شايد هم عادت كرده‌ايم و اين بحران جدي را نمي‌بينيم. سال‌هاست كه با قرار گرفتن در فصل سرما، ياد پديده وارونگي هوا مي‌افتيم و كلي كنفرانس و نشست برپا مي‌كنيم تا چاره‌اي بينديشيم ولي درست در همين سال‌ها تعداد خودرو‌هاي اين شهر‌ها به‌عنوان مقصران اصلي اين آلودگي بيشتر مي‌شود. خيابان‌هاي ريز و درشت ظرفيتشان تكميل شده و احتمالا تا چند وقت ديگر آسمان هم ظرفيتش تكميل مي‌شود و تيرگي دود اگزوزهاي همين خودرو‌ها، تمام آسمان وسيع شهر‌هايمان را اشغال مي‌كند. ما شهروندان بي‌دفاعي هستيم؛ بي‌دفاع مقابل اين همه آلودگي كه احاطه‌مان كرده است. اتفاقا ما شهروندان بي‌خيالي هم هستيم؛ بي‌خيال آلودگي هوا كه تخريبگر جسم و روانمان شده است. اين راهنما مي‌تواند كمكي باشد براي اين روز‌ها كه بحران آلودگي هوا بيشتر به چشم‌مان مي‌آيد. توصيه‌هاي ما را بخوانيد و بعد از غول آلودگي هوا فرار كنيد.
گام اول
خروج از خانه ممنوع
قبول داريم كه كار و زندگي داريد و آلودگي هوا هم برايتان آنقدر بحراني نيست كه در اين كار و زندگي‌تان خللي ايجاد كند ولي ما چند پيشنهاد برايتان داريم كه بايد در اين آلودگي هوا آويزه گوشتان كنيد:
كار‌هايتان سرجايش ولي تا جايي كه امكان دارد در طول روزهايي كه ميزان آلودگي هوا بالاست در خانه بمانيد. ميزان بسياري از آلاينده‌هاي هوا در داخل خانه كمتر از خارج خانه است.
در خارج از خانه حتما از ماسك استفاده كنيد(اين ماسك‌ها انواع و اقسامي دارند كه در گام چهارم درباره آنها صحبت مي‌كنيم).
اگر مجبوريد از خانه خارج شويد، كارهاي خود را صبح زود انجام دهيد يا آنها را به پس از غروب آفتاب موكول كنيد. اين مسئله به‌خصوص از لحاظ اجتناب از ازن توليد شده در نتيجه تابش نور خورشيد در هواي آلوده شهرهاي بزرگ اهميت دارد.
درست است كه ورزش كردن در پارك‌ها و بوستان‌ها حسابي دلچسب است ولي توصيه جدي‌مان اين است كه در شرايط آلودگي هوا از ورزش يا فعاليت جسمي شديد در خارج از خانه اجتناب كنيد. هرچه سريع‌تر تنفس كنيد هواي آلوده بيشتري وارد ريه‌هايتان مي‌كنيد، پس استفاده از اين امكانات را به فصول ديگر موكول كنيد.
گام دوم
فقط ناوگان عمومي
مجبوريد از خانه‌تان خارج شويد و به كارهاي روزمره‌تان بپردازيد، خب، حداقل مي‌توانيد كمك كنيد كه اين آلودگي هواي شهر بحراني‌تر نشود. اگر خواستيد از منزل خارج شويد اين توصيه‌ها را جدي بگيريد:
همين شما كه براي كوچك‌ترين سفر شهري‌تان از خودروي شخصي استفاده مي‌كنيد مقصر اصلي بحراني‌شدن حال و روز هوا هستيد. لطف كنيد و بي‌خودي اتومبيلتان را از داخل پاركينگ خارج نكنيد.
حتما از مسيرهايي استفاده كنيد كه خلوت‌تر هستند. مثلا يكراست به بزرگراه‌ها و شريان‌هاي اصلي شهر‌ها نرويد؛ فرعي‌هاي محله‌ها را از روي نقشه پيدا كنيد.
سامانه اتوبوس‌هاي تندروي تهران و شهرهاي ديگري مثل مشهد را فراموش نكنيد. ايستگاه‌هاي مترو هم در بيشتر نقاط به راحتي در دسترس كساني هستند كه مي‌خواهند از زير زمين سفر شهري‌شان را آغاز كنند. استفاده از ناوگان عمومي بهترين گزينه براي اين روزهاست.
اگر اتومبيل شخصي داريد، كمي وقت بگذاريد و اتومبيلتان را نزد يك مكانيك براي تنظيم موتور ببريد. همين كار كلي از آلايندگي خودروي شما كم مي‌كند.اگر هم مجبور به استفاده از خودروي شخصي هستيد، تنهايي سفر نكنيد و سعي كنيد چند نفر را كه هم مسيرتان هستند به مقصد برسانيد.
گام سوم
از گياهان خانگي تا معاينه فني
محققان، گياهان خانگي مختلف را در معرض مواد شيميايي قرار داده و توانايي آنها براي حذف آلودگي هوا را بررسي كرده‌اند. در تحقيقات دوساله آنها، فهرستي از گياهان خانگي با توانايي تصفيه هواي آلوده و حذف آلاينده‌هاي سمي از محيط منزل و محل كار تهيه شد. در اين فهرست گياهاني مثل برگ قلبي، هميشه سبز چيني (آگلونما)، سرخس بوستون، فيكوس بنجامين، بامبو پالم (نخل بامبو) و پيچك انگليسي قرار دارد. البته اگر شما از آن دسته افرادي هستيد كه به گل و گياه علاقه‌مند هستيد و به‌خصوص با توجه به شرايط فعلي زندگي در آپارتمان‌ها و ساختمان‌هاي سر به فلك كشيده، علاقه زيادي به گياهان آپارتماني داريد، بايد بدانيد كه نگهداري از اين گياهان كار چندان ساده‌اي نيست چون اگر حرفه‌اي نباشيد آنها تنها مدت كوتاهي مهمان شما خواهند بود.
علاوه بر نگهداري از گياهان آپارتماني، يك كار مفيد ديگر كه مي‌توانيد انجام دهيد گرفتن برگه معاينه فني براي خودرويتان است. يكي از راه‌هاي نجات آسمان تهران و خودمان از آلودگي هوا در اين روز‌ها جدي‌گرفتن همين معاينه فني است. مسلما معاينه فني فقط مخصوص فصل سرما نيست، اين كار يك امر قانوني است كه همه خودرو‌ها، خصوصا آنهايي كه در شهر تردد دارند ملزم به انجام آن هستند. مراكز معاينه فني حدود ۱۲هزارتومان خرج روي دست‌تان مي‌گذارند، ولي سندي به شما مي‌دهند كه نشان خواهد داد خودروي شما زياد در آلودگي هواي تهران مقصر نيست. بد نيست بدانيد كه در تهران ۱۱ مركز با خطوط معاينه فني مختلف آماده ميزباني از خودرو‌ها هستند.
گام چهارم
استفاده از فيلتري براي نفس كشيدن
شما جزو افرادي هستيد كه حتما بايد از خانه خارج شويد؟ خب، اين روز‌ها بسياري از شهروندان مجبورند در هواي آلوده شهر نفس بكشند و سلامتي‌شان را در معرض خطري جدي قرار دهند. آنها فعلا تنها راه چاره را استفاده از ماسك‌هايي مي‌دانند كه روي دهان و بيني‌شان را مي‌پوشاند. با اين ماسك‌ها در اينجا آشنا شويد:
ماسك كاغذي: اين روز‌ها اين نوع ماسك را روي صورت بسياري از شهروندان مي‌بينيد ولي بد نيست بدانيد كه ماسك كاغذي به هيچ وجه سد مقاومي مقابل آلودگي هوا نيست و نمي‌تواند مانع رسيدن گازهاي سمي به ريه‌هاي شما شود. اين نوع ماسك فقط از ورود گردوغبار به دهان و بيني جلوگيري مي‌كند. در ضمن ماسك كاغذي يك‌بار مصرف است.
ماسك نمدي: اگر قصد خريد ماسكي را داريد كه بتواند شما را از ضررهاي آلودگي هوا حفظ كند، سراغ ماسك نمدي نرويد. شايد خيلي‌ها ندانند كه اين نوع ماسك هم تقريبا شبيه ماسك‌هاي كاغذي است و فقط مي‌تواند سدي مقابل گردوغبار هواي تهران باشد. تنها تفاوتش هم در اين است كه اين نوع ماسك، قابليت شست و شو دارد.
ماسك پارچه‌اي: باور كنيد كه طراحان ماسك پارچه‌اي، اين نوع ماسك را براي استفاده شاغلان بعضي از حرفه‌ها مثل پزشكي طراحي كرده‌اند. اين ماسك توانايي اين را دارد كه آنها را از آلودگي‌هاي محيط اطراف شغلشان تا حدودي محافظت كند. البته مصرف ماسك پارچه‌اي حداقل مي‌تواند شما را از شر گردوغبار هواي اين ابرشهر خلاص كند.
ماسك تك‌فيلتره ضد‌گاز: شايد با ديدن شهروندي كه اين ماسك را به‌صورت زده است بخنديد و طرف را مسخره كنيد ولي بهتر است بدانيد كه تنها اين نوع ماسك مي‌تواند نجات‌دهنده شما در آلودگي هوا باشد. اين ماسك از ورود گازهاي سمي و مواد شيميايي به دهان و بيني‌تان جلوگيري مي‌كند و در ضمن فيلتر آن هم قابل تعويض است. نوع ۲ فيلتره اين نوع ماسك هم در بازار موجود است.
مواد آلوده‌كننده هوا
خب، حالا مهم‌ترين سؤال اين است كه در اين هواي آلوده شهرمان، چه مواد آلاينده‌اي وجود دارد كه اين بلا را سر آسمان آبي شهرمان آورده است؟ كار‌شناسان مي‌گويند كه مونواكسيد كربن،اكسيدهاي‌نيتروژن، هيدروكربن‌ها، اكسيدهاي سولفور، ذرات معلق و سرب ازجمله مواد آلوده‌كننده هوا به شمار مي‌روند. اينها همان قاتلاني هستند كه به جان شهروندان اين شهر افتاده‌اند اما براي آشنايي با تك‌تك آنها بايد ادامه اين مطلب را بخوانيد.
مونواكسيدكربن يا co: گازي است بي‌رنگ و بي‌بو كه وجود مقادير هرچند اندك آن در محيط براي سلامت انسان نامطلوب است. اين گاز باعث بروز اختلال در تنفس سلول‌ها مي‌شود. علائم مسموميت با گاز co بستگي به مقدار گاز در محيط دارد. سردرد و سرگيجه، حالت خواب‌آلودگي و در نهايت بي‌هوشي كه منجر به مرگ مي‌شود از علائم وجود گاز co در محيط است.
اكسيدهاي نيتروژن: وجود اين گاز در محيط باعث تحريك چشم، بيني، گلو و شش‌ها مي‌شود. تماس طولاني‌مدت با اين گاز باعث افزايش آسيب‌پذيري بدن انسان در برابر عفونت‌هاي بيماري‌زا نظير آنفلوآنزا خواهد شد.
هيدروكربن‌ها: اين گروه مهم‌ترين منبع آلودگي هوا در محيط هستند. وجود اين آلاينده در محيط باعث تحريك چشم، سرطان و اختلال در مركز خون‌سازي بدن مي‌شود.
اكسيدهاي سولفور: اين اكسيد از طريق منابع طبيعي و انساني وارد محيط مي‌شود. قرار گرفتن درمعرض اين گاز باعث سوزش گلو و افزايش ضربان قلب مي‌شود.
ذرات معلق: ذرات معلق به ذرات جامد كوچك و قطره‌هاي مايع موجود در هوا اطلاق مي‌شود. از عمده‌ترين عوارض ذرات معلق روي انسان مي‌توان به بيماري‌هاي عفوني بخش‌هاي بالاي دستگاه تنفسي، اختلالات قلبي، برونشيت، تنگي‌نفس، التهاب ريوي و كاهش مكانيسم‌هاي دفاعي بدن اشاره كرد.