حالا فكر كنيد اين طرح‌ها روي زيورآلات پياده شوند و نتيجه هيجان‌انگيزي ايجاد كنند؛ زيورآلاتي پر از بته‌جقه و گل عباسي و طرح كاشي كه نشان از هنر ايراني دارند. به سراغ يكي از هنرمندان اين رشته رفتيم تا بيشتر با اين مدل كارها آشنا شويم. فاطمه افشاري متولد سال1359 است و كارشناسي صنايع‌دستي و كارشناسي ارشد مرمت دارد. به‌خاطر علاقه زياد كار ساخت زيورآلات سنتي را شروع كرده و حالا روزي 12ساعت در كارگاهش مشغول است و ساخت و فروش زيورآلات دست‌ساز به شغل اصلي‌اش تبديل شده است.
علاقه به ساخت كارهاي دست‌ساز
فاطمه به‌خاطر علاقه زياد به ساخت كارهاي دست‌ساز به سمت اين كار رفت و حالا حدود 9سالي است كه زيورآلات مي‌سازد؛ علاقه‌اي كه ابتدا فقط سرگرمي بود و حالا شغل اصلي‌اش شده است؛ «رشته‌اي كه در آن درس خوانده بودم و البته علاقه شخصي‌ام، باعث شده به سمت زيورآلات بروم. شغل اصلي‌ام كارمندي بود و براي دل‌خودم زيورآلات مي‌ساختم تا اينكه حدود يك‌سال پيش از شغل قبلي‌ام بيرون آمدم و همه وقتم براي زيورآلات صرف شد. سال آخر دانشگاه گرايش فلز را انتخاب كردم و علاوه بر آن دوره‌هاي فني و حرفه‌اي طلا‌سازي را گذراندم. يكسري دوره‌هاي خصوصي هم پيش استادم آقاي بستري طي كردم. بعد از اين دوره‌ها به‌صورت تفريحي براي دوست و آشنا كار مي‌زدم. آن زمان هم با طلا و نقره كار مي‌كردم تا اينكه تصميم گرفتم خلاقيت بيشتري در كارها ايجاد كنم و رسيدم به ايده كارهايي كه الان مي‌سازم. در اداره ميراث فرهنگي كه مشغول بودم ، بحث استفاده از نقوش سنتي ايراني حسابي داغ بود. كم‌كم به اين حوزه علاقه‌مند شدم و در ذهنم دنبال ايده براي كار روي زيورآلات مي‌گشتم ولي جايي هم براي آموزش وجود نداشت. نمونه‌هاي خارجي اين مدل كارها را در اينترنت ديده بودم البته با طرح‌ها و قاب‌هاي متفاوت.»
آزمون و خطا؛ رمز موفقيت
براي اينكه بتوانيد محصولاتي بسازيد كه مشتري پسند باشد بايد راه درازي را طي كنيد؛ «با كمك يكي از دوستانم شروع به‌كار كرديم و با آزمون و خطا جلو رفتيم. طرح‌ها، جنس‌ها و مواد مختلف را امتحان كرديم تا به چيزي كه مي‌خواستيم رسيديم. ده‌ها ويدئوي كار با رزين را دانلود و تماشا كردم و هر كدام را هم تست مي‌كردم ايرادي داشت. تحقيق كردم تا بفهمم اين مواد چيست و كلي جست‌وجو كردم تا متوجه شدم از كجا مي‌توان تهيه كرد. با شماره‌هاي تماسي كه از اينترنت پيدا مي‌كردم تماس مي‌گرفتم تا بتوانم مواد لازم را بخرم. متأسفانه اگر هم كسي را پيدا مي‌كردم كه روش كار را مي‌دانست، معمولا از دادن اطلاعات خودداري مي‌كرد. براي همين پيش آمده وقتي از من در مورد كارها سؤال مي‌كنند و جواب مي‌گيرند خيلي تعجب مي‌كنند.البته من هم قاعدتا از كپي‌شدن عين كارهاي خودم ناراحت مي‌شوم اما اينكه كسي تكنيك را ياد بگيرد و با خلاقيت خودش كار كند مشكلي نيست. بالاخره كم‌كم دستم آمد بايد چه كار كنم كه كيفيت كارها بالا برود. نخستين‌بار براي شركت در يك نمايشگاه كار زديم. فكر نمي‌كردم تا اين حد استقبال شود. در نمايشگاه اول حسابي هيجان‌زده بودم. روز اول نمايشگاه با تعداد كمي كار رفتيم چون مي‌ترسيديم فروش نروند ولي همه را فروختيم و براي روزهاي بعد مجبور بوديم شب تا صبح كار كنيم. در تمام 10روز آن نمايشگاه فقط روزي 2تا 3ساعت مي‌خوابيديم. وقتي ديديم استقبال خوبي شد كار را توسعه داديم و به فروش اينترنتي هم رسيديم. الان حدود 9ماه است كه به‌طور جدي كارها را مي‌فروشيم. از اول پيش‌بيني اين استقبال را نداشتيم. وقتي نخستين نمونه‌ها را ساختم خيلي ذوق‌زده شده بودم كه مي‌شود زيورآلاتي با اين همه طرح و نقش متنوع ساخت.»
طرح و رنگ سنتي
زيورآلات او رزيني هستند و مراحل ساخت خودشان را دارند؛ «قاب كارها از فلزاتي مثل برنج و نقره است. طرح‌ها هم بعد از طراحي چاپ مي‌شود و داخل قاب‌ها قرار مي‌گيرد. رزين ماده‌اي است كه روي طرح‌هايي كه داخل قاب قرار گرفته‌اند ريخته مي‌شود و بعد از سفت و پخته‌شدن مثل شيشه محكم و شفاف مي‌شود. كار با رزين و قالب‌سازي سخت است و بهتر است وسط اتاق خانه مشغول ساخت زيورآلات رزيني نشويد و گوشه‌اي را به‌عنوان كارگاه دست و پا كنيد. رزين، هم بو دارد و هم كثيف كاري، براي همين نمي‌توان در خانه زياد كار كرد و فضاي جداي تهويه دار مي‌خواهد. يك جفت گوشواره از مرحله اول با حساب زمان پخت حدود 12ساعت كار لازم دارد.» الان طرح‌هاي زيورآلات او به چند دسته طرح‌هاي سنتي مثل بته‌جقه و ترمه، طرح كاشيكاري، طرح گليم و گبه و دوخت‌هاي سنتي و طرح‌هاي مينياتوري چهره تقسيم مي‌شود. خود كارها هم شامل گوشواره، گردنبند و انگشتر مي‌شود كه بين 20تا 60هزار تومان قيمت دارند.
همه رقم مشتري سنتي‌دوست
تا الان سفارش‌هاي خاصي كه مشتريان خودشان طرح بفرستند براي تبديل شدن به زيورآلات داشته‌ام و حالا مي‌خواهم چاپ عكس خود افراد روي كارها را هم امتحان كنم. اوايل فروش اينترنتي كم بود ولي الان حدود روزي 5تا 10عدد فروش تكي محصولات را به‌صورت آنلاين داريم. بعد از مدتي كه كار كردم دستم آمد كه چه چيزي بهتر است و از روي سليقه مشتري‌ها مي‌فهم‌ام كه كدام زيورآلات و طرح‌ها طرفدار بيشتري دارد. از بعضي طرح‌ها شايد 4تا فروش برود و از بعضي‌ها 30تا. در كل رنگ باعث جذابيت در زيورآلات مي‌شود. الان هم رنگ فيروزه‌اي با طرح كاشي و گليم جزو پرطرفدارها هستند. بعضي وقت‌ها نمونه‌هايي ساختم كه دوست داشتم براي خودم بسازم ولي آخرش هم وقت نكردم. يك كار در نمايشگاهي داشتم كه يك گردنبند به شكل پرنده بود و دلم نمي‌خواست بفروشمش. براي تزيين گذاشتم در غرفه و به غرفه‌دار گفتم اين را نفروشيد. وقتي بعد از نيم ساعت برگشتم فروش رفته بود و كلي دلم سوخت. ديگر هم نشد كه از آن طرح براي خودم بسازم.
يك حس خوب
هميشه تمام هنرمندها از اينكه هنرشان درنظر ديگران خوب آمده و برايش پولي خرج كرده‌اند خوشحال مي‌شوند و فاطمه هم همين حس را داشته است؛ «نخستين كاري كه ساختم را هديه دادم و نخستين چيزي كه فروختم يك گردنبند در نمايشگاه نوروزي قزوين بود. حس خيلي خوبي داشتم؛ اينكه كساني هستند كه كار دست تو را دوست دارند و برايش پول مي‌دهند. به‌خاطر استقبال زياد و اينكه به مشتري‌هايي كه از ما دور هستند دسترسي داشته باشم به فكر فروش اينترنتي افتادم چون خودم قزوين هستم و به‌نظرم در تهران بهتر و راحت‌تر مي‌توان بازار كار پيدا كرد. با فروش آنلاين به اين خواسته هم نزديك‌تر مي‌شدم. فروش اينترنتي اوايل چندان خوب نبود و بيشتر دوستان خودمان مي‌آمدند براي ديدن كارها اما كم‌كم اوضاع بهتر شد و الان هر عكس جديدي كه از زيورآلات مي‌گذارم كلي آدم‌هاي جديد مي‌بينند و نظر مي‌دهند. در كل اعتماد مردم به خريد اينترنتي بيشتر شده ولي هنوز هم بعضي‌ها وقتي حرف از فرستادن پول مي‌شود منصرف مي‌شوند. حتي بعضي وقت‌ها وقتي سفارشي را مي‌سازم، عكس آن را مي‌فرستم براي مشتري تا درصورت پسنديده‌شدن ارسال كنم. سعي مي‌كنم عكس‌ها دقيق باشد و حتي اندازه كارها را هم مي‌نويسم. الان هم بيشتر فروشم اينترنتي است و مشتري‌هايي از شهرهاي ديگر مثل شيراز، مشهد و خود قزوين دارم كه كارها را به‌صورت عمده مي‌خرند. اخيرا يكسري كار 1000تايي براي شركت در نمايشگاهي در كشور آلمان آماده كرده‌ايم.»
تا يك ميليون تومان
فاطمه مي‌گويد نمي‌توان يك قيمت دقيق براي دخل و خرج كارها داد و همه‌‌چيز به ميزان فروش بستگي دارد؛ «يك كيلو رزين حدود 120هزار تومان قيمت دارد كه با آن مي‌توان حدود 5هزارقطعه از اين زيورآلات ساخت. قاب كارها هم معمولا به‌صورت آماده در بازار هست و ما هم اوايل از بازار مي‌خريديم ولي الان خيلي به‌ندرت پيدا مي‌شود و بايد سفارش داد براي ساخت. الان من هم ديگر قاب‌ها را خودم به‌صورت دستي در كارگاه مي‌سازم. خودم كار با نقره را بيشتر دوست دارم ولي مراحل سخت‌تر و طولاني‌تري نسبت به برنج دارد. خودمان نقره خام مي‌خريم و بعد از ذوب و ساخت محلول خاص قاب‌ها را مي‌سازيم. قاب‌ها را هم خودمان طراحي مي‌كنيم و طرح‌هايي كه به دلمان ننشيند اصلا پياده نمي‌كنيم. براي شروع كار با زيورآلات برنجي در ابتدا بايد چيزي حدود يك تا 2ميليون سرمايه براي خريد مواداوليه و لوازم كار داشت. براي درآمد هم مي‌توان گفت اگر سفارش‌ها خوب باشد حدود ماهي 800هزار تا يك ميليون تومان در خواهيد آورد.»