الکساندر الکساندروف با اینکه تنها دوبار به فضا سفر کرده، اما یکی از فنی‌ترین فضانوردان روسیه به حساب می‌آید. او بیشتر از اینکه یک فضانورد باشد، یک طراح و مهندس فضایی و موشکی است.
برای همین وقتی شنیدیم قرار است به ایران بیاید، تصمیم گرفتیم تا او را از نزدیک ببینیم و با هم گپ بزنیم. دوست داشتیم در مدت زمان کوتاهی که برای مصاحبه داريم یک گفت و گوی جذاب و فنی با این کیهان‌نورد مشهور ایستگاه‌های فضایی میر و سالیوت-7 داشته باشیم.
با این حال وقتی دیدیم این مهندس 71 ساله روس با وجود بیماری قلبی که دارد و پس از سفر خسته کننده به ایران و سخنرانی‌های پشت سرهم خیلی سرحال و قبراق به نظر می‌رسد، بدمان نیامد کمی هم از زندگی شخصی او بپرسیم. آن‌چه که می‌خوانید مصاحبه «دانستنیها» با الکساندر الکساندروف است.
- آقای الکساندروف شما یکی از طراحان و مهندسان اصلی فضاپیمای روسیه هستید. در حال حاضر آمریکا روی فضاپیمای اوریون کار می‌کند و آنها دارند یک فضاپیمای جدید و پیشرفته وارد دنیای فضانوردی می‌کنند. به نظر شما نباید روسیه هم فکری به حال فضاپیمای قدیمی‌اش بکند؟ آیا دیگر وقت بازنشستگی سایوز نرسیده است؟
شاید فضاپیمای سایوز از نظر فنی از اوریون کمی عقب باشد، اما حدود نیم قرن است که این فضاپیما برای ما مثل ساعت کار می‌کند.
سایوز در حال حاضر مطمئن‌ترین و امن‌ترین فضاپیمای دنیاست در حالی که فضاپیماهای آمریکایی الان راهی موزه‌ها شده‌اند. با اینکه فضاپیمای سایوز خیلی راحت نیست، اما همین فضاپیما تا سه تا فضانوردان را راهی ایستگاه فضایی بین‌المللی می‌کند و حتی وقتی رقبای سایوز هنوز به موزه نرفته بودند، خیلی از فضانوردان ترجیح می‌دادند با سایوز سفر کنند.
نکته جالب دیگر اینجاست که هربار پرتاب رقیب سایوز از نظر هزینه برابر بود با تقریبا 20 بار پرتاب سایوز به فضا. با این حال ما نمی‌گوییم سایوز فضاپیمای کاملی است و ما از چند سال پیش شروع به کار کرده‌ایم و فضاپیمای جدیدی را نیز در حال طراحی و توسعه داریم.
ما در حال طراحی و ساخت کپسولی هستیم که احتمالا از سال 2017 به عنوان جانشین سایوز وارد عملیات خواهد شد. نشستن در این فضاپیمای جدید بسیار راحت است و قرار است به جای سه نفر، هفت نفر را به فضا ببرد.
- همان‌طور که اشاره کردید بسیاری از کشورهای اروپایی ترجیح می‌دهند فضانوردان‌شان را با فضاپیماهای ساخت روسیه به فضا بفرستند. البته در زمینه پرتاب ماهواره هم روسیه همکاری‌های بین‌المللی زیادی با بقیه کشورها دارد، اما مدتی است که همکاری فضایی شما با آمریکا - دیگر ابرقدرت فضایی- کم‌رنگ تر شده است. الان اوضاع همکاری دو کشور چگونه است؟
فعاليت‌هاي روسیه و آمریکا در گذشته جنبه رقابتي داشت. اين وضعيت هم داراي مزايا و هم معايبي بود. طبيعي است که همکاري‌ها هم چنين وضعيتي دارد. ما تجربه بسيار بالايي در ايجاد ساختارهاي بزرگ فضايي در مدار زمين داشتيم.
همچنين تجربه ارزشمندي در اقامت‌هاي طولاني، اما در شرايط مناسب مالي براي انجام طرح‌ها وجود نداشت. ما با استفاده از تسهيلات مالي به‌وجود آمده توسط ناسا، توانستيم به حيات خود ادامه دهيم.
البته اگر با ديد واقع‌بين باشيم، حضور روسيه در اين برنامه، کمک ارزنده‌اي به آمريکايي‌ها بود. چه به لحاظ انتقال تجربه‌ها، چه به لحاظ پر کردن خلاء‌هاي به وجود آمده.
الان هم بله مدتی است که روابط فضایی ما و آمریکا تیره شده، اما با این حال آژانس فضایی روسیه در حال بحث و تبادل نظر برای تهیه و ارائه جدول زمان بندی مشخصی است که در آن نحوه همکاری‌های علمی و فناورانه روسیه با بقیه کشورها در ایستگاه بین‌المللی فضایی، مشخص شده است.
البته کارشناسان و مسؤولان سازمان‌های فضایی روسیه و آمریکا در مورد برنامه‌ریزی برای ماموریت‌های فضایی آینده دو کشور اخیرا توافقاتی هم داشته‌اند و تفاهم‌نامه‌هایی هم امضا شده است.
- در مورد همکاری فضایی روسیه با ایران چه نظری دارید؟ بعضی از مردم در ایران اعتقاد دارند که روسیه ممکن است همکار خوبی برای فعالیت در حوزه فناوری نباشد. آنها روسیه را رفیق نیمه راه می‌دانند و از پروژه‌هایی مثل نیروگاه هسته‌ای یا قرارداد موشکی اس-300 خاطرات خوبی ندارند.
روسیه برای همکاری‌های بین‌المللی فضایی هیچ مشکلی ندارد و ما آمادگی داریم تا در این زمینه با کشورهای مختلف از جمله ایران همکاری داشته باشیم. همان‌طور که با کشورهایی مثل چین و هند همکاری داشتیم.
بسیاری از پیشرفت‌هایی که در این کشورها رخ داد با همکاری‌های بین‌المللی بود که ما هم بخش عمده‌ای از این همکاری را تشکیل می‌دادیم.
از پرتاب ماهواره‌ها گرفته تا همکاری در زمینه فضانوردی و پروژه‌های سرنشین‌دار ما می‌توانیم همکاری خوبی با ایران داشته باشیم. احتمالا در مورد پروژه‌های دیگری که مثال زدید مشکلات فراتر از همکاری دو کشور وجود داشته است.
پروژه اس-300 یک پروژه نظامی بود و شاید به همین دلیل مشکلاتی به وجود آمده است و من اطلاع بیشتری ندارم. ولی در زمینه فضایی ما آمادگی همکاری کامل را داریم. ما از حضور کارشناسان ایرانی در روسیه استقبال می‌کنیم. می‌توانیم بسیاری از فناوری‌ها را به ایران بفروشیم.
- شما به صورت موردی پیشنهاد خاصی برای همکاری فضایی با ایران دارید؟ البته نوعی از همکاری‌ها که بعدا دچار مشکلات آن‌چنانی که قبلا وجود داشته، نشود.
بله. ما می‌توانیم ماهواره‌های دانشجویی شما را که الان آماده هستند با فضاپیمای باری پروگرس به ایستگاه فضایی بین‌المللی ارسال کنیم و از آنجا فضانورد ما ماهواره‌های شما را هنگام خروج برای راهپیمایی در مدار رها کند. به این ترتیب ماهواره‌های شما می‌توانند فعالیت خود را در مدار آغاز کنند.
- این کار چه مزیتی نسبت به پرتاب با ماهواره‌بر دارد؟ البته شاید بعضی بگویند ما خودمان ماهواره‌بر داریم و می‌توانیم خودمان پرتاب کنیم.
ایستگاه فضایی در مدار بالاتری از مدار قابل دسترس ماهواره‌بر سفیر ایرانی، قرار دارد و نکته مهم‌تر اینکه با پیشنهاد من شما با هزینه بسیار کمتری می‌توانید ماهواره خود را به مدار بالاتری بفرستید.
- تا چند کیلوگرم می‌توانیم ماهواره به شما بدهیم؟
تا 100 کیلوگرم امکان‌پذیر است و ما درون پروگرس محفظه‌ای مخصوص این کار طراحی کرده‌ایم.
- قبلا ارسال ماهواره به مدار از طریق فضانوردان روس انجام شده است؟
بله دو سال قبل؛ با موفقیت همراه بوده است.
- آقای الکساندروف بعضی از مردم می‌پرسند که فناوری فضایی و فضانوردی چه فایده‌ای برای ما دارد. پاسخ شما به آنها چیست؟
منشا بسیاری از وسایلی که ما امروز در خانه‌های‌مان استفاده می‌کنیم، فناوری فضایی است. از لپ‌تاپ گرفته، همین تبلتی که شما در دست‌تان دارید یا انواع گوشی‌های تلفن همراه، ساخت و طراحی همه این‌ها ریشه در فناوری فضایی و اهداف آنها دارد.
همین که بسیاری از وسایل کاربردی رفته‌رفته کوچک‌تر می‌شوند برگرفته از فرهنگی است که فناوری فضایی وارد زندگی بشر کرده است.
شما می‌دانید برای حمل هر گرم بار به فضا هزاران دلار صرف می‌شود و این باعث شد تا بهترین مهندسان دنیا در بخش‌های فضایی به این بیندیشند که چگونه وسایل و تجهیزات را کوچک‌تر و سبک‌تر طراحی کرده و بسازند. البته این یک مثال کوچک از تاثیرات فناوری فضایی به خصوص ارسال انسان به فضا در زندگی است.
فناوری فضایی تاثیرات غیرقابل انکاری نیز در زمینه‌های مختلف بر زندگی بشری داشته است. از پخش مستقیم برنامه‌های تلویزیونی گرفته تا مسیریابی، کشاورزی هواشناسی همه و همه بدون فناوری فضایی امکان‌ناپذیر شده‌اند.
فناوری فضایی باعث شده که همه افراد در سراسر جهان بدون اتصالات سیم کشی باهم ارتباط داشته باشند و البته موارد دیگری نیز است که حتما خود شما از آن اطلاع دارید. اکتشافات فضایی فقط همین ظواهری که می‌بینیم نیستند.
فضا و فناوری فضایی مرزهای جدیدی به روی بشر باز کرده‌اند که می‌تواند زندگی بشری را متحول کرده و بهبود بخشد. البته فقط ارسال ماهواره و پروژه‌های بدون سرنشین نیست که زندگی بشری را تحت تاثیر قرار داده؛ بشر قطعا نیاز به پروژه‌های سرنشین‌دار و اعزام فضانورد به فضا دارد. الان به دلیل شرایط زمین بحث زندگی در خارج از جو بسیار جدی شده است.
همچنین ارسال پروژه‌های فضایی بدون سرنشین و روباتیک نیازهای بشری را کاملا پاسخ نمی‌دهد. انسان با عقل و تدبیری که دارد خود باید وارد فضا شده و آنجا فعالیت کند.
- مثال‌هایی می‌توانید بزنید که فضانوردی و ارسال فضانورد به فضا چه تاثیری بر زندگی مردم روسیه داشته است؟
قطعا فضانوردی و ارسال فضا به انسان روی زندگی مردم روسیه نیز تاثیرات مثبت زیادی داشته است. من به چند مورد در بهداشت و پزشکی اشاره می‌کنم. مثلا داروهایی که برای استفاده فضانوردان در فضا ساخته شد در حال حاضر بسیاری از مشکلات دارویی مردم روسیه را برطرف کرده است.
لباسی که ما برای فضانوردان طراحی کردیم، الان کاربردهای زمینی دارد. شما می‌دانید لباس فضانوردی برای شرایط بی‌وزنی فضا طراحی شده و در شرایط بی‌وزنی ماهیچه‌های فضانوردان شبیه حالت فلج کم کار می‌شوند و این لباس الان برای کودکانی که ماهیچه‌های فعالی ندارند، استفاده می‌شود.
یا پزشکان ما برای سفر به مناطقی که بیماری‌های واگیردار دارند از لباس فضانوردی استفاده می‌کنند. ما فناوری مراقبات پزشکی از راه دور را مدیون فناوری فضایی روسیه هستیم و این در ادامه توسعه فناوری ارتباط با فضا در روسیه، رشد کرده است.
یا همین روش‌هایی که برای خشک کردن، فشرده کردن و تهیه غذای فضانوردان در فناوری فضایی به کار برده‌ایم، الان برای تهیه غذای کم حجم مخصوص شرایط بحرانی برای مردم زلزله زده یا سیل زده استفاده می‌شود.
منبع:همشهري‌دانستنيها