تربيت مقوله‌اي زمان‌بندي شده و محدود نيست. تربيت پيوسته و آهسته است كه ميتواند اثرگذاري مطلوب داشته باشد. درخت، درختكاري و طبيعت، از ابزارهايي است كه والدين مي‌توانند از آنها به نفع تربيت بچهها بهره بگيرند. ما به شما مي‌گوييم كه چگونه مي‌توانيد با كاشتن يك نهال ساده، باب تربيتي جديدي را براي فرزند خود باز كنيد.
- بچهها را نگهبان طبيعت تربيت كنيد
طبيعت، براي زندگي سالم امروز و آينده بچهها لازم است و اين حق آنهاست كه طبيعت سبز براي آنها هم باقي بماند. اگر قرار باشد طبيعت براي بچهها محفوظ بماند، بچهها بايد نگهباني و مراقبت از آن را هم ياد بگيرند.
اگر بچهها فايده طبيعت براي زندگي را بدانند و آن را همانطور كه حق بزرگ‌ترهاست، حق خودشان بدانند، مي‌توانند از طبيعت مراقبت كنند. براي آنكه كودكتان نگهبان طبيعت شود از اين راه‌ها كمك بگيريد:
* براي بچهها از كمك طبيعت به تأمين غذا و سالم‌سازي هوا و چوب مفيد كه وسايل خانه و كتاب را از آن مي‌سازند و لذت بردن از زيبايي‌هاي طبيعت بگوييد.
* درختها و گياهان هم مثل ما جان دارند. براي آنكه مفهوم زنده بودن درختان را به كودكان منتقل كنيد، وقتي با كودكتان از كنار درختان عبور مي‌كنيد به آنها سلام كنيد، براي درخت كنار خانه‌تان اسم بگذاريد، از كلمه‌هايي مثل بيا به درخت با آب دادن غذا بدهيم و... استفاده كنيد و حتي مي‌توانيد تخيل آنها را فعال كنيد و بعد از آب دادن به درختها به كودك بگوييد كه «درخت با تكان دادن برگ‌هايش دارد از تو تشكر مي‌كند».
* درختها و طبيعت، مورد علاقه و سفارش اسلام هستند. اسلام ثواب زياد و مادام‌العمري براي درخت كاشتن تا روزي كه آن درخت وجود دارد به باغبانش وعده مي‌دهد. با اين حساب مي‌توانيد قرار انجام يك ثواب بزرگ را به بچهها وعده دهيد و در روز مقرر برايشان بگوييد كه اين ثواب درختكاري است. اگر بچهها درخت كاشتند به آنها خسته نباشيد بگوييد و آنها را متوجه رضايت خدا از آنها بكنيد.
- بچه‌هايي با هوش معنوي
چطور به كمك طبيعت بچه‌هاي بهتري تربيت كنيم؟
همانطور كه خدا براي تربيت ما در كتاب قرآن از انواع مثال‌هاي ساده، موضوعات روزمره، سفارش به گردش در طبيعت و... استفاده كرده است ما هم مي‌توانيم با الهام گرفتن از اين شيوه، تربيت جذاب‌تر و ماندگارتري داشته باشيم. طبيعت و به‌ويژه درختها مي‌توانند با كمي خوش‌ذوقي براي آموزش مفاهيم دشوار معنوي به كودكان و عيني كردن ارزش‌هاي اخلاقي ابزار خوبي باشند.
به كمك دوستي بچهها با درختان حتي مي‌توان هوش معنوي آنها را بالاتر برد. هوش معنوي يكي از انواع هوش‌هاي تازه كشف شده و جديد دنياست كه شامل باورها و ارزش‌هاي هر آدمي است. افرادي كه هوش معنوي بالاتري دارند قدرت بيشتري براي مقابله با سختي‌ها دارند. اين افراد تسلط بيشتري بر خود و هيجانات خود دارند و از انعطاف‌پذيري بالاتري برخوردارند. از ويژگي اخلاقي اين افراد، مي‌توان رفتارهاي اخلاقي و جامعه پسند، آرامش دروني، هدفمند بودن، اميد به آينده و حس سپاسگزاري از ديگران را نام برد.
اين پيشنهادها به شما كمك مي‌كند هوش معنوي بچهها را بالاتر ببريد:
* داستان معروفي در دنيا وجود دارد به اسم درخت بخشنده كه از كارتون و قصه آن به راحتي مي‌توانيد استفاده كنيد. اين داستان درباره دوستي يك كودك با درخت است و كمك‌هايي كه درخت در سال‌هاي مختلف و هر بار به شكلي به كودك مي‌دهد و ميتواند پيشنهاد خوبي براي آموزش مفهوم خيرخواهي باشد.
بچهها مي‌توانند شبيه درختها، خيرخواه شوند و سعي كنند به افراد اطرافشان مثل پدر و مادر، خواهر و برادرها و...كمك كنند و حتي براي بقيه دعا كنند.
* بچهها از مرگ و فرصت زندگي كردن تصوري ندارند، بنابراين سخت مي‌شود با آنها درباره اينكه قدر عمر و زندگي را بدانند، حرف زد. اما به كمك درختان خشك شده مي‌توانيد مرگ را بدون آنكه نيازي به تعريف بيشتر براي كودكان زير 7سال داشته باشد، مطرح كنيد.
* گاهي بچهها با رفتارهايي مثل مسخره كردن ديگران به‌خاطر زشتي، بيماري، چاقي يا لاغري و... رفتارهاي غيراخلاقي از خود بروز مي‌دهند و توصيه شما هم درباره زشتي اين رفتارها به نتيجه‌اي نمي‌رسد. اينجا فرصت خوبي است تا از يك باغ پر از درخت يا از عكسي كه در آن درخت‌هاي مختلفي وجود دارد، كمك بگيريد، آيا اگر همه درختها قد بلند باشند بچه‌هاي كوچك مي‌توانند از ميوه آنها استفاده بكنند؟ و امثال اين مثال‌ها. اگر همه درختها لاغر باشند، كدام درخت ميتواند توان تاب بستن و بازي بچهها را پيدا كند؟ باغي با انواع درختها را به كودكتان نشان دهيد تا بداند كه باغ با انواع درختها و شكل‌هاي مختلف، قشنگ‌تر از باغي است كه همه در آن يك شكل هستند.
* مرور فصل‌هاي مختلف سال و سختي تحمل سرما در زمستان توسط درختان، بهانه خوبي است تا هدف داشتن، تحمل سختي‌ها و...را براي بچهها به‌صورت عيني نمايش بدهيم.
* مي‌توان از زندگي درخت نوعي از رفتار لازم براي پدر و مادري كردن را هم آموخت تا ما با رفتارمان موجب بي‌ميلي بچهها به معنويت و موضوعات اخلاقي نشويم. باغبان‌ها وقتي مي‌خواهند درخت بكارند يك فضايي براي رشد ريشه‌ها درنظر ميگيرند. اگر درختها را خيلي نزديك به هم بكاريم، نمي‌توانند رشد كنند. اگر والدين هم توصيه‌هاي اخلاقي خود را در زمان نزديك به هم و زياد به بچهها منتقل كنند در حقيقت جايي براي رشد توصيه قبلي خود باقي نمي‌گذارند. بمباران اخلاقي بچهها، آن هم بدون تدبير و درايت كافي موجب مي‌شود آنها نسبت به مسائل اخلاقي زده و بي‌ميل بشوند.
* حتما ضرب‌المثل « درخت هرچه پربارتر، افتاده‌تر» را شنيده‌ايد. اين ضرب‌المثل مشخصا براي جلوگيري از غرور وتكبر بيجا ايجاد شده است. اگر مي‌توانيد يك درخت پرميوه را به فرزندتان نشان دهيد و به او بگوييد كه چطور ميوه‌هايش را به زمين نزديك كرده تا بقيه بتوانند از آن استفاده كنند.
- براي آنكه بچهها مسئوليت‌پذير شوند
كاري كه از كودك انتظار داريد را به روشني و در تعداد خواسته‌هاي كم براي آنها بيان كنيد.
* براي شروع آموزش مسئوليتپذيري، از فرصت‌هاي ياددهي مثل نگهداري از يك درخت يا گياه، نگهداري از پرنده و... استفاده كنيد تا علاقه كودك به طبيعت، به يادگيري و احساس مسئوليتپذيري بچهها كمك كند.
* براي نهال يا درخت اسم‌گذاري كنيد. خوب است آن نهال را در حضور ديگران منتسب به كودكتان صدا كنيد تا به احساس تعلق كودك و در نتيجه مسئوليتپذيري او كمك كنيد.
* براي آموزش مسئوليتپذيري از نقشي كه درختها در زندگي راحت ما دارند نيز مي‌توانيد بگوييد.مثلا اگر روزي درختها يادشان برود كه هواي آلوده را تصفيه كنند براي ما چه اتفاقي مي‌افتد؟ با استفاده از يك بعد از مرحله‌هاي ابتدايي آموزش مسئوليتپذيري مانند نگهداري از گياهان، به فكر مسئوليت‌هاي بزرگ‌تر براي بچهها باشيد؛ مسئوليت مراقبت از شما وقتي مريض هستيد، مسئوليت مراقبت از سكوت خانه وقتي پدر از سر كار برمي‌گردد و... .
* بازي درختان مسئول هم پيشنهاد خوبي است. اين بازي در مهماني‌هاي خانوادگي كه چند كودك حضور دارند، هم ميتواند شاد و آموزنده باشد و هم بچهها را از سرگرمي‌هاي مصنوعي مانند علاقه دائمي به بازي‌‌هاي ديجيتال و...نجات دهد. در اين بازي چند نفر پرنده مي‌شوند و چند نفر درخت مسئول. يك نفر هم نقش شكارچي را بازي مي‌كند. جريان بازي اينگونه است كه شكارچي دنبال پرندهها مي‌كند و پرندهها براي نجات از دست شكارچي لازم است تا به درختها پناه ببرند. درخت مسئول بايد قبل از آنكه شكارچي به پرندهها برسد، دست‌هايش را باز كند و پرنده را بغل كند.
* درختها سمبل مفيد بودن هستند. براي كمك به مسئوليتپذيري بچهها مي‌توانيد شكل يك درخت را با كاغذ رنگي براي اتاق بچهها درست كنيد و كنار ريشه آن هم تبري قرار دهيد. از فرزندتان بخواهيد خودش ناظر مسئوليت‌هاي خود باشد و هر وقت كارش را درست انجام داد براي خود در قسمت سبز درخت ميوه‌اي نقاشي كند و هر وقت سهل‌انگاري كرد روي تبر يك ضربدر بگذارد. روز درختكاري حتي ميتواند روز جشن نمودار درختي فرزندتان باشد و بدون اينكه به او قولي داده باشيد، به‌خاطر پر بار شدن ميوه‌هاي درخت او هديه‌اي به او بدهيد.
- بچه زرنگش خوبه
گاهي دغدغه پدر و مادرها براي ايجاد صفت‌هاي خوب اخلاقي مانند همت و همكاري باعث هزينه‌هاي زياد مي‌شود درحالي‌كه نتيجه دلخواه آنها هم به عمل نمي‌رسد، با آگاهي و كمك گرفتن از طبيعت مي‌شود صفت‌هاي خوب اخلاقي را در بچهها ايجاد و تثبيت كرد و در فضايي شاد، به بچهها مهارت‌هاي زندگي را آموخت. براي تقويت صفت همت و همكاري پيشنهاد‌هاي زير مفيد است:
1- همكاري بچهها و روز درختكاري
همكاري يعني بچهها بتوانند در انجام يك كار دسته‌جمعي با ديگران شريك شوند و نقشي را به‌عهده بگيرند. لازمه همكاري كردن اين است كه بچهها بدانند همه براي يك هدف مشترك بايد تلاش كنند و براي انجام درست نقش خود بايد صبور باشند و به ديگران احترام بگذارند.
براي ايجاد روحيه همت و همكاري، ايجاد فرصت آموزش براي بچهها مهم است. مي‌توانيد از روزي مانند روز درختكاري استفاده كنيد و از قبل براي يك كار مشترك مثل كاشتن درخت با فرزندتان قرار بگذاريد.
قبل از رسيدن به مرحله اول مي‌توانيد از فرصت استفاده كنيد و به بچهها كه از انجام پيشنهاد جديد شما به وجد آمده‌اند بخواهيد تا در انجام برخي از كارهاي مقدماتي به شما كمك كنند. مثلا اگر نياز داريد اول حياط خانه را جمع و جور كنيد و بعد سراغ كاشت نهال يا درخت برويد، از بچهها بخواهيد در جمع‌كردن آنجا كمك حال شما باشند.
قدم اول: پيشنهاد تهيه نهال درختي را با بچهها در ميان بگذاريد تا آنها فكر كنند و بگويند چه كارهايي لازم است و چه وسايلي لازم داريد؛ حتي گروه كاشت خانواده شما بايد شامل چه كساني باشد و هركس چه نقشي ميتواند انجام دهد.
قدم دوم: خريد نهال درخت ميتواند يك گردش كوتاه را هم ايجاد كند و باعث اوقات خوشي از تجربه همكاري شود. اين تجربه‌‌هاي خوش ميتواند در ايجاد يك صفت خوب به شما كمك كند. اگر بچهها از موضوعي خاطره خوب پيدا كنند، براي پذيرش آن آماده‌تر مي‌شوند.
قدم سوم: به بهانه كاشت درخت بايد نحوه كاشتن و نيازهاي يك درخت را به كودك آموزش دهيد، پس راه‌هاي تحقيق را با او انجام دهيد. راهنمايي پدر بزرگ يا مادربزرگ، كتاب‌ها يا سايت‌هاي آموزشي مي‌توانند براي شروع كار مفيد باشد. اتفاقا اين حركت آهسته براي كاشت درخت قدرت صبر و تحمل بچهها را افزايش مي‌دهد.
قدم چهارم: درخت را با كمك هم و طبق نقشي كه هركدام از شما به‌عهده گرفته‌ايد بكاريد.
2- مسئوليتپذيري در روز درختكاري
مسئوليت يعني نقشي را به‌عهده‌گرفتن و براي انجام درست آن همه سعي خود را به كاربردن. افراد مسئوليت‌پذير، تبعات بي‌مسئوليتي خود را به‌عهده ميگيرند و سهم خود را در كمك به ديگران و كارها از ياد نمي‌برند. هيچ فرد موفقي نيست مگر آنكه ياد گرفته باشد، مسئوليت‌پذير باشد و هيچ پدر و مادري نيست مگر اينكه آرزو داشته باشد فرزندش مسئوليت‌پذير باشد. شكايت از اينكه فرزندم اتاق نامنظمي دارد، خودش تكاليف مدرسه‌اش را انجام نمي‌دهد و...گاهي به‌خاطر بي‌نظمي يا استعداد پايين نيست بلكه بچهها به‌خاطر اينكه ياد نگرفته‌اند مسئوليت‌پذير باشند به اين مشكلات دچار مي‌شوند. از طرف ديگر، وقتي بعضي اعضاي خانواده كم‌كاري بچهها را دائم جبران كند مثلا قبل از آمدن مهمان، اتاق او را تميز كنند، تكليفش را انجام دهند و... موجب مي‌شود كه بچهها نتيجه طبيعي كارشان را ندانند يا گاهي مثلا جمله مادر را كه «اتاقت به هم ريخته است و جلوي مهمان‌ها زشت است» را درك نمي‌كنند و به اين بي‌مسئوليتي دامن مي‌زنند. كمك گرفتن از كاشت گياهان و بعد سپردن مسئوليت مراقبت دائمي از آنها به بچهها، يكي از فرصت‌هاي خوب آموزش مسئوليتپذيري است كه كم كاري در آن نتيجه عيني و قابل دركي مثل از بين رفتن گياه يا درخت را در پي دارد.