هرچه باشد، هم 50ميليون‌تومان ارزش دارد و هم كلي اعتبار؛ جايزه ويژه است ديگر. برگزاركنندگان مسابقه، حتي يك بخش جداگانه هم براي اعطاي اين جايزه درنظر گرفته‌اند؛ با كلي سخنراني و مقدمه‌چيني. لحظه موعود فرامي‌رسد. مجري مراسم، نام برنده را اعلام مي‌كند. مجتبي اسماعيلي، در ميان جمع كسي به ياد ندارد كه نام او را قبلا شنيده باشد؛ يعني بين همكاران برنامه‌نويس‌اش. سرها به اين‌طرف و آن‌طرف مي‌چرخد. ناگهان پيدايش مي‌شود. گوشه‌اي از سالن نشسته و حالا دارد بلند مي‌شود كه برود و جايزه ويژه را دريافت كند. 50ميليون‌تومان پول، با كلي اعتبار. تا قبل از اعلام نامش، كسي او را نمي‌شناخت اما حالا، خيلي از برنامه‌نويس‌ها مي‌شناسندش.
- يوزپلنگ به‌دنبال گل‌گاو‌زبان!
مهم‌ترين ويژگي اپليكيشن مجتبي اسماعيلي، همان موتور گرافيكي و زبان برنامه‌نويسي آن است كه اسماعيلي، نام يوزپلنگ ايراني را بر آن نهاده است. اپليكيشن، يك بانك اطلاعاتي جامع درباره طب سنتي و گياهان دارويي است؛ يعني معرفي انواع گياهان دارويي، كتابخانه تصاوير گياهان، محصولات متنوع حاصل از فراوري گياهان دارويي مثل عرقيات و دمنوش‌ها. همينطور در اين نرمافزار، مي‌توانيد بيماري‌هاي گوناگون را در طب سنتي بشناسيد. در كنار همه اينها كه گفتيم، اين اپليكيشن يك ويژگي كاربردي ديگر نيز دارد آن هم شبكه اجتماعي‌اي است كه در آن درنظرگرفته شده است و به نوعي مكمل نرمافزار است، يعني يك شبكه اجتماعي با محوريت طب سنتي و گياهان دارويي كه مهم‌ترين نقش آن، پويا كردن نرمافزار و تكامل تدريجي آن است.
هر كاربر در اين شبكه اجتماعي، يك حساب كاربري دريافت مي‌كند. اين حساب‌هاي كاربري دسترسي‌هاي مختلف دارند. براي مثال اگر شما پزشك باشيد، حساب كاربري كارشناس دريافت مي‌كنيد و مي‌توانيد ويژگي‌ها وخواص گياهان دارويي را اصلاح كنيد و يا يك ويژگي تازه كشف شده به يك دارو اضافه كنيد. همچنين مي‌توانيد بيماري‌هاي جديد و يا داروهاي گياهي تازه كشف شده را همراه با محل رشد به ديگران معرفي كنيد.
- حكايت رنج بردن
متولد سال 64 است. 29سال دارد و مهندسي فناوري اطلاعات يا همان مهندسي IT را در همدان مي‌خواند. در مورد فرايند برنامه‌نويسي اين نرمافزار مي‌گويد: «بايد اتفاق خاصي مي‌افتاد كه زودتر از ساعت 4 يا 5صبح به خواب مي‌رفتم. فعاليت روزانه‌ام تا ساعت 8 يا 9صبح شروع مي‌شد و به‌طور معمول اگر اتفاق خاصي نمي‌افتاد، بعد از نماز صبح به خواب مي‌رفتم؛ يعني 4ساعت خواب. اين فرايند، 9ماه طول كشيد». انگيزه قدرتمندي براي اين تكاپو لازم است. اسماعيلي در مورد اين انگيزه مي‌گويد: «من هميشه به‌دنبال فرصتي بودم كه بتوانم برنامه‌نويسي كنم. در موقعيت‌هاي مختلف، بنا به دلايلي اين فرصت برايم مهيا نمي‌شد اما در بازه زماني نگارش اين اپليكيشن من اين فرصت را داشتم كه به علاقه قديمي خودم بپردازم. نوشتن يك نرمافزار موبايل و مهم‌تر از آن يك اپليكيشن جديد آنقدر برايم جذاب بود كه خود به‌خود از خواب بلند مي‌شدم و با علاقه به ادامه كار مي‌پرداختم.» حتي آشنايي اسماعيلي با مسابقه ايران موبي‌كد نيز حين نوشتن اين اپليكيشن بوده؛ جذابيت مسير انجام يك فعاليت، يكي ازمهم‌ترين انگيزه‌هايي است كه در مسير كاري كارآفرينان همواره ديده مي‌شود؛ يعني توجه به مسير انجام يك پروژه. عمده كارآفرينان موفق به جاي آنكه نگاهشان صرفا به نتيجه و ماحصل نهايي كارشان باشد روند انجام كار هم برايشان مهم است.
- قدم زدن در جاده تاريك
اسماعيلي ساكن لالجين است. حسابي از پايتخت دور است و طبعا به بسياري از امكانات تهران دسترسي ندارد. شايد اگر هر كار ديگري را مي‌خواست شروع كند، مانند اكسير سبز به نتيجه نمي‌رسيد. خودش در اين‌باره مي‌گويد: «براي فعاليت در زمينه توليد نرم‌افزارهاي كامپيوتري تقريبا هيچ امكانات خاصي مورد نياز نيست. يك كامپيوتر معمولي كه در خانه هر كسي پيدا مي‌شود و يك خط اينترنت كه در همه شهرها موجود است، آن هم براي ارتباط با ديگر فعالان اين رشته و مطرح كردن اشكالات احتمالي». امكانات مجتبي آنقدر محدود بوده كه خود او نيز بعد از ورود به فضاي مسابقه و با ديدن ديگر شركتكنندگان، به اين ذهنيت مي‌رسد كه احتمالا اپليكيشن‌هاي رقيب قدرتمندتر، بهتر و كارآمدتر هستند. تصور كنيد يكي از رقبايتان، يك شركت نرم‌افزاري باشد كه اپليكيشن‌اش را 35نفر نوشته‌اند. اسماعيلي درست مي‌گويد. مهم‌ترين داشته هر فردي كه به‌دنبال فعاليت در زمينه توليد نرم‌افزارهاي رايانه‌اي است، يك ذهن خلاق و ايده‌پرداز و البته پشتكار است؛ يعني دقيقا چيزي كه نه نياز به دانشگاه مشهور دارد نه حضور در مركز كشور.
- صداي سكه از كجا مي‌آيد؟
همه اپليكيشن‌ها و نرم‌افزارها، با هدف توليدكسب و كار نوشته و توليد مي‌شوند؛ همان هدفي كه مسابقه ايران موبي‌كد نيز به‌دنبال آن بوده، يعني پيداكردن نرم‌افزارهاي موبايلي كه مي‌توان از طريق آنها كسب درآمد كرد. اپليكيشن اسماعيلي هم مانند ديگر اپليكيشن‌هاي دنياي نرم‌افزارها، قابليت درآمدزايي و سودآوري دارد؛ درآمدي كه به گفته برگزاركنندگان مسابقه، مي‌تواند در اندازه چند صد ميليون تومان باشد. اما اسماعيلي چگونه مي‌تواند از نرمافزار خود درآمد داشته باشد؟ الگوهاي كسب‌وكار موجود در زمينه نرم‌افزارهاي موبايلي، 2 گروه اصلي هستند، به اين معني كه سازندگان نرم‌افزارها، به 2 طريق مي‌توانند نرمافزار خود را تجاري كنند. روش نخست، فروختن نسخه كامل نرمافزار است، به‌گونه‌اي كه شما بتوانيد با پرداخت مبلغي اندك اپليكيشن را از يكي از سايت‌هاي مربوطه خريداري بكنيد. روش دوم هم اين است كه نرمافزار به‌صورت رايگان اما ناقص در فضاي اينترنت منتشر شود. به اين صورت كه شما مي‌توانيد نرمافزار را دريافت كنيد. اما براي در اختيار داشتن همه قسمت‌هاي آن، بايد مبلغي را بپردازيد. اين دو روش، روش‌هاي عمده‌اي هستند كه اپليكيشن‌هاي موجود در دنياي نرم‌افزارهاي دنيا از طريق آن درآمدزايي مي‌كنند. بسياري از اپليكيشن‌هاي مشهور و البته ميلياردي جهان از روش دوم استفاده مي‌كنند، يعني شركت سازنده ابتدا آن را به‌صورت رايگان منتشر مي‌كند. پس از آنكه كاربر آن را دانلود و چند مرحله از آن استفاده كرد براي استفاده از امكانات بيشتر بايد مبلغي را بپردازد. براساس حرف‌هاي اسماعيلي، او و البته برگزاركنندگان مسابقه ايران موبي‌كد، روش دوم را براي شيوه درآمدزايي اين نرمافزار انتخاب كرده‌اند؛ يعني نزديك به 60درصد محتواي نرمافزار به‌صورت رايگان منتشر مي‌شود و كاربران براي دريافت 40درصد باقيمانده، بايد مبلغي را پرداخت كنند. هرچند بايد به درآمدهايي كه اين اپليكيشن از طريق تبليغات مي‌تواند كسب كند نيز اشاره كرد. هر چه باشد، اين اپليكيشن، ميان 500اپليكيشن حاضر در مسابقه رتبه اول را كسب كرده است. داوران، حتما مزيتي در اپليكيشن ديده‌اند كه آن را انتخاب كرده‌اند. 50ميليون تومان، جايزه كوچكي نيست.
- نخستين تجربه، نخستين موفقيت
اكسير سبز با اينكه نخستين تجربه اپليكيشن‌نويسي اسماعيلي است اما نخستين تجربه نرم‌افزاري او نيست. پيش از اين يك‌بار هم يك نرمافزار قفل‌گذاري نامتقارن نوشته است اما همين اپليكيشن است كه نام او را در ميان برنامه‌نويسان موبايلي مطرح كرد. در مورد ايده ابتدايي اين اپليكيشن مي‌گويد: اپليكيشن‌هاي موجود، با استفاده اززبان برنامه‌نويسي اندرويد يا IOS نوشته مي‌شوند كه طبيعتا زبان اندرويد به‌خاطر وسعت گوشي‌هاي اندرويدي، پرطرفدارتر است. اما اپليكيشن‌هاي اندرويد، درمقايسه با آنها كه با زبان IOS نوشته مي‌شوند ضعف‌هايي هم دارد. مهم‌ترين ضعفي كه اسماعيلي به آن اشاره مي‌كند، فضاي گرافيكي ضعيف‌تر اين اپليكيشن‌ها درمقايسه با نمونه‌هاي مشابه IOS آن است كه اين ضعف هم دلايل خود را دارد. اپليكيشن‌هاي اندرويدي براي گوشي‌هاي مختلف، با صفحه نمايش‌هاي مختلف و پردازنده‌هاي گوناگون نوشته مي‌شوند. به اين تنوع، گوناگوني نسخه‌هاي مختلف سيستم عامل اندرويد را نيز اضافه كنيد. درحالي‌كه اپليكيشن‌هاي مبتني بر IOS، تنها براي 3 يا حداكثر 4اندازه صفحه نمايش و چند نسخه محدود اين سيستم عامل نوشته مي‌شود. به همين‌خاطر است كه اپليكيشن‌هاي اندوريدي در مقايسه با اپليكيشن‌هاي مبتني بر IOS گرافيك پايين‌تري دارند. اين ضعف، اسماعيلي را به سمت ديگري مي‌برد. در اين‌باره مي‌گويد: براي جبران اين كمبود، تصميم گرفتم كه از زبان برنامه‌نويسي ديگري استفاده كنم، آن هم زبان برنامه‌نويسي لينوكس، يعني يك اپليكيشن اندرويدي را با استفاده از زبان برنامه‌نويسي لينوكس بنويسم. اين تصميم او، يعني بازي در زميني ديگر؛ زميني كه البته، خالي از رقيب است. اما استفاده از زبان لينوكس، تنها تصميمي نبود كه اسماعيلي براي نوشتن اپليكيشن خود گرفت. او قرار ديگري هم با خود گذاشت، آن هم اينكه تمام الگوريتم‌هاي اپليكيشن خود را از خودش بنويسد؛ يعني از الگوريتم‌هاي موجودي كه توسط گوگل منتشر شده و توسط ديگر برنامه‌نويسان اندرويد به‌كار برده مي‌شود، استفاده نكند و اين يعني نوشتن 170هزار سطر الگوريتم.
- چرا دانشگاه اميركبير مسابقه اپليكيشن‌نويسي برگزار مي‌كند؟
ايده اصلي راه‌اندازي مسابقه ايران‌موبي‌كد اين است كه اپليكيشن‌هاي برتر شناسايي شده و تجاري‌سازي شوند. حتي گاه اپليكيشن‌‌هايي در مسابقه حاضر مي‌شوند كه با وجود داشتن پتانسيل بالا براي تجاري‌سازي آنها، مقامي كسب نكرده‌اند. بعد از برگزاري مسابقه، برندگان به حال خود رها نمي‌شوند. تازه اينجاست كه فعاليت اصلي برگزار كنندكان مسابقه شروع مي‌شود؛ يعني برگزاري كلاس‌هاي مختلف و ارائه مشاوره‌هاي لازم به برگزيدگان. اين مشاوره‌ها با اين هدف ارائه مي‌شود كه طراحان اپليكيشن يا صاحبان ايده، يك مدل كسب‌وكار طراحي كرده و آن را اجرا كنند. در اين طرح تجاري و مدل كسب‌وكار، هم ريسك‌هاي ممكن شناسايي مي‌شود و هم درآمدهاي قابل‌پيش‌بيني. با استفاده از اين مدل است كه طراحان اپليكيشن‌ها مي‌توانند ايده‌هاي خود را تجاري كرده و به درآمد برسند.
به‌دليل همين سودآوري است كه شركت‌هاي سرمايه‌گذاري و البته فعالان IT در كنار مسابقه ايران‌موبي‌كد حضور داشته و از اين مسابقه حمايت كرده‌اند. هدف اصلي سرمايه‌گذاران از حمايت ايده‌ها و اپليكيشن‌ها، همكاري با طراحان اين نرم‌افزارهاست؛ يعني به جاي راه‌اندازي و طراحي كامل يك اپليكيشن، با همكاري و شراكت با طراح آن يك كسب‌وكار سودآور را راه‌اندازي كنند.
- معيارهاي برگزاركنندگان چه بود؟
برگزاركنندگان مسابقه مي‌گويند آنچه براي ارزيابي اهميت داشته، خروجي نهايي اپليكيشن بود؛ يعني كاركرد آن اپليكيشن و معيارهايي مانند نوآوري، كاربردي بودن، قابليت تجاري‌سازي و البته فارسي بودن. از نظر داوران و البته برگزاركنندگان مسائل ديگر در درجه چندم اهميت قرار‌داشته و دارند؛ مسائلي مانند اينكه شركتكنندگان از الگوهاي آماده بهره‌برده‌اند و يا خودشان راسا اقدام به نوشتن كدها كرده‌اند يا حتي تحصيلات شركتكنندگان نيز ذره‌اي در ارزش‌يابي آنها تأثيرگذار نبوده است.
- جايزه‌ها چگونه بود؟
مسابقه ايران‌موبي‌كد، در 5 بخش برگزار شد. هر كدام از اين بخش‌ها نيز، 3 برگزيده داشتند. به نفرات اول، دوم و سوم اين بخش‌ها، به‌ترتيب، 3، 2 و يك‌ميليون تومان جايزه اهدا شد. 2 بخش ديگر نيز در اين مسابقه بودند كه رقابت را گرم‌تر كرده بودند. يكي بخش جايزه ويژه بود كه جايزه‌اي به‌مراتب بيشتر داشت؛ يعني 50ميليون تومان و ديگري هم بخش حقوقي بود كه جايزه آن به سازمان‌هاي شركت‌كننده در مسابقه اختصاص مي‌يافت.