باز هم باد و باران به دادمان رسيد و نفسي كشيديم. سال گذشته چند روزي مدرسه‌ها و اداره‌ها تعطيل شدند بلكه افاقه‌اي كند و آلودگي هوا كمتر شود اما امسال مسئولين از خير چنين راهكاري هم گذشتند و همه در روزهاي به‌شدت آلوده، از خانه خارج شدند. به هر حال باز هم تهران و شهرهاي بزرگ آلوده خواهند شد، باز هم آدم‌ها و ماشين‌ها بازخواهند گشت و همه‌‌چيز به هم خواهد خورد. دوباره بايد حواسمان را جمع كنيم تا ريه‌هايمان را از دست ندهيم. افزون بر عوامل طبيعي و هوا‌شناسي مؤثر در افزايش يا كاهش آلودگي هوا، فعاليت‌هاي زيستي، اجتماعي و اقتصادي شهروندان نيز مولد بخش قابل توجهي از آلاينده‌هاي هواست. تعارف كه نداريم؛ خودمان مقصر اين آلودگي زيست‌محيطي هستيم. فعاليت‌هاي ما عمدتا از طريق مصرف انواع سوخت‌هاي فسيلي انجام مي‌گيرد كه به تبع آن ميزان قابل‌توجهي از آلاينده‌هاي گوناگون در هوا منتشر مي‌شود. خب پس شهروندان در كاهش آلاينده‌هاي هواي شهر نقش بسزايي خواهند داشت و با درنظر گرفتن راهكارهايي نه چندان عجيب مي‌توانند در پاكسازي هواي شهر تأثيرگذار باشند. اين راهكارهاي عملي ساده را به كمك ستاد محيط‌زيست شهرداري تهران برايتان جمع‌آوري كرده‌ايم.
- اقدام اول
معاينه فني موتورخانه ساختمان
موتورخانه ساختمان شما مي‌تواند يكي از منابع آلوده‌كننده هواي شهر باشد. مهم‌ترين اقدام عملي در اين زمينه اين است كه با انجام معاينه فني موتورخانه كه شامل سرويس و تعميرات دوره‌اي منظم مي‌شودميزان مصرف انرژي را در موتورخانه ساختمان كاهش دهيد. معاينه فني موتورخانه ساختمان‌ها علاوه بر اينكه از مرگ‌ومير ناشي از گاز گرفتگي، حريق و... جلوگيري مي‌كند مي‌تواند باعث كاهش دي‌اكسيدكربن (حدود ۴/۴ ميليون تن در سال در شهر تهران) و مونواكسيدكربن كه از عوامل آلودگي هوا هستند، شود. همچنين معاينه فني و دوره‌اي موتورخانه و تنظيم نسبت سوخت به هواي مشعل‌ها حدود ۱۰درصد صرفه‌جويي در مصرف انرژي را به همراه دارد. يادتان باشد كه شما علاوه بر كمك به كاهش آلودگي هوا، به جيب خودتان هم كمك و پول گاز كمتري پرداخت مي‌كنيد. معاينه فني دوره‌اي موتورخانه شامل بررسي وضعيت كلي موتورخانه، بررسي وضعيت عمومي تجهيزات موجود در موتورخانه و بازبيني خط سوخت‌رساني است.
- اقدام دوم
آلودگي را به داخل خانه نبريد
شهروندان شهرهاي بزرگ هر روز در معرض آلودگي هوا هستند. اين آلودگي بيشتر در بيرون خانه است كه مي‌تواند به داخل هم منتقل شود. گردوغبار سرب مي‌تواند همراه لباس و كفش وارد خانه شود و آسيب‌هايي به سلامت همه اعضاي خانواده، حتي كودكاني كه در روزهاي آلوده از خانه خارج نشده‌اند وارد كند. خب چه بايد كرد؟ بايد از راه رفتن با كفش در خانه خودداري كرد؛ كاري كه خيلي با فرهنگ ما هم سازگار نيست. همچنين لباس‌هاي بيرون از خانه فوري بايد تعويض شود. يادتان باشد كه براي جلوگيري از خطرات سرب، هميشه محيط خانه و وسايل آن را تميز نگه داريد. محيط خانه در شهرهاي آلوده بايد به‌طور مرتب تميز شود. درضمن قسمت‌هاي فرش نشده با پارچه خيس يا نمدار تميز شود. وسايل خانه را نيز به‌طور مرتب با پارچه نمدار گردگيري كنيد و اسباب‌بازي بچه‌ها به‌طور مرتب تميز و شسته شود. سعي كنيد رنگ وسايلي كه داراي رنگ سرب است نتراشيد بلكه با احتياط مجددا روكش كنيد.
- اقدام سوم
دماي خانه‌تان را به اندازه بالا ببريد
هوا چند هفته‌اي است كه سردتر شده و سوز زمستاني خودنمايي مي‌كند. البته بخاري‌ها و رادياتورها هم روشن شده‌اند ولي انصافا وضعيت هوا جوري نيست كه به‌خودمان بلرزيم. كارشناسان دماي متعادل محل زندگي را بين ۲۵ تا ۳۰ درجه مي‌دانند اما متأسفانه بعضي از شهروندان، گوش به اين حرف‌ها نمي‌دهند و هواي اتاق و خانه‌شان را زيادي گرم مي‌كنند. بعد وقتي كه مي‌خواهند از اين گرما فرار كنند چه كار مي‌كنند؟ مثل آب خوردن پنجره‌شان را باز مي‌كنند. باز كردن پنجره‌ها همان و آمدن هواي آلوده به داخل همان، يعني هم بخاري با شعله بالا در حال گرم كردن اتاق است، هم پنجره باز است و اين جوري، هم پول گاز شما زياد مي‌آيد، هم هواي اتاق و خانه و محل‌كار‌تان آلوده مي‌شود. در كنار آن، اگر پول گاز مشترك باشد، حق‌الناس هم گردنتان مي‌افتد. بماند كه زياد كار كردن بخاري و شوفاژخانه و ديگر سيستم‌هاي گرمايشي خانه، باعث ايجاد آلودگي بيشتر در هواي شهر هم مي‌شود يعني يك چرخه كاملا معيوب.
- اقدام چهارم
فرسوده‌ها را از شهر اخراج كنيد
از اين ماجرا به‌عنوان ضعيف‌ترين بخش برنامه جامع كاهش آلودگي هوا مي‌توان نام برد. خارج كردن خودروهاي فرسوده ساكنان تهران و شهرهاي بزرگ سال‌هاست كه با مشكل مواجه شده، درحالي‌كه به‌نظر كارشناسان اين بخش مهم‌ترين راهكار در كاهش آلودگي هواست. بد نيست بدانيد كه سهم حمل‌ونقل در توليد آلودگي هواي شهرتهران حدود ۸۸درصد است. همين خودروي شما كه بيشتر از ۱۵ سال از عمرش گذشته، يكي از عوامل مؤثر در آلودگي هواي اين شهر است. نخستين اقدامي كه شما مي‌توانيد در دستور كار قرار دهيد اين است كه به معاينه فني برويد. معاينه فني مستمر و كارآمد علاوه بر اينكه باعث مي‌شود تا خودرو طول عمر بيشتري داشته باشد و همچنين ايمني تردد وسيله نقليه را فراهم مي‌كند، به‌دليل اندازه‌گيري ميزان گازهاي خروجي از اگزوز نقش مؤثري در كاهش آلودگي هوا دارد. اتومبيل‌هايي كه به موقع تعمير نشوند ۲۰درصد سوخت بيشتري نسبت به‌خودروهاي سالم مصرف مي‌كنند.
- اقدام پنجم
زباله هم باعث آلودگي هوا مي‌شود
كارشناسان مي‌گويند حتي زياده‌روي در مصرف، افزايش زباله‌ها و بي‌توجهي به نحوه جمع‌آوري و دفع آنها، نهايتا باعث آلودگي هوا مي‌شود. چطور؟ بالاخره فرايند جمع‌آوري و دفع زباله در كلان‌شهرهاي بزرگ، فرايندي بزرگ است كه سوخت‌هاي فسيلي زيادي را مصرف مي‌كند. شايد خيلي‌ها نگاه‌شان به زباله‌ها بيشتر از منظر داشتن زميني پاك باشد اما زباله‌ها را بايد به نحو صحيح و بهداشتي جمع‌آوري كرد چون پراكندگي و انباشت زباله‌ها در كوچه و خيابان موجب آلودگي هوا مي‌شود. دفن بهداشتي و اصولي زباله‌ها و بازيافت آن هم مي‌تواند در كاهش آلودگي هوا مؤثر باشد. كارشناسان مي‌گويند كه ۷۰درصد فرايند بازيافت هم بستگي به عملكرد شما در تفكيك كردن زباله‌ها از مبدا دارد. درضمن حتي‌المقدور بايد مصرف مواد شيميايي مثل حشره‌كش‌ها، رنگ‌ها، مواد پاك‌‌كننده و مواد خوشبو‌كننده به‌ويژه در محيط‌هاي بسته كاهش يابد.
- آسمان را نجات دهيم
بدون ترديد موفقيت برنامه‌هاي مبارزه با آلودگي هوا بدون همكاري مردم نخواهد بود. براي داشتن آسماني آبي و زميني پاك مشاركت تك تك مردم هر چند به ظاهر ساده و كوچك لازم و ضروري است. بنابراين ما هم بايد مبارزه را از درون محل كار، خانه و مدرسه شروع كنيم. اين چند راهكار ساده را جدي بگيريد:
1- استفاده صحيح از سوخت و تنظيم و تعمير دستگاه‌هاي حرارتي در خانه‌ها و محل كار از راه‌هاي صرفه‌جويي در مصرف سوخت و مبارزه با آلودگي هواست.
2- ماجراي بعدي كه توسط شهرداري تهران و ديگر شهرهاي بزرگ هم به جد تعقيب مي‌شود، استفاده شهروندان از وسايل نقليه عمومي است. الحمدلله تهران، ايستگاه مترو كه كم ندارد، ايستگاه اتوبوس هم كه تا دلتان بخواهد هست، تاكسي‌خور هم كه هست. پس چه نيازي هست كه با وسايل شخصي، اين ور و آن ور برويد؟
3- جايگزيني منابع آلاينده هوا با مواد و وسايل با آلودگي كمتر، از اقدامات مهم در كاهش ميزان آلودگي هواست، ازجمله استفاده از سوخت‌هاي مناسب مانند گاز طبيعي به جاي سوخت فسيلي و استفاده از رنگ‌هاي پلاستيكي به‌جاي رنگ‌هاي روغني.
4-لازم به گفتن نيست كه استفاده كمتر از اتومبيل‌هاي شخصي، اتومبيل‌هاي فرسوده و خراب و حذف سفرهاي غيرضروري از راه‌هاي مؤثر در كاهش آلودگي هواست.
5- خودروي بيشتر يعني استفاده بيشتر از معادن، مصرف بيشتر سوخت، از بين رفتن زمين‌ها براي جاده‌سازي بيشتر و آلودگي بيشتر هوا. خب استفاده از اتوبوس‌ها و قطار درون شهري براي مسافت‌هاي طولاني و استفاده از دوچرخه يا پياده‌روي براي مسافت‌هاي كوتاه به پاكي هوا كمك مي‌كند.