شناخت ما از بدن و نيازهاي آن، باعث مراقبت‌ها و برنامه‌هاي خاصي مي‌شود. آيا دانايي و آگاهي از روح و توانايي‌هاي آن نيز نيازمند برنامه‌اي خاص است؟ چه پتانسيل‌ها و استعدادهايي درون ما وجود دارد كه رشد و تعالي آن نيازمند مراقبت و برنامه است؟ كار منظم، خوراك طبق قاعده و خواب كافي در خانه‌اي مرتب، چه ميزان نشانگر سطح كيفيت زندگي ماست؟ هدف ما از زندگي و زنده‌بودن چيست؟
علي صفايي حائري در كتاب «مسئوليت و سازندگي» در پي طرح و تحليل اينگونه سؤالات است؛ سؤالاتي كه ما را وا مي‌دارند انسانيت خود را بيشتر و بهتر بشناسم و با شناختي كامل‌تر از خود، براي آينده و باقيمانده عمر خود برنامه‌ريزي كنيم.«مسئوليت و سازندگي» از سري كتاب‌هاي روش تربيتي اسلام است. به تعبير ديگر، اين كتاب روش‌هاي مسئوليت‌پذيري براي خودسازي را به ما نشان مي‌دهد و در فصل پاياني به سراغ شيوه‌هاي تربيت جمعي مي‌رود. علي صفايي حائري در اين كتاب با بازتوليد مفاهيم و اصطلاحات اخلاق اسلامي، تعابير متفاوتي از آنها ارائه مي‌دهد. دسته‌بندي مطالب كتاب نيز متناسب با نظام تربيتي است كه با نگاهي تازه از آيات و روايت برداشت كرده است. او در سير مباحث خود «تفكر» را خط اول تربيت مي‌داند؛ تفكري كه مي‌تواند ما را از جبرها به رهايي رهنمون كند؛ جبرهاي محيطي و اجتماعي، وراثتي و غريزي.