محیط‌های داخلی مسئول بسیاری از آثار بهداشتی مضرند، با این حال عدم قطعیت قابل توجهی درتعیین حدود غلظت و زمان مواجهه برای جلوگیری از آثارآن‌ها وجود دارد. افراد مختلف نیز واکنش‌های متفاوتی به آلاینده‌های محیط‌های داخلی نشان می‌دهند و لازم است تحقیقات بیشتری برای تعیین آثار بهداشتی آلاینده‌ها در محیط‌های بسته بر اثر مواجهه با میانگین غلظت آلاینده‌های موجود و یا تاثیر استنشاق غلظت بالای آلاینده‌ها در زمان کوتاه در افراد، انجام شود.
* کارشناس آلودگی هوا
منبع: هفته نامه تهران شهر