سفالگري مي‌تواند هنري لذتبخش باشد و در عين حال كسب و كاري پررونق هم محسوب شود. اگر علاقه و پشتكار داريد و مي‌توانيد سختي‌هاي راه را تحمل كنيد از همين امروز سراغ سفال برويد. به سراغ يكي از سفالگرهاي جوان رفتيم كه سفالگري كسب و كار روزانه‌اش است. آزيتا رضازاده متولد سال1354 است و فوق‌ليسانس روانشناسي دارد اما علاقه‌اش به سفال باعث شد تا اين هنر را به‌عنوان شغل اصلي‌اش انتخاب كند. حالا هم فروش خوبي براي ظروفش دست و پا كرده است. اينجا كارگاه كوچك و دوست داشتني اوست؛ اتاقي پر از قفسه‌هاي مملو از ظروف سفالي نيمه كاره و ابزار و مواد سفالگري. كوره و چرخ و ديگر دستگاه‌ها را هم بايد به دكور كارگاه اضافه كنيد. صندلي كوچك پشت ميز هم جايي است كه ساعت‌هاي زيادي از عمر خانم رضازاده روي آن و در حال ساخت زيباترين سفال‌هاي فيروزه فام مي‌گذرد.
- خاطره سفال‌در كودكي
وقتي وارد خانه صميمي و گرم آزيتا رضازاده مي‌شويد رنگ آبي سفال‌هاي دور تا دور خانه اول از همه جذبتان خواهد كرد. روي ديوارها، روي ميزها و حتي در آشپرخانه پر از ظروف سفالي دست‌ساز اوست. اينجا حتي موقع پذيرايي از مهمان‌ها هم ظروف و پيش‌دستي و فنجان‌هاي سفالي پيشقدم مي‌شوند. وقتي مثل آزيتا يك مادربزرگ سنتي در شهر كرمان داشته باشيد كه تعداد زيادي كوزه و ظروف سفالي هميشه در خانه‌اش حاضر باشند، شما هم عاشق سفال خواهيد شد؛ «از بچگي عاشق كوزه‌هاي سفالي قديمي و بزرگ مادربزرگ بودم. سفال‌هاي آماده را مي‌خريدم و با گواش نقاشي مي‌كشيدم. چند سال پيش كه خانواده‌ام به خارج از كشور رفته بودند و من خيلي حس تنهايي مي‌كردم، براي بهتر شدن روحيه به‌كار سفال روي آوردم. مادرم كه مي‌دانست من از بچگي عاشق سفال بودم، سال87 به‌عنوان هديه تولد، من را در يك آموزشگاه سفالگري ثبت‌نام كرد. راه سختي را براي ياد گرفتن تمام فوت و فن سفال پشت‌سر گذاشتم. چند دوره آموزشي پيش استادهاي مختلف گذراندم و از هر كدام نكاتي را ياد گرفتم. متأسفانه همه فوت كوزه‌گري را ياد نمي‌دهند و بايد آنقدر دنبالش بروي تا خودت ياد بگيري. حتي براي پيدا كردن فرمول گل خوبي كه محكم و لعاب پذير باشد تا لالجين هم رفتم ولي اطلاعات درستي به من ندادند و به زور يكسري اطلاعات كم مي‌دادند. خودم آنقدر درصدهاي فرمول گل را كم و زياد كردم تا بالاخره درست شد. گل آماده هم در بازار هست ولي محكم نيست و لعاب خوب روي آن نمي‌نشيند. تا همين 2 سال پيش هم آموزش مي‌ديدم و الان هم اگر جايي به مشكل بخورم مي‌پرسم و آزمون و خطا دارم و اين نشان‌دهنده وسعت رشته سفالگري است.»
- كارگاهم ذره ذره كارگاه شد
خانم رضازاده وقتي تصميم به‌كار مي‌گيرد يكي از اتاق‌هاي خانه نقلي‌شان را تبديل به كارگاه سفال مي‌كند و وسايل آن را كم كم جور مي‌كند؛ «اوايل كار، كوره نداشتم و مجبور بودم كارها را ببرم جايي كه برايم بپزند. خيلي ضرر مي‌كردم چون هزينه پخت زياد بود. براي مثال اگر يك بشقاب با هزينه پخت 12هزار تومان درمي‌آمد، مغازه‌ها 10500تومان مي‌خريدند و 1500تومان ضرر مي‌كردم. ولي خوشحال بودم كه كارم خريده مي‌شود و حالا مي‌توانم پول‌هايم را جمع كنم براي خريد كوره. براي خريد كوره حتي گردنبندم را فروختم و با كمك وام كم كم كارگاهم را تكميل كردم. اسفند89 بالاخره توانستم كوره بخرم و چون نزديك عيد بود 3 شبانه‌روز نخوابيدم و كار كردم تا سفارش هفت‌سين براي مغازه‌ها ببرم و بتوانم قسط اول كوره را بپردازم. البته همه پول كوره را نداشتم ولي كسي كه كوره را برايم ساخته بود قبول كرد كوره را تحويلم بدهد تا بعدا بقيه پول را بدهم. با اينكه اوايل ضرر زياد داشتم اما به‌خودم قول داده بودم هر طور شده ادامه بدهم.» همين پشتكار باعث شد كه او حالا مدرك فني و حرفه‌اي نقش برجسته روي سفال، مجوز كار در منزل و عضويت در سازمان ميراث فرهنگي و صنايع‌دستي را داشته باشد و خيلي حرفه‌اي به كارش ادامه بدهد.
- فروش خوب سفال‌ها
رضازاده از همان سال اول آموزش وقتي استادهايش به فروش كارها تشويق‌اش كردند، با ترس و دودلي از پذيرفته شدن كارها شروع به فروش كرد؛ « با ترس زياد يكسري بشقاب دكوري براي يك مغازه صنايع‌دستي بردم و ديدم از كارها خوششان آمده. بعد از آن نمونه سفال‌ها را به مغازه‌هاي مختلف صنايع‌دستي و حتي خانه جوان و خانه هنرمندان مي‌بردم و سفارش مي‌گرفتم. بيشتر به‌صورت اماني كارها را براي فروش مي‌گذاشتم ولي بعضي مغازه‌دارها همه كارها را مي‌خريدند. فروش اينترنتي را هم چند‌ماه است كه راه انداخته‌ام. بيشتر سفارش اينترنتي از شهرستان‌ها داشتم كه چون ممكن است كارها بشكند فعلا قبول نمي‌كنم. مشتري‌ها تكي و عمده‌اي براي فروشگاه هم دارم ولي باز هم بيشتر فروشم از كار كردن براي فروشگاه‌هاي صنايع‌دستي است. مشتري‌هاي تكي‌ام بيشتر خانم هستند و مي‌آيند از كارگاه سفال مي‌برند. اينطوري برايشان بهتر است چون به هر حال ارزان‌تر از فروشگاه‌ها برايشان درمي‌آيد حتي ايراني‌هاي خارج از كشور هم از كارها مي‌خرند تا براي سوغات با خود ببرند. الان مخارج زندگي را از فروش همين سفال‌ها درمي‌آورم و در رشته تحصيلي‌ام كار نمي‌كنم.»
- سليقه مشتري‌ها دستم آمد
به‌دست آوردن سليقه مشتري يكي از مهم‌ترين اركان كسب و كارهاي هنري است و خانم رضازاده هم كم كم به اين مورد رسيد؛ « بعضي وقت‌ها طرح جديدي مي‌زدم كه به‌نظر خودم خيلي زيبا بود ولي مرجوعي داشت. كم كم سليقه مشتري‌ها دستم آمد. بيشتر مردم ظروف دايره‌اي با طرح‌هاي سنتي مثل گل و مرغ و ترمه و... را دوست دارند. سنتي‌ها را به طرح‌هاي مدرن ترجيح مي‌دهند و حتي رنگ لعاب آبي ايراني را بيشتر از همه رنگ‌هايي كه در سفال كاربرد دارد مي‌پسندند. سعي مي‌كنم از طرح‌هاي متنوع و خلاقانه استفاده كنم. چشم‌ام همه جا براي پيدا كردن طرح‌هاي مشتري‌پسند مي‌چرخد. از كتاب‌هاي قديمي تا فرش كف اتاق‌ها دنبال طرح مي‌گردم و بعد آنها را با تغييراتي تبديل به مهر براي كار روي سفال‌ها مي‌كنم. مردم جديدا خيلي از سفال استقبال كرده‌اند. اگر خلاق و ظريف كار باشيد و مواداوليه خوب مصرف كنيد حتما مشتري‌هاي شما هر روز بيشتر مي‌شوند.»
- هفت سين‌هاي پرفروش
خانم رضازاده تمام روز را مشغول كار در كارگاه است و اين علاقه به سفال است كه تحمل خستگي را برايش آسان مي‌كند؛ «از صبح كه بيدار مي‌شوم تا آخر شب كار مي‌كنم و بين كارها هم به امور خانه و آشپزي و خانواده مي‌رسم. مخصوصا شب عيدها خيلي سرم شلوغ است و 700تا 800 دست سفارش سفال مي‌گيرم و از 6صبح تا 2شب كار مي‌كنم.» سرويس هفت‌سين با جاي تنگ و سبزه، آينه و شمعدان، بشقاب، پيش‌دستي، كاسه، ظرف ميوه‌خوري و شيريني‌خوري، جاشمعي، ديواركوب، جا كليدي، كوزه، ظروف تزييني، تابلوهاي چوب و سفال و... از محصولات مختلف توليد خانم رضازاده است.پرفروش‌ترين كارها به‌ترتيب سرويس هفت‌سين، ظروف ميوه خوري و انارهاي سفالي شب يلدا هستند. قيمت كارها هم از جاشمعي‌هاي كوچك 4500توماني تا سفال‌هاي بزرگ و پركاري مثل ظروف ميوه‌خوري 70هزار توماني تغيير مي‌كند. البته بعضي از كارها كه آينه يا چوب دارد گران‌تر درمي‌آيد و تا بالاي 200هزار تومان هم مي‌رسد.»
- دخل وخرج
وسايل سفالگري بسيار متنوع‌اند و هر كدام بسته به اندازه و برند و فاكتورهاي ديگر قيمت‌هاي مختلفي دارند. كوره سفال‌پزي، چرخ سفال، دستگاه گل نورد، دستگاه جار، مواد گل‌سازي يا گل آماده، وسايل و مواد مخصوص رنگ و لعاب، ابزار برجسته‌سازي روي سفال، ابزار برش و قلمو از وسايلي است كه براي يك كارگاه مجهز ولي جمع‌وجور لازم داريد. البته مي‌توانيد بعضي وسايل را فاكتور بگيريد براي مثال به جاي استفاده از دستگاه گل نورد خودتان با وردنه گل را صاف كنيد. يا از لعاب آماده استفاده كنيد و دستگاه جار را كه براي ساخت لعاب دست‌ساز است نخريد. قيمت اين وسايل هر كدام بسته به اندازه و مدل متفاوت است. مهم‌ترين دستگاه همان كوره است كه در اندازه‌هاي مختلف از 7ميليون تومان تا 17ميليون تومان قيمت دارد. براي يك كارگاه خانگي همان 7ميليوني‌اش كفايت مي‌كند. البته مي‌شود دست دوم خريد كه حدود 3تا 4ميليون آب مي‌خورد. ابزارهاي برش و برجسته‌سازي هم ارزان هستند؛ با 5تا 10هزار تومان مي‌توانيد تقريبا همه آنها را بخريد. اگر هزينه قفسه‌بندي كارگاه و كلاس‌هاي آموزشي را هم اضافه كنيد بايد چيزي حدود 20ميليون تومان براي شروع سرمايه‌گذاري كنيد. البته اگر بخواهيد با كارگاه كاملا مجهز كار را شروع كنيد. براي كلاس هم اگر استعدادتان خوب باشد و استاد و كلاس خوبي هم پيدا كنيد مي‌توانيد با حدود 6 ماه آموزش، فوت وفن‌هاي اصلي كار را ياد بگيريد. اما در مورد درآمد ماهانه بايد بدانيد كه ميزان آن بستگي به عوامل مختلفي دارد. ميزان ساعت كار كردن در روز، كيفيت و خلاقيت خوب در كار، بازاريابي مناسب و علاقه و پشتكار همه در ميزان درآمد سفالگري تأثير دارد؛ براي مثال اگر هر روز تقريبا از صبح تا شب كار با كيفيت بسازيد و بفروشيد، سالي حدود 40ميليون تومان درآمد خواهيد داشت. البته اگر هزينه‌هاي مواداوليه و ساير هزينه‌ها را كم كنيد حدودا 28ميليون آن سود خواهد بود. بيشتر اين درآمد هم مربوط به نيمه دوم سال و شب عيد است. اين نكته را هم بدانيد كه يك بشقاب ساده شايد درست كردنش حدود يك ربع طول بكشد ولي حدود 2تا 3روز زمان براي پخت و خشك شدن و لعاب زدن لازم دارد. همين بشقاب را وقتي قيمت‌گذاري كنيد، از قيمت نهايي حدود 30درصد هزينه مالي‌اش مي‌شود و 70درصد هم سود آن؛ كه در حقيقت هزينه هنر و زماني است كه براي كار صرف شده.