نخستین روز هفته سلامت امسال به نام سلامت و مشارکت‌های اجتماعی نامگذاری شده و شعار سازمان جهانی بهداشت ایمنی غذا؛ از سفره تا مزرعه است. از سویی دیگر شعار ملی امسال نیز همدلی و همزبانی دولت و مردم تعیین شده که وجه اشتراک همه این‌ها بر اهمیت نقش مشارکت‌های اجتماعی در تحقق سلامت، تاکید دارند.
موضوع مشارکت با زندگی انسان پیوند عمیقی داشته و اقدامی حیاتی و سازنده است که به نقش فعال و خلاق و اثربخش مردم توجه دارد و هر جامعه ای توفیق دست یابی به آن را داشته باشد، ثمرات ارزشمند آن را خواهد چشید.
با این رویکرد، شناخت مقوله مشارکت از این جهت دارای اهمیت است که یکی از مبانی اساسی و اصولی مردم سالاری در دنیای امروز به شمار می رود و صرفا یک واژه نمادین نیست چرا که منجر به نتایج مثبتی چون، افزایش بهره وری، ایجاد وحدت و یگانگی، تحول و دگرگونی، توسعه پایدار و سهیم شدن همه مردم در پذیرش مسئولیت می شود.
همه ما اذعان داریم که، تامین و ارتقاء سطح سلامت در جامعه علاوه بر تلاش های حاکمیت و دولت یک وظیفه همگانی است و مشارکت بین بخشی نیز یکی از اصول مراقبت های اولیه بهداشتی به شمار می رود که مهمترین هدفش، افزایش سطح سلامت مردم است.
از نگاهی دیگر با توجه به شعار امسال سازمان جهانی بهداشت مبنی بر تحقق امنیت غذایی، باید گفت: امنیت غذایی در یک نگاه کلی به عنوان یک شاخص برای سنجش توسعه پایدار تلقی می شود که اولویت های جدیدی را در سطح سیاست گذاری ها نمایان ساخته و یکی از برنامه های مهم دولت درسال جدید است.
مدیریت امنیت غذا در یک کشور مشتمل بر زیر ساخت هایی چون تولید، توزیع و مصرف است که سلامت تغذیه ای را شکل می دهند و متولیان عمده امنیت غذا، در سه حوزه مردم، جامعه علمی و حاکمیت قابل بررسی هستند.
تضمین سلامت مواد غذایی، توزیع عادلانه و اطلاع رسانی درست به مصرف کنندگان نسبت به ارزش غذایی مهمترین عوامل موثر در ایجاد امنیت غذایی هستند که لازمه آن تدوین الگوی برنامه ریزی و اجرای بین بخشی است.
از سویی دیگر، امنیت غذایی به نحوه مصرف غذا در سطح خانوار نیز ارتباط دارد و عدم امنیت غذایی را نمی توان صرفا به فقر اقتصادی نسبت داد چرا که، کم بودن سواد تغذیه ای، افراد را در شرایط نامناسب تغذیه ای قرار می دهد.
بنابراین، اصلی ترین ویژگی تحقق امنیت غذایی در یک جامعه لزوم و ضرورت نگاه فرابخشی و چند مقوله ای به آن است. ضرورت هایی چون تعامل، ارتباط واجرای هماهنگ با سایر بخش ها در سیاست گذاری و پیاده سازی برنامه ها بطور هم خوان و هماهنگ است.
تاكيد اسناد بالادستي بر امنيت غذايي و سلامت، جايگاه امنیت غذایی را به عنوان حاصل آموزش و احياي فرهنگي یک ملت در حوزه سلامت با تاكيد بر حفظ استانداردها در بخش تولید، عرضه، تقاضا و مصرف مي‌داند. طبيعي است در حوزه برنامه های آموزشی نظام سلامت، دو گروه بيش از همه مورد توجه هستند؛ نخست نهاد خانواده و نقش زنان در اين نهاد و سپس نهاد آموزش و پرورش و تدوين متون آموزشي مربوطه براي آموزش در سطوح مختلف است.
علاوه بر اين وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشكي، براي تامين امنيت غذايي شهروندان، خود را متعهد مي‌داند تا در كنار ديگر ارگان‌ها و در همكاري و مشارکت تنگاتنگ با آنان، در برابر چالش‌هاي فقر غذايي و گرسنگي و توجه زيربنايي به الگوي مصرف به‌منظور نيل به امنيت غذايي، چاره‌انديشي كرده تا كشور گذر آرامي به سوي توسعه همه‌جانبه و پايدار داشته باشد و محروميت‌هاي ناشي از آن را جبران كند.
بنابراین، اهميت فوق‌العاده امنیت غذایی به‌عنوان مقوله‌ای چند وجهی، به ما و ديگر متولیان امر، هماهنگی لازم را گوشزد مي‌كند. طبيعي است فقدان هماهنگي مي‌تواند فرآيند توسعه را طولاني كرده و آثار غيرقابل پيش‌بيني و منفي براي همگان رقم بزند. با اين رويكرد ضروري است نگاه بعضی نهادها که متولی امنیت غذایی هستند، از غذا به‌عنوان کالا، به محصولی كه سلامت را تامین می‌کند تغيير يابد.
باید به این باور برسیم که، تنها با ايجاد نگاه مشترک و همگرايي همه‌جانبه در برنامه‌ريزي و اقدامات، همچنین اصلاح موازي‌كاري‌هاي هزينه‌بر و بي‌حاصل در سطح دستگاه ها، می توانيم اميدوار به تامين سبد غذايي مناسب با تاثير مثبت بر روی سلامت افراد در دهك‌هاي مختلف درآمدي كشور باشيم که ارمغان این همکاری بین بخشی، بهبود امنیت غذایی براي شهروندان خواهد بود.
بنابراین ضروری است که با مشارکت همه نهادهای مرتبط با سلامت مردم و آموزش های صحیح و به موقع، بتوانیم در تسریع تحقق سلامت جامعه گام برداریم.
* قائم مقام وزیر در امور مشارکت‌های اجتماعی، سازمان های مردم نهاد و خیریه‌های سلامت