به گزارش خبرنگار ایرنا، استان تهران با وجود شهر تهران به عنوان پایتخت ایران یکی از مراکز اصلی شهرنشینی در ایران و جهان محسوب می‌شود. از نظر جغرافیایی، این استان از شمال به رشته کوه‌های البرز و استان مازندران، از جنوب به صحرای مرکزی و استان قم، از شرق به استان سمنان و از غرب به استان البرز محدود می‌شود.
شهرستان‌های استان تهران همچون تهران، شمیرانات، ری، اسلامشهر، دماوند، فیروزکوه، قدس، ورامین، بهارستان، پاکدشت، پیشوا، رباط کریم، شهریار و ملارد دارای آثار و اماکن متعدد تاریخی، باستانی و جاذبه های طبیعی، فرهنگی و مذهبی بسیاری برای گردشگری است.
تهران در قدیم روستای بزرگی بوده که مابین شهرری به عنوان شهر بزرگ و معروف آن زمان و کوهپایه های البرز قرار داشت، شاه طهماسب صفوی در سال 961هجری قمری پیرامون تهران بارویی با 114 برج(به عدد سوره های قرآن کریم) بنا کرد و بر روی هریک از این باروها سوره ای را برای تبرک حکاکی کرد، وی به آبادانی تهران و بناکردن باغ ها و عمارت های حکومتی متعدد در این شهر همت گماشت و این روند تا پایان سلسله صفویه ادامه داشت.
در دوران زندیه، کریمخان زند به مدت چهار سال تهران را مرکز حکومت خود قرار داد و در محوطه ارگ، بناهای جدیدی احداث کرد، در این دوران تلاش های زیادی برای آبادانی تهران انجام شد به طوری که در پایان حکومت زندیان، تهران سیمای شهری به خود گرفت.
آقامحمدخان قاجار پس از تاسیس سلسله قاجار، تهران را پایتخت حکومت خود قرار داد هر چند پایتختی تهران در آن دوره منحصر به تشکیل یک پادگان نظامی مرکزی به فرماندهی شاه شده بود و در آن زمان با کمک اروپایی ها شهری ساختند که امروز این بخش را به عنوان بافت قدیم تهران می شناسیم هرچند که از دروازه های آن فقط نام آنها؛ دولت، شمیران، قزوین، غار، خراسان و دولاب باقیمانده است.
شهر تهران به عنوان مرکز استان تهران و پایتخت ایران، یکی از زیباترین شهرهای ایران است، این شهر دارای پنج محله قدیمی چاله میدان، بازار، سنگلج، عودلاجان و ارگ است و بیشترین بناهای تاریخی و موزه های این شهر در مناطق 11 و 12 شهرداری واقع شده است.
وجود بیش از280 اثر و مکان تاریخی شامل کاخ ها، خانه های قدیم، بقاع متبرکه، موزه ها همچون کاخ گلستان، عمارت سر در باغ ملی، موزه ملک، موزه نقاشی پشت شیشه، موزه آبگینه، عمارت مسعودیه، عمارت کوشک، موزه ایران باستان، خانه و موزه مقدم، موزه رضا عباسی، موزه هنرهای ملی و خانه صبا در کنار ساختمان ها و سازه های مدرن، بوستان ها، تفرج گاه های شهری و حتی میراث معنوی مردمان آن به گونه ای قرار گرفته که دیدن همه آنها شاید برای بسیاری از ساکنان خود تهران هم، در طول مدت سکونتشان در این شهر هنوز امکان پذیر نشده باشد.
- میراث جهانی کاخ گلستان
تهران بیشترین کاخ موزه های کشور را در خود جای داده و کاخ موزه گلستان با قدمتی 200 ساله از جمله جاذبه های تاریخی شهر تهران است.
این کاخ یادگاری از ارگ تاریخی تهران است که شمس العماره یکی از شاهکارهای معماری را در خود جای داده است.
قدمت ارگ تهران که محدوده آن از شمال به خیابان امام خمینی(ره) از غرب به خیابان خیام، از شرق به خیابان ناصرخسرو و از جنوب به خیابان پانزده خرداد و میدان ارگ فعلی محدود می شد، به دوران صفویه بازمی گردد که امروزه اثری از بناهای این ارگ به غیر از کاخ گلستان موجود نیست.
مجموعه کاخ گلستان، پادشاهانی از صفویه، زندیه، قاجاریه و پهلوی را به خود دیده و در هر دوره، با تغییراتی که از سوی پادشاه وقت داده شده، در حال حاضر به شکل کنونی درآمده است.
ایوان تخت مرمر،خلوت کریمخانی، تالار سلام، تالار آینه، تالار سفره خانه، تالار برلیان، عمارت خوابگاه، کاخ شمس العماره، عمارت بادگیر، تالار الماس، کاخ ابیض و چادرخانه بخش های مختلف این کاخ هستند.
اتاق موزه در این کاخ سال 1290 توسط ناصرالدین شاه و پس از سفر به اروپا و دیدن موزه ها و گالری های بزرگ غربی بنا شد تا اشیای نفیس را در آن نگهداری کنند.
نگارخانه هم بخشی از حوض خانه طبقه زیرین تالار سلام است که برای ارایه آثار نقاشی هنرمندان ایران در دوره قاجار اختصاص یافته است.
ایوان تخت مرمر نیز با 65 قطعه مرمر در اندازه های مختلف از جاذیه های منحصربفرد کاخ گلستان محسوب می شود.
در صورت بازدید از کاخ گلستان، فرصت دیدار از تالار عاج را هم خواهید یافت، این تالار در زمان ناصرالدین شاه برای نگهداری هدایای خارجی استفاده می شد.
تزیینات و نقاشی این تالار بسیار جذاب و شبیه به بناهای دوره زندیه است مجموعه کاخ گلستان به اندازه همه اماکن گردشگری یک شهر، زیبایی و دیدنی تاریخی دارد.
عمارت بادگیر نیز یکی دیگر از این دیدنی هاست، تالار این عمارت دارای نقاشی و آیینه کاری های جذابی است اما وجه تسمیه این عمارت به دلیل چهار بادگیر بلندی است که با کاشی های آبی، سیاه، زرد و معرق و قبه های زرین تزیین شده است.
کاخ ابیض نیز با الهام از بناهای اروپایی آن دوران ساخته شده و دارای نمایی سفیدرنگ با گچبری است که همین موضوع دلیل نامگذاری آن هم هست.
موزه مردم شناسی نیز سال 1314 در فضایی کوچک و با آثار اندکی شکل گرفته که سال 1347 به کاخ گلستان تغییر مکان داد، این موزه دارای بنایی دو طبقه و دربرگیرنده صحنه هایی از زندگی واقعی و آداب و رسوم گذشته مردم است.
در ضلع شرقی مجموعه کاخ گلستان عمارتی پنج طبقه موسوم به شمس العماره را می توان دید که طبقه چهارم و پنجم آن به صورت دو برج مجزا از هم قرار دارد.
ناصرالدین شاه پس از نخستین سفر خود به اروپا و تحت تاثیر ساختمان های بلند فرنگی به فکر احداث بنایی مرتفع در تهران افتاد، این بنا از لحاظ نقشه و نیز تنوع تزیینات داخلی آن و حتی شکل ظاهری، بی نظیر و نمونه ای کامل از معماری و هنر تزیینات داخلی ایران است.
نقشه این بنا از دوستعلی خان معیرالممالک و معماری آن نیز از استاد علی محمد کاشی است.
مجموعه تاریخی فرهنگی کاخ گلستان سال 1334 به ثبت ملی رسید و سال 1392 نیز در فهرست میراث جهانی قرار گرفت.
گردشگران برای بازدید از این مجموعه تاریخی می توانند به نزدیک ترین ایستگاه مترو رفته و در ایستگاه پانزده خرداد پیاده شوند.
- عمارت سر در باغ ملی
دروازه ای باشکوه که به سردر باغ ملی معروف است، سال 1340 هجری قمری در مدخل میدان مشق سابق، محل رژه قشون قاجار ساخته شد.
این بنا دارای معماری منحصر به فرد و تلفیقی از معماری دوران های مختلف تاریخی ایران و سبک های اروپایی است، نمای سر در باغ ملی دارای سه دروازه، هشت ستون آجری گرد، قالب های کاشی کاری شده، پنجره های هلالی، سقف شیروانی و ترکیبی شایسته با آجر، کاشی سنگ، چوب و فلز است.
سر در باغ ملی سال 1376 به شماره 1968 در فهرست آثار ملی به ثبت رسید، این بنا اکنون در حال مرمت و بازسازی است.
اگر برای بازدید از این مکان تاریخی به خیابان امام خمینی(ره) رفتید موزه های سکه، پست و مخابرات و موزه ملک را هم در مسیر خواهید دید.
- عمارت مسعودیه
اگر به خیابان اکباتان در حوالی میدان بهارستان گذرتان افتاد حتما به این بنای تاریخی که در باغی بنا شده، سر بزنید. عمارت مسعودیه همزمان با کاخ گلستان احداث شده و دارای بخش هایی همچون تالار سلام، دیوان خانه، حوض خانه و عمارت های سر در، مشیریه و سیدجوادی است.
در زمان حاضر از بنای باغ و عمارت اصلی آن فقط نیمه غربی مجموعه در زمینی حدود 2 هکتار باقی مانده است.
عمارت مسعودیه سال 1377 به شماره 2190 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید.
- میدان حسن آباد
میرزا یوسف آشتیانی که صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار بود، نام این میدان را به نام فرزندش حسن مستوفی الممالک یا میدان حسن آباد گذاشت.
میدان حسن آباد که هم اکنون در مرکز شهر تهران واقع است در آن زمان در شمال غربی تهران قرار داشت اگر به معماری علاقه مند هستید حتما سری به این میدان بزنید.
ساختمان های چهار طرف این میدان که به فاصله سال های 1302 تا 1308 شمسی با معماری برگرفته از عصر رنسانس ایتالیا و اقتباس از شیوه پالادیو معمار معروف آن دوران بنا شده اند شباهت های زیادی با گنبدهای رنسانس و از جمله گنبد نمازخانه سن پیترو دارند.
میدان حسن آباد سال 1377 با شماره 1977 در فهرست میراث ملی ایران به ثبت رسیده است.
- برج آزادی
این برج یکی از نمادهای شهر تهران و آمیزه ای شکوهمند از معماری دوران پیش از اسلام (دوره هخامنشیان و ساسانیان)، دوران اسلامی و معماری مدرن است، سال 1345 طرح یک نماد شناسایی ایران میان معماران ایرانی به مسابقه گذاشته شد و در پایان طرح مهندس حسین امانت بیست و چهار ساله و دانش آموخته دانشکده هنرهای زیبا دانشگاه تهران برنده و برای ساخت برگزیده شد.
عملیات ساخت برج آزادی یازدهم آبان 1348 آغاز شد و پس از بیست و هشت ماه کار،24 دیماه 1350 در زمینی به مساحت50هزار متر مربع با نام برج شهیاد به بهره برداری رسید.
برج آزادی سال 1353 به شماره 1008 در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسید و این برج پس از انقلاب 1357 به نام «برج آزادی» معروف شد.
این مجموعه شامل بخش های مختلفی از جمله سالن سمعی بصری، تالارهای نمایشگاه آثار هنری و سالن سینماست.
- کاخ سعدآباد
هنگامی که از تجریش به سمت دربند حرکت می کنی، لحظه ای احساس می کنی اینجا جاییست دوردست، اینجا طبیعتی دارد که می توان به دور از هیاهوی شهری در آن راحت تر نفس کشید. طبیعت زیبا و هوای پاک این مجموعه هر گردشگری را به خود جذب می کند.
برای دیدن مجموعه سعدآباد می توانی از در شمالی(دربند) و یا در جنوبی(زعفرانیه) سیاحت را آغاز کنی.
مجموعه سعدآباد در دوران قاجار محل سکونت تابستانی و ییلاقی شاهان این سلسله بود که پس از کودتای 1299 شمسی، پهلوی اول با اضافه کردن باغ های تازه به آن و ساختن کاخ های جدید آن را به اقامتگاه تابستانی خود تبدیل کرد. در دوران پهلوی، 18 کاخ در این مجموعه ساخته شد که هر یک برای اقامتگاه یکی از اعضای این خاندان در نظر گرفته شده بود.
مجموعه سعدآباد پس از پیروزی انقلاب اسلامی به یک مجموعه فرهنگی، تاریخی و گردشگری تبدیل شد و سال 1376 در فهرست آثار ملی جای گرفت.
موزه پژوهشی مردم شناسی، هنرهای زیبا، کاخ موزه ملت، کاخ موزه سبز، موزه نظامی، موزه استاد حسین بهزاد، موزه ملی آب، موزه خط و کتابت استاد میرعماد، موزه استاد محمود فرشچیان، موزه و سرای چهره های ماندگار، موزه ملل، نمایشگاه اتومبیل های سلطنتی، موزه برادران امیدوار و موزه صنایع دستی و موزه تاریخ معاصر از جمله بخش های مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد هستند.
- کاخ نیاوران
در شمال پارک نیاوران و در پشت دیوارهای بلند یکی از مهمترین کاخ های تهران و شاید ایران قرار دارد که جلوه ای ماندگار از طبیعت و تاریخ را می توانی در آن بیابی.
این مجموعه ابتدا توسط شاهان قاجار برای اقامت ییلاقی احداث شد و پس از آن در زمان پهلوی دوم بناهای آن بازسازی و مدرن تر شد. فتحعلی شاه قاجار دستور داد تا در جایی خوش آب و هوا خارج از تهران که وسعتی بسیار کمتر از امروز داشت در کنار روستایی که «گُرده وی» یا «گُرده به» خوانده می شد به جای نیزاری که در همسایگی روستا واقع شده بود، باغی مصفا بسازند.
باغ ییلاقی فتحعلی شاه قاجار که در این نیزار ایجاد شد را «نی آوران» نامیدند که بعدها به «نیاوران» مشهور شد.
محمدشاه نیز در همین باغ بنای کوچک و ساده ای بنا کرد و به دنبال او ناصرالدین شاه قاجار «کاخ صاحبقرانیه» را در این باغ که در شمال دارالسلطنه تهران و نزدیک دارآباد بود،ساخت.
آخرین بنایی که در دوران قاجار در این باغ ساخته شد کوشک احمدشاهی است، این مجموعه سال 1377 به ثبت ملی رسید.
کاخ صاحبقرانیه، کاخ موزه نیاوران، کوشک احمدشاهی، موزه جهان نما، موزه کتابخانه سلطنتی، موزه خودروهای اختصاصی کاخ نیاوران و باغ کتیبه ها از جمله بخش های مجموعه فرهنگی تاریخی نیاوران است.