پيش از آن، چاي به‌صورت كالايي خارجي مورد مصرف قشر خاصي از مردم بود اما او بذر اين گياه را از هند به ايران آورد و نسبت به كشت آن در شمال كشور اقدام كرد. افتتاح نخستين كارخانه چاي‌سازي لاهيجان در سال ۱۳۱۲ همان و همه‌گير شدن اين نوشيدني گرم در سراسر ايران همان. قهوه‌خانه‌ها كه تا پيش از آن هم در برخي شهر‌ها وجود داشتند و تا آن زمان از چاي خارجي بهره مي‌بردند حالا مي‌توانستند از محصولات وطني براي پذيرايي از مهمان‌هايشان استفاده كنند. حالا ايراني‌ها كم‌كم ذائقه‌شان را با اين گياه چيني ۵ هزار ساله تطبيق مي‌دادند، با آن از مهمان‌هايشان پذيرايي مي‌كردند و خستگي‌شان را با آن به فراموشي مي‌سپردند. چاي حالا پس از آب، معروف‌ترين و پرمصرف‌ترين نوشيدني ايراني‌هاست؛ نوشيدني‌اي كه نوشيدن آن به‌عنوان بخشي از فرهنگ و سنت اين كشور تبديل شده است. همراه ما باشيد و اطلاعات‌تان را درباره اين نوشيدني دوست‌داشتني بالا ببريد. اين اطلاعات را به كمك حاج عزيز اكبرزاده كه حدود ۶۰ سال در كار تجارت چاي بوده برايتان جمع كرده‌ايم.
چاي ايراني بهتر است يا خارجي؟
چاي، جزو گياهاني است كه براي كشت و رشد به آب و هوا و خاك خاصي نياز دارد. به همين دليل تنها چند كشور در سطح دنيا نسبت به كشت چاي در مزارعشان اقدام مي‌كنند. سريلانكا، هند، چين، ميانمار و ايران ازجمله كشورهايي هستند كه كشت چاي در بخش‌هايي از كشور آنها صورت مي‌گيرد. اما بهترين چاي دنيا متعلق به منطقه آسام هندوستان است. شهرهاي كلكته و چاي سريلانكا هم رتبه‌هاي بعدي بهترين چاي دنيا را در اختيار دارند. امروزه اما برخي از كشور‌ها همچون انگلستان، چاي را به‌صورت فله‌اي از اين كشور‌ها خريداري كرده و با بسته‌بندي مناسب در ديگر كشور‌ها به فروش مي‌رسانند. چاي ايران ميان انواع چاي‌هاي جهاني رتبه متوسط را به‌خود اختصاص مي‌دهد. حواستان باشد كه همين چاي خودمان، از خيلي محصولات خارجي بهتر است.
نشانه چاي خوب چيست؟
كارشناس ما معتقد است كه چاي، خيلي شبيه به روغن است؛ يعني از ظاهر و شكل و قيافه آن نمي‌تواني درست تشخيص دهي كه چه نوع جنسي خريده‌اي. تنها راه اصلي و هميشگي تشخيص كيفيت چاي همان دم كردن، نوشيدن و سپس قضاوت كردن است. با اين حال تا حدودي مي‌توان از طريق برخي نشانه‌هاي ظاهري از عيار كلي اين كالاي پرمصرف خبردار شد. مشخصات چاي خوب آن است كه رنگ سياه ثابت داشته و عاري از غبار و مواد اضافه ديگر باشد. چاي خوب داراي رگه‌هاي زرين است كه به آن چاي زرين مي‌گويند. چاي خوب، بو و عطر اصيل دارد. همچنين چاي خوب پس از دم كردن بايد رنگ سرخ و يكدست داشته باشد و به كدري نزند. اگر مي‌خواهيد چاي خوش عطر بخريد بايد سراغ چاي‌هايي برويد كه به «بهاره» معروفند. چاي «تابستانه» برعكس چاي‌بهاره رنگ خوبي دارد اما عطر آن نسبت به‌همتاي بهاري‌اش كمتر است.
چاي فله‌اي بخريم يا بسته‌بندي؟
چاي‌ها در بازار به ۲ صورت فله‌اي يا همان باز و بسته‌بندي شده به فروش مي‌رسند. هر يك از اين ۲نوع چاي مزيت‌هاي خاص خود را دارند اما به‌نظر مي‌رسد كه كفه ترازو به سمت چاي فله‌اي سنگيني كند. نخستين مزيت چاي فله‌اي اين است كه نسبت به چاي بسته‌بندي ارزان‌تر تمام مي‌شود چرا كه شما در هر كيلوگرم حداقل ۵ هزار تومان بابت بسته‌بندي پول مي‌پردازيد و اين يعني هزينه اضافه! دومين مزيت چاي فله‌اي اين است كه شما مي‌توانيد مقدار كمي از يك نوع چاي را بخريد و آن را در منزل امتحان كنيد. اگر پس از دم كردن راضي بوديد مي‌توانيد مقدار بيشتري از همان نوع چاي را بخريد، درصورتي كه هنگام خريد چاي بسته‌بندي بايد تا آخر آن را مصرف كنيد. سومين مزيت چاي فله‌اي اين است كه شما مي‌توانيد 3-2 نوع چاي مختلف را با هم تركيب كنيد. تركيب اينها باعث مي‌شود تا در نهايت يك چاي كامل به‌دست آوريد.
چه زماني چاي بخوريم؟
بسياري از ايراني‌ها چاي را به نوعي مكمل هر وعده غذايي مي‌دانند و معتقدند پس از صرف ناهار يا شام بايد يك استكان چاي صرف شود اما اين عادت نادرست مي‌تواند جذب آهن موجود در مواد غذايي را به حداقل برساند؛ چرا كه چاي داراي آنتي‌اكسيدان‌هايي است كه جذب آهن پس از صرف غذا را مختل مي‌سازد. توصيه اكثر پزشكان اين است كه به هيچ وجه چاي را بعد از وعده‌هاي غذايي اصلي ننوشيد. بهترين زمان نوشيدن چاي، حداقل ۲ ساعت پس از وعده‌هاي غذايي ناهار و شام است. البته از آنجا كه چاي حاوي برخي مواد محرك اعصاب است، مي‌تواند در عادت‌هاي خواب شما تغييراتي ايجاد كند. همچنين مصرف چاي درست قبل از هر وعده غذايي توصيه نمي‌شود چرا كه مي‌تواند اشتهاي شما را تحت تأثير قرار دهد.
چاي سبز يا چاي سياه؟
كارشناس ما انواع چاي سبز و سياه را در مغازه‌اش مي‌فروشد. اين روزها در ميان شهروندان استفاده از چاي سبز، به نوعي مد شده است و خيلي‌هاي به جاي استفاده از چاي سياه، سراغ اين نوع چاي رفته‌اند. او درباره چاي سبز مي‌گويد: «اين نوع چاي در حال حاضر بيشتر براي آرامش اعصاب يا كاهش وزن توصيه مي‌شود. البته نوشيدن درست و به موقع چاي سبز مي‌تواند مزاياي ديگري نيز براي بدن داشته باشد. چاي سبز، رنگ بسيار اندكي دارد و مزه آن به تلخي مي‌زند، به‌همين دليل خيلي ميان ايراني‌ها محبوبيت ندارد و براي پذيرايي از مهمان مورد استفاده قرار نمي‌گيرد. ذائقه و آداب و رسوم ايراني‌ها بيشتر با چاي سياه همخواني دارد؛ به اين شرط كه خيلي داغ يا خيلي پررنگ مصرف نشود.
شغل: كارشناس چاي
حاج عزيز اكبرزاده، يكي از شناسنامه‌هاي بازار تهران به شمار مي‌رود. او بيش از ۶۰ سال در كار تجارت چاي بوده و حالا اين حرفه را با پسرانش ادامه مي‌دهد. او پس از سال‌ها تجربه توصيه مي‌كند كه شهروندان از چاي تركيبي براي پذيرايي از مهمان و مصارف خانگي استفاده كنند. تا بتوانند طعم مطلوب و مورد نظر خود را به دست بياورند.
چرا ايراني‌ها چاي دوست دارند؟
آمار‌ها نشان مي‌دهد كه چاي دومين نوشيدني محبوب پس از آب ميان ايراني‌هاست. اما چرا چاي اينقدر ميان ايراني‌ها محبوب شده و مورد استقبال قرار گرفته است؟ كارشناس اين صفحه ما معتقد است كه بحث علاقه به اين نوشيدني گرم، به ذائقه ايراني‌ها بازمي‌گردد اما اين علاقه در نهايت به يك نوع عادت در آنها تبديل مي‌شود. قهوه داراي ماده كافئين است كه مصرف درازمدت آن مي‌تواند نوعي عادت را در مصرف‌كننده‌اش به‌وجود آورد. در چاي نيز ماده مشابه‌اي به نام «تئين» وجود دارد كه باعث ايجاد نشاط و شادابي پس از مصرف اين نوع نوشيدني گرم مي‌شود. «تئين» اين توانايي را دارد كه سلول‌هاي بدن را از خستگي نجات دهد و انرژي دوباره به آنها ببخشد.
چند نوع چاي داريم؟
چاي انواع و اقسام مختلف دارد و هر كدام عطر، طعم و رنگ متفاوتي به‌وجود مي‌آورند. نكته جالب اينكه همه چاي‌ها از يك نوع برگ تهيه مي‌شوند و تفاوت آنها در دسته‌بندي و عمل‌آوري برگ است. «چاي قلمي» اندامي درشت و دراز دارد و كمي ديردم است. چاي «شكسته» از قلمي كمي ريز‌تر است اما چاي باروتي، رنگ و عطري به‌مراتب بهتر از چاي قلمي و شكسته دارد و كيفيت آن بالا‌تر است. البته ميان چاي‌هاي خوشرنگ، هيچ كدام به پاي چاي كله مورچه‌اي نمي‌رسند. چاي «زرين» يا «زرچاي» هم كمي به طلايي مي‌زند و به همين دليل جزو چاي‌هاي مرغوب به‌حساب مي‌آيد.