از زماني كه بچه‌ها به دنيا مي‌آيند ديگر همه‌‌چيز رنگ و بوي ديگري مي‌گيرد. رنگ و بوي مادر و پدر شدن و اين مادر و پدر شدن شرايط خاص خودش را مي‌طلبد. بايد براي همه‌‌چيز برنامه‌ريزي كنيد و در برنامه‌ريزي‌هايتان علاوه بر همه‌‌چيزهاي ديگري كه درنظر داشته‌ايد حضور و وجود اين كوچولوي زيبا را هم درنظر بگيريد. اين روزها و هفته‌ها معمولا بزرگ‌ترها مشغول خريدهاي آخرسال هستند. گاهي برنامه اين خريدها و بيرون رفتن‌ها آنقدر فشرده و طاقت‌فرسا مي‌شود كه از تحمل بچه‌ها خارج است. بچه‌ها به‌خودي خود شيرينند و دوست داشتني اما ما آدم بزرگ‌ها بايد ياد بگيريم چگونه دنياي زمخت و بزرگمان را با دنياي لطيف و كوچك آنها شريك شويم. تصوير شفاف كودكي كه در بازار يا مركز خريد با دانه‌هاي درشت اشك گريه مي‌كند و پا به زمين مي‌كوبد و از پدر و مادرش خريدن چيزي را طلب مي‌كند يااينكه بيان مي‌كند خسته شده است، براي همه پدر و مادرها آشناست. مي‌خواهيم به شما بگوييم كه از همراه كردن كودكان در مراحل خريد كردن، چه استفاده‌هاي تربيتي‌اي مي‌توانيد داشته باشيد.
- خريد رفتن با كودكان فايده هم دارد؟
بسياري از پدر و مادرها سعي مي‌كنند با سپردن كودكان به اقوام يا مهد كودك يا هر طريق ديگر بچه‌ها را با خود به خريد نبرند و عطاي حضور بچه‌ها را به لقايشان ببخشند. اگر شما هم از اين دسته از پدر و مادرها هستيد لازم است بدانيد روش شما چندان هم پسنديده و مورد قبول نيست. در واقع فرايند خريدرفتن با كودك، آموزش مهارت‌هاي مختلف زندگي را با خود به همراه دارد. كودكي كه همراه والدينش به خريد مي‌رود علاوه بر اينكه از بودن در كنار والدينش لذت مي‌برد در عين حال انواع مهارت‌هاي زندگي را هم مي‌آموزد. تعامل بين كودك و والد هنگام خريد، به رشد مهارت‌هاي اجتماعي كودكان كمك مي‌كند و خوشحالي آنها را حتي چنانچه كودك علائم اندكي از اين حس را بروز دهد، افزايش مي‌دهد. خريدرفتن درست مانند نقاشي يا فعاليت‌هاي طراحي براي رشد كودك مهم است. مهارت برخورد با كودكان هم سن و سال، مهارت نه شنيدن از پدر و مادر، مهارت كنترل خود در برابر خواسته‌ها و ده‌ها مهارت اجتماعي ديگر در جريان خريد كردن به‌صورت عملي به كودك آموخته مي‌شود.
- آموزش فرهنگ مصرف به كودك
بارها گفته شده كه كودكان آنگونه تربيت مي‌شوند كه ما زندگي مي‌كنيم نه آنگونه كه ما مي‌گوييم و مي‌خواهيم. رفتار ما هنگامي كه با كودك به خريد مي‌رويم به‌صورت مستقيم بر نوع نگرش او به مصرف و خريد كالاهاي مختلف تا پايان زندگي‌اش اثر مي‌گذارد. ما با خريد كردن در واقع به كودك ياد مي‌دهيم كه چگونه به موضوع خريد كردن نگاه كند و مايحتاج مورد نياز خود را تا آخر عمر چگونه تهيه كند. به‌عنوان مثال اگر ما هنگام خريد، اجناس تزئيني و تجملاتي زيادي تهيه كنيم به‌صورت غيرمستقيم اين پيام را به كودك خود منتقل مي‌كنيم كه اجناس تزئيني و تجملاتي اهميت زيادي در زندگي دارند و طبيعتا كودك هم در آينده در هر شرايطي حتي در شرايط سخت مالي باز هم به‌دنبال تهيه اجناس تجملاتي است و آن را بخش ضروري زندگي مي‌داند. به همين دليل است كه بايد هنگام كودكي و نوجواني بچه‌ها به‌شدت مراقب باشيد تا در برابر خواسته‌هاي آنها و هنگام خريد كردن، حتي اگر هيچ محدوديت مالي‌اي نداريد با دقت و هوشمندانه رفتار و به‌گونه‌اي عمل كنيد كه فرهنگ صرفه‌جويي و قناعت در وجود كودك نهادينه شود، نه فرهنگ مصرف و تجمل‌گرايي. عده‌اي از والدين هم كه كمتر مشكل مالي دارند خريد كردن را نوعي تفريح درنظر مي‌گيرند و هنگام خريد به جاي توجه به نياز و احتياج خانواده صرفا به جنبه ميل و خواسته افراد خانواده توجه كرده و ناخودآگاه فرهنگ مصرف‌گرايي را در وجود فرزندان رشد مي‌دهند كه اين فرهنگ مي‌تواند در بزرگسالي آسيب‌هاي زيادي به زندگي افراد بزند.
- اجازه ندهيد كوچولوها خسته شوند
وقتي احساس كرديد كه نشانه‌هاي خستگي در كودكتان پديدار شد، وقت آن است كه كمي خلاقيت به خرج داده و كودك خود را سرگرم كنيد. بچه‌ها نمي‌توانند بيكار بمانند و شما بايد حتما براي آنها سرگرمي يا كاري درنظر بگيريد. اگر كودكتان خيلي كوچك است او را به يكي از همراهان مثلا همسرتان بسپاريد تا در جايي كه براي او سرگرم‌كننده است نگهداري كند اما درصورتي كه مي‌تواند همراه شما باشد به روش‌هاي مختلف او را سرگرم كنيد يا در فرايند خريد مشاركت دهيد. مثلا مي‌توانيد در برابر يك مغازه لباس‌فروشي از او بخواهيد كه لباس‌هاي قرمز را بشمارد يا كلاه‌ها را بشمارد يا مي‌توانيد از او بخواهيد كه تعداد بچه‌هاي هم سن و سال اطراف شما را بشمارد. اين كارها در عين حال كه فعاليت‌هاي كوچك و بي‌دردسري هستند اما كودك را به خوبي سرگرم مي‌كنند. همچنين مي‌توانيد او را در فرايند خريدكردن درگير كنيد. مثلا از او بپرسيد به‌نظر تو اين بلوز براي بابا مناسب است؟ كدام يك از اين جوراب‌ها از نظر تو زيباتر است و... . مي‌توانيد پيش از خريد، ليست خريدها را به كودك بگوييد و از او بخواهيد تا در فروشگاه آنها را به ياد بياورد. يا اينكه از او بخواهيد اجناسي را كه انتخاب كرده‌ايد داخل سبد خريد بگذارد يا براي شما تا صندوق حمل كند. مي‌توانيد از او بخواهيد تا اجناس را به فروشنده تحويل بدهد يا مبلغ صورتحساب را پرداخت كند. اين كارها باعث مي‌شود تا علاوه بر اينكه ذهن كودك درگير شده و كمتر شما را اذيت كند، اعتماد به نفس او هم بالا رفته و مهارت‌هاي ارتباط اجتماعي او افزايش پيدا كند.
- قاطعيت؛ نكته‌اي كه نبايد فراموش كنيد
خريد هم بخشي از زندگي دائمي شما با كودك است. شما بايد به كودك بفهمانيد كه قاطع و مصمم هستيد و وقتي تصميمي را بگيريد و آن را اعلام كنيد ديگر بر اثر گريه و زاري كودك از آن برنمي‌گرديد و تصميمتان را تغيير نخواهيد داد. قبل از خريد، تكليف كودك را مشخص كنيد. مثلا بگوييد: « امروز با هم به خريد مي‌رويم، ولي قصد خريدن اسباب‌بازي را نداريم و براي خريدن لباس مي‌رويم. تو بايد در طول خريد در كنار من باشي». به اين ترتيب كودك مي‌فهمد كه شما از او چه انتظاري داريد و تكليف او روشن مي‌شود. در برابر خواسته‌هاي كودك كه اعلام مي‌كند ابتدا بينديشيد، جوانب آن را بسنجيد و سپس پاسخ دهيد. سعي كنيد پاسختان همواره نه نباشد. فقط درصورتي «نه» بگوييد كه دليل قانع‌كننده‌اي داشته باشيد. شما بايد در پاسخ به خواسته‌هاي كودك چند روز گذشته او را درنظر بگيريد. گاهي اوقات ممكن است شما در چند روز گذشته خريدهاي زيادي براي كودك كرده باشيد و به خواسته‌هاي او پاسخ مثبت داده باشيد، در اين صورت براي اينكه او بدعادت نشود بايد اگر هم مي‌خواهيد چيز خاصي براي او بخريد قبل از آنكه او آن را بخواهد و به شما بگويد، آن را بخريد. اما گاهي اوقات هست كه شما مدت زيادي است كه خواسته‌هاي كودك را انجام نداده‌ايد و برآوردن يكي از خواسته‌هاي او مي‌تواند جنبه تشويقي داشته باشد. در اين صورت شما مي‌توانيد منتظر بمانيد تا كودك خواسته خود را مطرح كند و سپس به‌عنوان تشويق كالاي مورد نظر را براي او تهيه كنيد. اگر به هر دليلي «نه» گفتيد به هيچ وجه و درصورت مواجهه با هرگونه برخوردي از سوي كودك، از مجادله و گريه گرفته تا خوش برخوردي و لوس شدن از تصميم خود كوتاه نياييد. اين راه در بلندمدت به كودك مي‌آموزد كه تصميم‌هاي شما قطعي است و بيهوده در برابر تصميمات شما مجادله و مقابله نخواهد كرد. در برابر پرسش‌ها و خواسته‌هاي كودك با جملات پرسشي پاسخ ندهيد؛ مثلا اگر كودك از شما خواست كه براي او اسباب‌بازي بخريد نگوييد: «فكر نمي‌كني من اين هفته براي تو به اندازه كافي اسباب‌بازي خريدم؟» بلكه قاطع بگوييد: «نه عزيزم، امروز اسباب‌بازي نمي‌خريم». اين روش سبب مي‌شود كودك كمتر به توجيه و اصرار براي خريد بپردازد اما اگر به هر دليلي كودك در برابر شما مقاومت و شروع به اصرار و گريه و پافشاري كرد مي‌توانيد از روش‌هاي ابراز قاطعيت زير كمك بگيريد:
روش ناديده گرفتن: پس از اينكه پاسخ «نه» را به كودك داديد ديگر همه رفتارهاي او را ناديده بگيريد. گريه كردن، خود را به زمين كوبيدن، قشقرق به راه انداختن و... همه بايد مشمول بي‌توجهي شما شود. اين كار سخت است اما در درازمدت جواب مي‌دهد و باعث مي‌شود كودك دست از مقاومت و رفتارهاي نامناسب بردارد.
روش سوزن گير كرده: اگر به هر دليلي نمي‌توانيد به رفتارهاي كودك بي‌توجه باشيد از روش سوزن گير كرده استفاده كنيد. در اين روش در برابر هر بار اعلام خواسته از طرف كودك فقط يك جمله ثابت را تكرار مي‌كنيد. مثلا هر بار كه مي‌گويد «مامان شكلات بخر» مي‌گوييد «امروز شكلات نمي‌خريم» و هر بار كه كودك خواسته خود را تكرار كرد شما هم همين جمله را تكرار مي‌كنيد.
وقتي كه كودك « نه» را پذيرفت و اعتراضي نكرد بايد او را مورد تشويق قرار دهيد. براي اين كار مي‌توانيد از روش‌هاي امتياز دهي استفاده كنيد. مثلا بعد از 3 بار پذيرفتن كلمه نه، يكي از خواسته‌هاي او را به‌عنوان جايزه انجام دهيد.
- 7 نكته كه به كارتان مي آيد
* براي انتخاب محل مورد نظرتان براي خريد، شرايط بچه‌ها را هم درنظر داشته باشيد. بعضي از مراكز خريد براي بچه‌ها مناسب‌ترند. بعضي از مراكز، محل‌هايي براي نگهداري بچه‌ها يا بازي كردن آنها دارند. در انتخاب مركز خريد مورد نظرتان به اين نكته دقت كنيد كه امكاناتي مثل سرويس بهداشتي داشته باشد.
* هميشه مقداري غذا يا تنقلات و بطري كوچك آب به همراه داشته باشيد. بچه‌ها ممكن است هنگام خريد گرسنه يا تشنه بشوند و شما در آن لحظه دسترسي به آب و مواد غذايي مناسب نداشته باشيد.
* بهتر است پيش از خريد، بچه‌ها را به دستشويي ببريد تا هنگام خريد از اين لحاظ خيالي آسوده داشته باشيد.
* شيطنت و بازيگوشي جزو لاينفك وجود بچه‌هاست. در فروشگاه‌هاي خاص با اجناس گران‌قيمت يا در كنار ويترين‌هاي شيشه‌اي و متحرك مراقب بچه‌ها باشيد تا خسارتي به بار نياورند.
* كودكان كوچك‌تر را با كالسكه همراه خود ببريد و سعي كنيد اسباب‌بازي مورد علاقه آنها را هم همراه داشته باشيد تا در مواقع لازم آنها را سرگرم كنيد.
* مي‌توانيد به كودكان پاداش‌هايي را وعده داده و به آن عمل كنيد. مثلا مي‌توانيد به كودك بگوييد اگر در طول خريد خوب باشد و شما از او راضي باشيد بعد از خريد او را به محوطه بازي يا پارك خواهيد برد. البته فراموش نكنيد كه در هر شرايطي حتما به قول خود عمل كنيد.
* در فروشگاه‌هاي بزرگ معمولا چرخ‌هايي براي خريد وجود دارد. مي‌توانيد براي سرگرم‌شدن و جلوگيري از خستگي كودك، او را در اين چرخ‌ها بنشانيد يا از او بخواهيد كه چرخ خريد را براي شما حمل كند.
- ايمني هنگام خريد
توجه به ايمني و مراقبت از كودك در مراكز خريد و اماكن شلوغ اهميت دوچنداني مي‌يابد. در زير چند نكته مهم در اين زمينه را برشمرده‌ايم.
به كودكان خود بياموزيد كه در همه حال هنگام برخورد با مشكل مي‌توانند به نيروهاي انتظامي مراجعه كنند.
شماره تلفن 110را به كودك خود بياموزيد.
سعي كنيد كودك شماره تلفن همراه پدر يا مادر را از حفظ باشد.
پلاك يا كاغذ پرس شده‌اي براي كودك درنظر بگيريد و اسم و مشخصات، بيماري‌هاي خاص كودك، گروه خوني و نيز آدرس و شماره تماس‌هاي ضروري كودك را بر آن درج و سعي كنيد تا اين بسته همواره همراه كودك باشد.
در آغاز ورود به يك مركز خريد يا مجتمع تجاري يا خياباني خاص محل خاصي را كه پيدا كردن آن براي كودك راحت باشد به او نشان دهيد و از او بخواهيد درصورتي كه شما را گم كرد در آن محل منتظر شما بماند.
از همراه كردن طلا و زينت آلات گرانبها با بچه‌ها در محل‌هاي عمومي و بيرون از منزل خودداري كنيد.
اگر از محلي به محل ديگر و با اتومبيل شخصي مي‌رويد مراقب باشيد كه بچه‌ها را به هيچ وجه در داخل اتومبيل تنها نگذاريد.
درصورت گم كردن بچه‌ها آشفته نشويد و در نخستين فرصت به اطلاعات مجموعه‌اي كه در آن هستيد يا نيروهاي انتظامي مراجعه كنيد.