یک مجله مشهور زنان در اوائل امسال مقاله‌ای درباره سلامت قلب زنان در دهه ۵۰ زندگی و پس از آن منتشر کرد که از جمله شامل این توصیه بود: «در طول معاینه جسمی سالانه‌تان از پزشکتان بخواهید آزمایش تخصصی «نیمرخ اوتو ورتیکال» (VAP)، یک نیمرخ مفصل از میزان چربی‌های خون، برای شما انجام دهد که به شناسایی تجمع پلاک‌ها در شریان‌ها شما کمک می‌کند.»
VAP یک نمونه از آزمایش‌های به اصطلاح پیشرفته لیپوپروتئین است که گونه‌ای مفصل‌تر آزمایش معمول کلسترول است که دکترها آن را نیمرخ استاندارد چربی می‌نامند. شرکت سازنده آزمایش VAP مدعی است این آزمایش توانایی پزشکان را برای پیش‌بینی و درمان بیماری قلبی بهبود می‌بخشد.
هزینه‌های این آزمایش به اندازه پروفایل استاندارد چربی است؛ اما درباره اغلب افراد، شواهد چندانی درباره اینکه اطلاعات به دست آمده از این آزمایش‌ها توصیه دکتر شما را تغییر می‌دهد، وجود ندارد.
- پیش‌بینی بهتر؟
دکتر یورگه پلوتزکی، رئیس کلینیک لیپید/پیشگیری و رئیس مشترک بخش کاردیولوژی پیشگیرانه در بیمارستان بریگهام و زنان و عضو هیات علمی دانشکده پزشکی هاروارد در این باره می‌گوید: «برای یک شخص معمول، جزئیات به دست آمده از آزمایش لیپوپروتئین در نهایت شیوه درمان ما را تغییر نخواهد داد. اما در درصد کوچکی از افراد، ما به آزمایش پیشرفته لیپوپروتئین و سایر آزمایش‌های غیراستاندارد چربی متوسل می‌شویم تا خطر بیماری را در آنها بهتر معین کنیم.»
- چه کسانی ممکن است از این آزمایش نفع ببرند؟
برخی از افراد ممکن است از به دست آمدن اطلاعات بیشتر درباره اندازه، مقدار، و توزیع ذرات لیپوپروتئین متفاوت در خون‌شان سود ببرند. این افراد از جمله شامل اینها هستند:
- سابقه بیماری قلبی-عروقی، از جمله سکته مغزی، حمله قلبی، بیماری شریان‌های محیطی (انسداد شریان‌ها در دست‌ها و پاها)، اما بدون عوامل خطرساز آشکار مانند سیگار کشیدن، فشار خون بالا، یا دیابت.
- سابقه بیماری زودرس قلبی-عروقی که به معنای روی دادن این بیماری‌ها در پیش از ۵۵ سالگی در مردان و پیش از ۶۵ سالگی در زنان است.
- داشتن والد، برادر، یا خواهر مبتلا به بیماری زودرس قلبی.
- انواع بسیار لیپوپروتئین‌ها
کلسترول، چربی زرد مومی که در سلول‌ها در سراسر بدن یافت می‌شود، از طریق جریان خون شما به صورت ذرات کوچک پوشیده شده با پروتئین به نام لیپوپروتئین حرکت می‌کند. بخش چربی این ذرات حاوی کلسترول و نیز تری‌گلیسرید- نوعی از چربی که برای ذخیره انرژی و تحویل آن به عضلات شما به کار می‌رود- است.
کوچکترین و متراکم‌ترین این ذرات لیپوپروتئین با تراکم بالا (HDL) نام دارد که کلسترول «خوب» هم خوانده می‌شود. این ذرات کلسترول را از دیواره شریان‌ها برمی‌دارند و برای دفع شدن به کبد بازمی‌گردانند. ذرات لیپوپروتئین با تراکم پایین (LDL) که کلسترول «بد» خوانده می‌شوند، کلسترول‌ها به سلول‌ها در جدار شریان تحویل می‌دهند و پلاک‌های مسدودکننده شریان ایجاد می‌کنند می‌تواند زمینه‌ساز حمله قلبی یا سکته مغزی باشد.
نیمرخ استاندارد چربی میزان‌های HDL، LDL، کلسترول کل، و تری‌گلیسریدها را در خون اندازه می‌گیرد. این آزمایش ممکن است شامل اندازه‌گیری لیپوپروتئین با تراکم بسیار کم (VLDL) - ذراتی که بوسیله کبد ساخته می‌شوند و مقادیر زیادی تری‌گلیسرید حمل می‌کنند- هم باشد.
- دو نوع کلسترول «بد»
اغلب متخصصان بالینی بر LDL متمرکز هستند، زیرا اندازه‌گیری آن شیوه خوبی برای پیش‌بینی حمله قلبی است. اما در بسیاری از افرادی که دچار بیماری قلبی تشخیص داده می‌شوند، میزان LDL به طور خاص بالا نیست. ظاهرا ذرات LDL به طور یکسان ایجاد نمی‌شوند. ذرات کوچکتر و متراکم‌تر LDL آسان‌تر به شریان‌ها راه می‌یابند. ذرات بزرگتر و با تراکم کمتر آن ممکن است خطر کمتری داشته باشند.
همچنین پژوهش‌ها بیانگر آن است که یک پروتئین کلیدی در LDL به نام آپولیپوپروتئین بی (apoB) یک عامل دخیل مهم در خطر بیماری قلبی است.
آزمایش‌های پیشرفته کلسترول اندازه، توزیع و شماره این زیرگروه‌ها و نیز میزان apoB را اندازه می‌گیرند. در این آزمایش‌ها ممکن است لیپوپروتئین (a) و آپولیپوپروتئین A-1 (پروتئین اصلی در ترکیب HDL) هم اندازه گرفته شود.
- درمان احتمالی با داروهای استاتینی
اما اگر آزمایش‌های پیشرفته لیپوپروتئین نشان‌دهنده میزان‌های بالای زیرگروهی از ذرات LDL باشند که تصور می‌شود بالقوه خطر بیماری قلبی-عروقی را بالا می‌برند، چه باید کرد؟
دکتر پلوتزکی می‌گوید: «پزشکتان ممکن است تجویز داروهای استاتینی کاهنده کلسترول خون را برای شما آغاز کند، یا اگر از پیش این داروها را دریافت می‌کنید، دوز داروی‌تان را بالا ببرد، و یا داروی استاتینی قوی‌تری برای شما تجویز کند.» اما تا به حال داده‌ای در حمایت از مزایای سلامت‌بخش این شیوه در دست نیست.
و همانطور که می‌توانید حدس بزنید، یک توصیه امتحان‌پس داده مصرف رژیم غذایی سالم، انجام ورزش منظم، و حفظ وزن طبیعی است که می‌تواند به تغییرات سودمند در میزان‌های غیرطبیعی لیپوپروتئین، از جمله آنهایی که آزمایش پیشرفته لیپوپروتئین آنها را اندازه می‌گیرد، منتهی شود.
Harvard Health Letter