مقاومت نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها فقط در آمریکا، می‌تواند سالانه تا 30 میلیارد دلار هزینه به نظام سلامت این کشور وارد کند. این نتیجه یک مطالعه تازه است که در آمریکا کلی سر و صدا به پا کرده.
30 میلیارد دلار پول کمی نیست، اما نکته این است که این خسارت هنگفت، یک دلیل ساده دارد؛ مصرف بی‌رویه و نادرست آنتی‌بیوتیک‌ها.طبق آمار سازمان جهانی بهداشت، کشور ما به لحاظ مصرف دارو، جزو ۲۰ کشور نخست دنیاست و در آسیا بعد از چین مقام دوم را دارد. بعضی‌ها البته معتقدند این آمار دقیق نیست و ما در این زمینه هم در دنیا رتبه اول را کسب کرده‌ایم. چنان که به گفته دکتر منتصری معاون غذا و داروی دانشگاه علوم پزشکی شیراز، ایران بالاترین رتبه مصرف سرانه دارو در جهان را دارد.
آمار رسمی وزارت بهداشت می‌گوید در ۸ سال گذشته، متوسط تعداد داروهای تجویز شده در هر نسخه، بیش از چهار قلم بوده است که در حال حاضر متوسط کشوری آن به ۶/۳ قلم رسیده است. این در حالی است که میانگین جهانی در این زمینه کمتر از دو قلم در هر نسخه است.
طبق آمار اعلام شده از طرف معاون غذا و داروی وزارت بهداشت، 5 داروی اول پرمصرف کشور آنتی‌بیوتیک است و ایرانیان در سال 85 معادل 150 میلیارد تومان آنتی‌بیوتیک مصرف کرده‌اند که حدود30 میلیارد تومان آن برای مصرف آموکسی‌سیلین هزینه شده است.
خیلی از ما وقتی مریض می‌شویم، تا صد جور قرص و کپسول نخوریم و چندتا آمپول ویتامین ب، مسکن یا پنی‌سیلین نزنیم، انگار حالمان خوب نمی‌شود. اگر هم پزشکمان اصرار کند برای بهبودی نیازی به مصرف این داروها نیست، با خودمان می‌گوییم: «این دکتره هم بی‌سواد است اصلاً نمی‌فهمد من چه وضعی دارم.» بعد هم می‌رویم سراغ یک پزشک دیگر و آنقدر این در و آن در می‌زنیم تا بالاخره یکی حاضر شود دفتر بیمه ما را همانطوری که انتظار داریم سیاه کند. در بین داروهای تجویز شده‌مان حتماً باید یکی از انواع آنتی‌بیوتیک وجود داشته باشد.
دبیر انجمن داروسازان ایران، سیدجمال سعید واقفی معتقد است: آنتی‌بیوتیک‌ها در بین تمام داروها، فروش بیشتری دارند. البته از نظر تیراژ فروش، مسکنها در رتبه اول فروش قرار دارند؛ اما از نظر فروش ریالی، آنتی‌بیوتیک‌ها رتبه اول را کسب کرده‌اند. او علت فروش زیاد آنتی‌بیوتیک‌ها را تقاضای بالای مردم و پایین بودن قیمت آن می‌داند.
معاون غذا و داروی وزارت بهداشت هم معتقد است داروها و بخصوص آنتی‌بیوتیک ها در کشورمان به طرز غیر منطقی مصرف می‌شوند. دکتر دیناروند با اشاره به اینکه در سال گذشته 150 میلیارد تومان هزینه مصرف آنتی‌بیوتیک شده؛ بخشی از غیرمنطقی بودن مصرف دارو در کشور را ناشی از غیر منطقی بودن تجویز دارو و بخشی را هم مربوط به نحوه مصرف دارو می‌داند.
شاید بتوان گفت اگر چه تجویز نابجا و غیرضروری آنتی‌بیوتیک توسط پزشک در این مسئله بی تاثیر نبوده، اما مصرف بی‌رویه و بدون نسخه آنتی‌بیوتیک و همچنین کامل نکردن دوره درمان سبب شده که این دارو جزو پرمصرف‌ترین داروها در کشور محسوب شود. به‌طوری که در سال گذشته آنتی‌بیوتیک توسط نزدیک به 46 درصد از بیماران مورد مصرف واقع شده.
صرفه‌جویی همیشه اقتصادی نیست!
لابد می‌پرسید مصرف بدون نسخه آنتی‌بیوتیک‌ها چطور ممکن است؟ خیلی ساده. فقط کافی است که ما یک همسایه یا فامیل پزشک داشته باشیم، آن‌وقت است که با کوچکترین سرفه و گلودرد پیش آقا یا خانم دکتر رفته و مصرانه از او خواهش می‌کنیم برایمان فلان چرک خشک‌کن را بنویسد، یعنی همان دارویی که نوبت قبلی ما را درمان کرده بود و اصلاً هم به خرجمان نمیرود که این سرماخوردگی فعلی با ذات‌الریه قبلی کلی توفیر دارد.
پزشک بیچاره هم یا با رودربایستی تن به درخواست ما می‌دهد و یا سفت و سخت جلوی ما می‌ایستد و با صدجور توضیح مسئله زیر بار کار نادرست و درمان غلط نمیرود. ما هم با گفتن این جمله زیر لب که «عجب فامیلی که حاضر نشد همین یک کار کوچک را برایم انجام دهد!» می‌رویم سراغ یک آشنای دیگر!
کامل نکردن دوره درمان هم در نهایت مکمل این واقعه تلخ می‌شود: وقتی دو سه روز چرک خشک‌کن کذایی را نوش جان کردیم و کمی حالمان بهتر شد، بدون توجه به اینکه دوره درمان هنوز کامل نشده و باید چند روز دیگر هم به خوردن دارو ادامه دهیم؛ آن‌را در سبد یا کیسه داروهای اضافی می‌اندازیم؛ غافل از اینکه کامل نکردن دوره مصرف آنتی‌بیوتیک چه تاثیری روی مقاومت عوامل بیماری‌زا نسبت به دارو می‌گذارد.
بعد هم کیسه دارو را در یک جای به خیال خودمان مناسب نگه می‌داریم تا دفعه دیگر که احساس درد در گلو کردیم بتوانیم با استفاده از همین آنتی‌بیوتیک‌های اضافه، خوددرمانی کرده و دیگر پول دوا و دکتر ندهیم.
ممکن است از خودتان بپرسید: خب، چه اشکالی دارد. صرفه‌جویی در خرید دارو و پرداخت حق ویزیت دکتر که کار بدی نیست. خیلی هم اقتصادی است! بله، در ظاهر چنین به نظر می‌رسد، اما وقتی با نگاهی موشکافانه‌تر به این مسئله نگاه کنیم و نیم‌نگاهی هم به عواقب کار و آینده جامعه داشته باشیم، متوجه می‌شویم که مصرف غیر منطقی دارو چه تاثیراتی بر سلامت و اقتصاد کل جامعه می‌گذارد. ت
حقیقات نشان داده که مقاومت نسبت به آنتی‌بیوتیک‌ها فقط در آمریکا سالانه بین 100میلیون تا 30میلیارد دلار هزینه دارد. مطالعه دیگری حداقل هزینه پولی و زمانی برای درمان عفونت‌های مقاوم به درمان را دوبرابر عفونت‌های حساس به درمان می‌داند.
و بترسیم از مقاومت دارویی!
اثر مصرف بی‌رویه آنتی‌بیوتیک نه تنها تک‌تک افراد را متضرر می‌کند، بلکه برای جامعه نیز زیان‌آور است. وقتی که یک فرد این داروها را مصرف می‌کند، نه تنها ارگانیسم عامل بیماری در بدن او مورد هدف قرار می‌گیرد، بلکه تمام فلور میکروبی بدن که به طور طبیعی برای بدن لازم است هم از بین می‌رود. (به عنوان مثال باکتری‌هایی که در ساختن ویتامین‌ها در روده نقش دارند) اینجاست که اگر آنتی‌بیوتیک نابجا مصرف شود، ممکن است التهاب روده (کولیت) و اسهال ایجاد کند.
بنابراین بجای اینکه مصرف غیرضروری این دارو به نفع ما باشد، به ضررمان تمام می‌شود. تازه این دارو بالاخره از طریق ادرار و مدفوع از بدن ما خارج شده و وارد طبیعت می‌شود و با اثر بر محیط‌زیست هم می‌تواند بر سلامت جامعه تاثیر بگذارد.
ژن‌های مقاوم به راحتی منتشر می‌شوند. اطلاعات آزمایشگاه‌های مختلف در دهه اخیر نشان می‌دهد افزایش و انتقال ژن‌های مقاوم در انتروکوک‌ها و بسیاری از انواع باکتری‌های گرم مثبت و منفی وجود دارد.
علاوه بر این مایکو باکتری‌ها هم از انتروکوک‌ها و استافیلوکوک‌ها ژن مقاوم به تتراسیکلین را گرفته‌اند. این مسئله نشان می‌دهد که نه تنها باکتری‌ها ژن‌های خود را مستقیماً با هم تعویض می‌کنند، بلکه این کار را از طریق انسان، حیوانات و گیاهان هم می‌توانند انجام دهند. مشکل مقاومت آنتی‌بیوتیکی وقتی ایجاد می‌شود که تعداد باکتری‌های بیماری‌زای مقاوم به حد بالایی برسد.
در این صورت نمی‌توان جلوی گسترش مقاومت دارویی را گرفت و بیماران دچار عفونت‌های مقاوم به درمان می‌شوند. آمار نشان می‌دهد امروزه شانس ابتلای یک کودک به یک عفونت پنوموکوکی مقاوم به چند نوع آنتی‌بیوتیک میلیون‌ها بار بیشتر از 10-15 سال قبل است.
اگر چه اکتساب ژن مقاومت، اتفاق نادری برای باکتری محسوب می‌شود (یک در 10میلیون باکتری) اما اگر در یک باکتری رخ دهد، آن باکتری بطور طبیعی انتخاب و تکثیر شده و گسترش می‌یابد. به این ترتیب تنها راه خلاصی از شر عفونت‌های مقاوم به درمان این است که میزان مصرف آنتی‌بیوتیک را کم کرده یا ژن‌های مقاوم را از بین ببریم.
حتماً شما هم با ما موافقید که روش دوم به راحتی امکان‌پذیر نیست، چون برای این‌کار نیاز به تهیه و ساخت داروهای جدید و قویتری است که هزینه زیادی را طلب کرده و ممکن است خود مقاومت‌های تازه‌ای را بوجود آورد. پس ساده‌ترین راه برای حل این مشکل، کاهش مصرف آنتی‌بیوتیک و در واقع مصرف به جای آن است.
3 توصیه طلایی
1) هیچ‌گاه خودسرانه و بدون تجویز پزشک آنتی‌بیوتیک مصرف نکنید. ممکن است علائم بیماری‌ها مشابه باشند اما درمان آنها متفاوت است و تشخیص این امر مسئولیتی بر عهده پزشک است؛ نه شما.
2) دوره درمان با آنتی‌بیوتیک را کامل کنید حتی اگر علائم بیماری شما از بین رفته باشد. درمان غیرمسئولانه و خودسرانه می‌تواند بدون ریشه‌کن کردن عفونت باعث پیدایش عفونتی جدی‌تر و خطرناکتر گردد.
3) اغلب علائم سرماخوردگی و گلودرد ناشی از عفونت‌های ویروسی است که آنتی‌بیوتیک در درمان آن بی‌تاثیر است و معمولاً علائم پس از 3تا 5 روز خودبه‌خود بهبود می‌یابد. بنابراین اگر پزشک تجویز آنتی‌بیوتیک را برای درمان شما لازم ندانست، توصیه او را بپذیرید. اگر علائم شما بعد از یک هفته از بین نرفت، مجددا نزد او رفته و برای حل مشکل با او مشورت کنید.