و در مورد طرح‌هاي پژوهشي انجام‌شده درباره زنان مبتلا به اچ‌آي‌وي و لزوم ارائة خدمات درماني به زنان آسيب‌پذير در جامعه مي‌گويد.
وي که مهم‌ترين نقص کاربردي نبودنِ پژوهش‌هاي جنسي در مورد اچ‌آي‌وي را ضعف سيستم آموزشي در شناساندن راه‌هاي انتقال اين بيماري به افراد مي‌داند، خواستار تغيير نگرش سياست‌گذاران است.
- گسترش اچ‌آي‌وي در چند سال اخير از چه روشي بوده و چه گروهي از جامعه بيشتر درگير اين بيماري هستند؟
گسترش اچ‌آي‌وي از چند سال پيش بيشتر از طريق رابطه جنسي بوده و بيشتر مبتلايان هم خانم‌ها هستند. ما گروه توانمندي در مرکز تحقيقات ايدز تشکيل داده‌ايم که فقط روي مسئلة زنان و بهداشت جنسي و بهداشت باروري تمرکز دارد. امروزه با توجه به در دسترس بودن داروهاي ضد ويروس، اميد به زندگي در ميان زنان مبتلا بالا رفته، اما از سويي آنها مشکلاتي که زنان معمولي دارند را با شدت بيشتري تجربه مي‌کنند و اين مستلزم آن است که آنها اطلاعات و آگاهي داشته باشند و بتوانند آگاهانه با اين بيماري زندگي کنند.
- با توجه به بالا رفتن ميزان اميد به زندگي در زنان مبتلا به اچ‌آي‌وي، چه پژوهش‌هايي براي بهبود شرايط زندگي اين افراد انجام داده‌ايد؟
يکي از طرح‌هاي بزرگي که در مرکز تحقيقات ايدز انجام داده‌ايم، پژوهش در مورد امکان بارداري همسران مبتلا به اچ‌آي‌وي بوده است، زيرا بيشتر خانم‌هاي مبتلا در سنين بارداري هستند و انتظار بچه‌دارشدن در آنها بيشتر است. يکي از طرح‌هاي بزرگي که مرکز تحقيقات ايدز دارد، طرح «اسپرم واشينگ» يا «پاک‌سازي اسپرم» و باردارشدن خانم‌ها به‌وسيلة روش‌هاي کمک‌باروري است؛ دو سالي هست که ما اين طرح را آغاز کرده‌ايم. اين طرح براي نخستين بار در ايران انجام مي‌شود. ما در دوره اول 15 نفر را در نظر گرفته‌ايم ولي درخواست‌ها بيشتر است. با توجه به بودجة محدود ما امکان پوشش‌دادن تعداد بيشتري را نداريم. يکي از مشکلات بزرگ ما در مرکز تحقيقات، کمبود بودجه براي طرح‌هاي تحقيقاتي است و اگر بشود براي انجام اين طرح‌ها يک رديف بودجه خاص براي مرکز تحقيقات در نظر گرفته شود، به پيشرفت تحقيقات کمک شايان توجهي مي‌شود.
- آيا تابه‌حال در مرکز تحقيقات ايدز طرحي در مورد زنان آسيب‌پذير جامعه انجام شده است؟
بله، يکي ديگر از طرح‌هاي بزرگ ما روي خانم‌هاي کارگر جنسي بود. مرکز تحقيقات وجود خانم‌هاي کارگر جنسي را انکار نمي‌کند و نمي‌گويد که اينها وجود ندارند. اين طرح با همکاري وزارت بهداشت انجام شد و نتايجش منتشر شد. در بخشي از اين طرح ما به نيازسنجي اين خانم‌ها پرداختيم و از آنها خواستيم که نيازهايشان در رابطه با کار و بهداشت جنسي خود را با ما مطرح کنند، آنگاه به اين نتيجه رسيديم که اين خانم‌ها نياز به کلينيکي دارند که بدون تبعيض در مورد کارشان به آنها خدمات بهداشتي بدهد.
در اين طرح با شناسايي اين افراد متوجه شديم که در تهران خانم‌هاي «سكس وركر» يا روسپي يا کارگر جنسي به سه گروه تقسيم مي‌شوند، گروه اول که فقط براي تهيه مواد مخدر تن‌فروشي مي‌کنند، گروه دوم که در حاشيه تهران تن‌فروشي مي‌کنند و بيشرشان از وضعيت بيماري HIV خود آگاهي ندارند و گروه سوم که درآمد بالايي دارند و جذب مطب‌هاي خصوصي مي‌شوند. کلينيکي که ما قرار است تأسيس کنيم، بيشتر براي گروه دوم است؛ يعني خانم‌هايي که دسترسي به خدمات ندارند و از بيماري خود هم بي‌خبرند و در موقعيتي هم نيستند که جذب مراکز کاهش آسيب يا مطب‌ها بشوند. در اين طرحي که ما انجام داده‌ايم ميزان تحصيلات متفاوت بود و از بي‌سواد تا کساني که داراي مدرک کارشناسي بودند هم وارد اين طرح شدند و سطح سني آنها بين 20 تا 30 سال بود و بيشترشان خانم‌هايي بودند که يا اعتياد داشتند يا حمايت خانوادگي نمي‌شدند.
- خدماتي که مراکز کاهش آسيب براي اين افراد چه نوع خدماتي است؟
اين خدمات پايه‌اي است و خدمات تخصصي نيست. بيشتر در حد دادن سرنگ و سوزن و کاندوم بدون هيچ آموزش خاصي است. خود اين افراد با توجه به کارشان اين‌گونه نکات ابتدايي را مي‌دانند. ما قرار است در اين کلينيک که با همکاري مؤسسة جهاني UNAIDS و شهرداري تأسيس مي‌شود، بيشتر فعاليت‌هايي در راستاي بالا بردن سطح سلامت زنان انجام دهيم.
- طبق آماري که گرفتيد، چقدر از اين خانم‌ها مبتلا به اچ‌آي‌وي هستند؟
با توجه به مقالاتي که منتشر شده، 4 درصد از اين خانم‌ها به اچ‌آي‌وي مبتلا هستند.
- طرح‌هاي پژوهشي انجام شده را چگونه ارزيابي مي‌کنيد؟
پژوهش‌هايي که تا به الآن انجام‌شده با دقت و وسواس بالايي بوده؛ اين طرح‌ها را شوراي پژوهش يک‌بار بررسي مي‌کند و به دانشگاه تهران مي‌فرستد و دانشگاه تهران آنها را اولويت‌بندي مي‌کند. اولويت ما در انجام يک پژوهش، کاربردي بودن آن است، به‌طوري‌که بتوانيم از نتايج آن براي کمک به اين جمعيت و بهبود شرايط زندگي آنها استفاده کنيم. براي نمونه پژوهشي که در مورد شناسايي و آموزش به دختران فراري و خياباني صورت گرفت، طرح موفقي شد که مرکز توانست در بين اين دختران يک گروه همسان تشکيل دهد و توسط آن گروه به آموزش‌هاي لازم در مورد اين بيماري بپردازد که همين گروه به آموزش دختران ديگر پرداخت و با توجه به اين آموزش‌ها تعداد زيادي از آنها مسير زندگي‌شان را تغيير دادند، طوري که امروزه در بين اين گروه دانشجو هم داريم.
- به نظرتان در چه زمينه هايي براي انجام پژوهش کمبود داريد؟
ما در زمينه ساخت واکسن کمبود داريم. آزمايشگاه‌هاي ما بايد تخصصي شوند که همة اينها برمي‌گردد به بودجه‌اي که در اختيارمان قرار مي‌دهند. اگر بودجه بتواند جوابگوي نيازهاي مرکز تحقيقات باشد، شايد پيشرفت‌ها در حدي شود که ما نخستين کشوري باشيم که بتوانيم در زمينة ساخت واکسن به موفقيت‌هاي تازه‌اي دست پيدا کنيم.
- در زمينه مسائل جنسي چقدر پژوهش انجام شده است؟
پژوهش‌هاي زيادي صورت گرفته، ولي کاربرد چنداني نداشته است، چراکه بحث کاربردي بودن اين پژوهش‌ها به آموزش‌وپرورش برمي‌گردد. ما بايد در سيستم آموزشي- بويژه مقطع دبستان و دبيرستان- کتاب‌هايي دربارة آموزش اين بيماري به کتاب‌هاي درسي بيفزاييم و اين مستلزم تغيير نگرش سياست‌گذاران ماست. زماني که سياست‌گذاران مي‌گويند که نبايد قبح مسئله در بين دانش‌آموزان از بين برود و نبايد در اين مورد صحبت کنيم، به معني پاک‌کردن صورت‌مسئله است. ولي اين نيازي است که دانش‌آموزان ما دارند و ما مطمئن هستيم که اين آموزش‌ها بايد از دبستان آغاز شود تا بتوان از گسترش اين بيماري جلوگيري کرد؛ بنابراين تا وقتي كه سياست آموزش‌وپرورش پاك‌كردن صورت مسئله است، پژوهش‌ها دربارة ايدز کاربرد زيادي ندارد.
- آيا در دانشگاه‌ها آموزشي پيرامون اين بيماري به دانشجوها داده مي‌شود؟
کتابي که به‌طور کل به اين بيماري پرداخته باشد در بين کتب درسي دانشجويان وجود ندارد. کتابي به نام «مهارت‌هاي زندگي» هست ولي تنها بخشي از اين کتاب در مورد بيماري ايدز است كه با از بين بردن کلمات جنسي به‌صورت خيلي ابتدايي در مورد اين بيماري صحبت کرده است. حتي مسئلة انتقال ويروس از مادر به جنين در اين کتاب وجود ندارد، درصورتي‌که اين‌يک قضيه بسيار مهم است. صحبت نکردن در مورد اين بيماري و گريز از آگاه‌سازي عمومي در اين زمينه اصلاً درست نيست و خطر بيماري را از بين نمي‌برد. اتفاقاً بايد در اين مورد صحبت‌هاي بيشتري شود و راه‌هاي انتقال اين بيماري به صورت گسترده توضيح داده شود.
- ناآگاهي جنسي در بين جوانان چه مشکلاتي را مي‌تواند به وجود بياورد؟ و براي از بين بردن اين ناآگاهي چه نهادهايي بايد همکاري کنند؟
نا آگاهي‌هاي جنسي مي‌تواند يک رفتار پرخطر را به وجود بياورد، درحالي‌که فرد از خطر آن اطلاع ندارد و تا زماني که نداند، آزمايشي هم انجام نمي‌دهد. اين ندانستن باعث پيشرفت بيماري در خود فرد و انتقال ويروس به ديگران مي‌شود. براي از بين بردن اين ناآگاهي، ابتدا آموزش‌وپرورش، بعد از آن هم دانشگاه‌ها و در کنار اينها نيروي انتظامي براي پذيرش خانم‌هاي سکس ورکر بايد باهم همکاري کنند.
منبع: ماهنامه سپيده دانايي