«مهيا ايازيان»، هنرمندي است كه اين ابتكار را به‌كار برده و به نوعي هنر «رشتي‌دوزي» را احيا كرده است. او كه فارغ‌التحصيل گرافيك است و 27ساله، حالا مشتري‌هاي زيادي را جذب كيف‌ها و محصولات دست‌سازش كرده است كه با هنر رشتي‌دوزي تزيين شده‌اند. رشتي‌دوزي از دوخت‌هاي سنتي و قديمي استان گيلان است كه در فهرست آثار ملي ايران هم به ثبت رسيده است.
جذابيت رنگ‌ها
داستان از مسافرت به شيراز شروع شد؛ وقتي خانم ايازيان سال 89 در فروشگاه‌هاي شيراز يكسري دوخت‌هاي دستي هندي و پاكستاني ديد كه شبيه به رشتي‌دوزي بودند؛ «اين طرح‌ها را ديدم و خوشم آمد. 2ماه بعد در يك نمايشگاه صنايع‌دستي با خانم گلبندي آشنا شدم كه كار رشتي‌دوزي انجام مي‌دادند و قرار بود در تهران هم دوره آموزشي برگزار كنند. يك دوره شش ماهه پيش ايشان گذراندم و خودم شروع به رشتي‌دوزي كردم. نكته جالب اينكه من جوان‌ترين هنرجوي كلاس بودم. آن زمان دانشجوي گرافيك بودم و دوست داشتم هر كار هنري را امتحان كنم و بين همه كارها، رشتي‌دوزي به‌خاطر رنگ‌هاي شادي كه داشت سرزنده‌ام مي‌كرد و باعث شد تا ادامه‌اش بدهم.»
دلم مي‌خواست بفروشم‌شان
ايازيان مهيا هم مثل همه دوست داشت كارهاي دستي‌اش را بفروشد؛ «نخستين چيزي كه روي آن رشتي‌دوزي زدم لباس بودكه فكر كردم شايد مخاطب خاص دارد و همه آن را دوست نداشته باشند. رشتي‌دوزي معمولا روي كوسن، روميزي و لباس انجام مي‌شد و كمتر ديده بودم روي چيز ديگري باشد. تا اينكه يك‌بار روي كيف انجام دادم و نتيجه خوبي هم داشت. دلم مي‌خواست همه بتوانند اين هنر را ببينند و بخرند اما رشتي‌دوزي روي لباس خيلي گران درمي‌آمد. براي همين سعي كردم دوخت‌ها را روي محصولات كوچك‌تري مثل كيف بياورم تا قيمت پايين بيايد و همه بتوانند بخرند. خيلي فكر كردم كه روي چه چيزي بايد كار كنم چون به خياطي هم علاقه داشتم و از مادرم ياد گرفته بودم. براي آموزش دوخت كيف پول جست وجو كردم و بعد خودم كيف‌ها را دوختم و با رشتي‌دوزي تزيين‌شان كردم. بعد هم جا كارتي، كيف‌هاي رودوشي، كيف سكه، كيف گوشي تلفن همراه و تبلت و... را امتحان كردم و با استقبال اطرافيان روبه‌رو شدم.» حالا حدود 4سال است كه خانم ايازيان رشتي‌دوزي مي‌كند و اين كار به شغل اصلي‌اش تبديل شده؛ «هميشه دوست داشتم درآمد داشته باشم ولي از كارهاي روتين و هر روز سر ساعت اداره رفتن خوشم نمي‌آمد. دوست داشتم از كارهاي هنري درآمد داشته باشم و فكر كردم كه براي فروش همين كيف‌ها مي‌توانم فروش آنلاين را امتحان كنم. از همان اوايل، فروش خوبي داشتم. بيشتر كارها هم سفارشي بود و مشتري‌ها رنگ و طرح كيف و گل‌هاي روي آن را خودشان انتخاب مي‌كردند. گل‌هاي رشتي‌دوزي هر كدام اسم و نقشه ثابتي دارند و فقط خلاقيت در چينش آنهاست كه باعث زيباتر شدن و تنوع طرح‌ها مي‌شود. نقشه‌هاي رشتي‌دوزي هم شبيه نقشه فرش است.»
جذب مشتري‌هاي خاص‌پسند
به‌نظر هنرمند ما، شايد رشتي‌دوزي خيلي عامه‌پسند نباشد و آدم‌هايي با سليقه‌هاي خاص كه هنري ايراني را دوست دارند مشتري ثابت كارهايش مي‌شوند؛ «حدود 70درصد مشتري‌ها براي هديه دادن خريد مي‌كنند و كمتر به فكر خريد براي خودشان هستند. همه جور مشتري دارم ولي بيشتر آقايان و بعد هم خانم‌هاي بالاي 30 سال و افرادي كه عاشق هنر ايراني‌اند، مشتري كارهايم شده‌اند. براي مثال از بين دوستان هم سن و سال خودم فقط 3-2 نفر جذب كار شدند. البته خيلي‌ها هم كه مي‌خواستند مسافر خارج از كشور باشند كيف‌ها را به‌عنوان هديه مي‌خريدند تا به عنوان سوغاتي از ايران ببرند. بعضي از مشتري‌ها آنقدر جذب كار مي‌شوند كه از تاريخچه رشتي‌دوزي مي‌پرسند. جالب اينكه آقايان كمتر در مورد قيمت چانه مي‌زنند و بيشتر طرح و رنگ و كيفيت برايشان اهميت دارد.»
سفره عقد دست‌دوز
مي‌گويددوست دارد در آينده يك فروشگاه يا گالري بزرگ از دست‌سازهاي رشتي‌دوزي شده‌اش داشته باشد و خاطرات جالبي از كارهاي خاصش دارد؛ «يكي از كارهايي كه خودم عاشقش هستم سفره عقد خودم بود كه روي يك پارچه قرمز رشتي‌دوزي كردم و برايش 2ماه به‌صورت فشرده وقت گذاشتم. يك پالتوي رشتي‌دوزي شده هم براي خودم زدم كه خيلي دوستش دارم. خيلي‌ها خواستند اين دو تا را بخرند يا نمونه سفارشي برايشان بزنم ولي چون اينها را مخصوص خودم درست كرده‌ام و خيلي هم كار مي‌برد قبول نكردم. يك‌بار هم يك كار خاص انجام داده‌ام كه در خاطرم مانده. يك عروس و داماد كرد بودند كه لباس خاصي براي عروسي‌شان داشتند و لباس‌ها را براي تزيين پيش من آوردند. من هم روي لباس عروس و هدبند سرش و روي يقه لباس داماد دوخت زدم.»
رازهاي فروش بيشتر
براي اينكه بتوان فروش بيشتري داشت بايد اصولي را هم رعايت كرد؛ «بعضي وقت‌ها شده كه كاري را دوخته‌ام و خودم خيلي خوشم آمده و فكر مي‌كرده‌ام همه هم خوش‌شان مي‌آيد؛ ولي يك نفر هم سفارش نداده و برعكس طرح‌هايي بوده كه براي خودم خيلي جذاب نبوده اما 4سال است هنوز مشتري آنلاين دارد. از همين طرح‌ها به مغازه هم داده‌ام ولي مثلا فقط 2 تا طرحش فروش بيشتري داشته و مغازه‌دار گفته فقط از اين طرح‌ها بياور. براي همين به اين نتيجه رسيده‌ام كه سليقه مشتري ها خيلي با هم تفاوت دارد.براي مشتري‌ها در مورد تاريخچه رشتي‌دوزي توضيح مي‌دهم. رنگ‌ها را جذاب انتخاب و سعي مي‌كنم هم تميز كار كنم و هم از مواد اوليه مرغوب استفاده كنم. حتي بسته‌بندي كارها هم برايم مهم است كه چطور باشد. در بسته‌بندي كارهايي كه پست مي‌كنم كاغذ كوچكي كه روي آن در مورد رشتي‌دوزي توضيح داده‌ام هم قرار مي‌دهم. همه اينها در مجموع باعث مي‌شود كه مشتري‌هايم زياد شوند و بيشترشان هم مشتري ثابت مي‌شوند.»
شروع با 130 هزار تومان
براي شروع كار و دانستن هزينه‌ها بايد بدانيد كه اول از همه بايد هزينه‌اي براي آموزش كنار بگذاريد. شايد خيلي از كارهاي هنري را بتوان با آموزش‌هاي اينترنتي ياد گرفت ولي رشتي‌دوزي احتياج به آموزش حضوري دارد تا بتوان نحوه دست گرفتن قلاب و زدن دوخت‌ها را ياد گرفت؛ «براي دوخت هم به قلاب، نخ و پارچه مناسب احتياج است. براي دوخت كيف‌ها بايد از پارچه‌هايي با بافت درشت استفاده كرد. من از فوتر استفاده مي‌كنم كه البته آن هم مرغوب و نامرغوب دارد. مدل‌هاي مرغوب پارچه حدود متري 25تا 35هزار تومان قيمت دارد. من خودم بار اول فقط نيم‌متر پارچه خريدم و با آن 3تا كوسن و 4تا كيف پول دوختم. نخ‌هاي رشتي‌دوزي معمولا از نخ ابريشم طبيعي است كه به سختي پيدا مي‌شود. مي‌توان از نخ‌هاي ديگر هم استفاده كرد كه تقريبا قيمت يكساني با ابريشم دارد و براي شروع، چند رنگ اصلي كفايت مي‌كند. اين معمولي را خرازي‌ها دارند. هر كلاف 10گرمي نخ معمولي حدود 4500تومان است. آخرين وسيله هم قلاب است كه بايد از شهرهاي شمالي بخرند و قيمت آن هم حدود 20هزار تومان است.
در كل براي شروع، 3رنگ پارچه و از هر كدام نيم متر كافي است كه قيمت آنها حدودا 45هزار تومان مي‌شود كه از آنها مي‌توان 12تا كيف پول ساخت. براي نخ هم بايد 6رنگ اصلي به اضافه 3-2 رنگ فرعي خريد كه در مجموع هزينه نخ حدود 40هزار تومان مي‌شود. يك قلاب 20هزار توماني و حدود 30هزار تومان هم لايه چسب و پارچه آستري لازم است براي همين تعداد كيف پول. در مجموع جز هزينه كلاس آموزشي، براي شروع حدود 130تا 140هزار تومان سرمايه لازم است.»
خانم ايازيان مي‌گويد درآمد كارش متغير است و حتي فصل‌هاي سال هم در زياد و كم شدن مشتري‌ها تأثير دارند؛ « دوخت هر كيف پول 2تا 3ساعت زمان مي‌برد كه يك ساعت آن براي رشتي‌دوزي است. قيمت كيف پول‌ها هم حدود 35تا 45هزار تومان است كه حدود 10هزار تومانش خرج مواداوليه مي‌شود. من در يك‌ماه حدود 12تا 13كيف مي‌دوزم و حدود 500تا 600هزار تومان درآمد دارم كه از اين مقدار، 100هزار تومان آن خرج مواداوليه مي‌شود. البته من روزي 2تا 3ساعت بيشتر كار نمي‌كنم و اگر فشرده‌تر كار شود درآمد هم بيشتر مي‌شود و مي‌توان به‌عنوان شغل روي آن حساب كرد. اين درآمد ميانگين است و در مناسبت‌هاي خاص مثل حوالي سال نو تا 900هزار تومان هم مي‌رسد. بعضي وقت‌ها شده كه اصلا سفارش نداشتم و بعضي وقت‌ها هم خيلي زياد سفارش داشتم؛ براي همين درآمد كار متغير است.»