آنهايي كه دستي در سياست عربستان دارند مي‌گويند در عرض چند ساعت عربستاني كه آنها مي‌شناختند تغيير كرد و دوره جديدي در اين كشور آغاز شده است.سلمان عبدالعزيز كه 3ماه است پس از مرگ ملك عبدالله، برادر ناتني‌اش قدرت را در دست گرفته با حكمي در بامداد روز گذشته كه خيلي‌ها را متعجب كرد نشان داد كه كمر به پاكسازي حكومت از همه نشانه‌هاي عبدالله بسته و مي‌خواهد راه و روش افراطي كه در 3ماه گذشته نشان داده را جدي‌تر پيش ببرد.
عربستان شايد هيچ وقت در تاريخش اينقدر به‌صورت رسمي و روشن سر خصومت و تهاجم با كشورهاي منطقه و همسايگانش نداشته است. همه اين تغيير و تحولات در سياست اين كشور در همين 91روز حكومت سلمان اتفاق افتاده و حالا رياض درحالي‌كه يمن را بمباران مي‌كند با بسياري از كشورهاي منطقه و حتي متحدان قديمي خود مانند پاكستان هم دچار مشكل شده است.
پادشاه عربستان براي ادامه همين مسير، در اقدامي ناگهاني روز گذشته مقرن بن عبدالعزيز برادر ناتني خود را از سمت وليعهدي كنار گذاشت و محمد بن نايف، برادرزاده خود را به‌عنوان وليعهد جديد معرفي كرد تا براي نخستين بار در تاريخ اين كشور يك نفر از نوه‌هاي ملك عبدالعزيز بن‌سعود، بنيانگذار كشور عربستان سعودي در صف رسيدن به پادشاهي قرار بگيرد و براي نخستين بار فردي از نسل دوم آل‌سعود اين سمت را در اختيار داشته باشد.
۶۲ سال است كه حكومت و سلطنت ميان ۴۵ پسر عبدالعزيز بن سعود از ۲۲ همسرش در عربستان چرخيده است. در هر دوره نبردي پنهان ميان برادرهاي تني و ناتني براي به‌دست آوردن قدرت در جريان بوده و پسرهاي عبدالعزيز در آرزوي قدرت يا پير شده يا با دنيا وداع كرده‌اند. حالا اما اتفاق تازه‌اي رخ داده كه نشان مي‌دهد پادشاه جديد عربستان قصد دارد مشعل قدرت را بر خلاف سنت سعودي‌ها به جاي برادرهاي ديگر به‌دست نسل جوان خانواده بدهد؛ مشعلي كه با سياست‌هاي دوره جديد عربستان خيلي‌ها شك دارند روشن به‌دست اين نسل برسد.
انتقال قدرت در عربستان مانند ديگر پادشاهي‌هاي جهان نيست و پسرها براساس سن و سال به قدرت نمي‌رسند. درواقع پادشاه است كه تصميم مي‌گيرد قدرت را به چه‌كسي منتقل كند. علاوه بر اين پادشاه عربستان محمد بن سلمان، پسر خودش را هم به‌عنوان جانشين وليعهد منصوب كرده است.
درصورتي كه عمر محمد بن نايف 55ساله به هر دليلي به پادشاهي قد ندهد اين پسر پادشاه خواهد بود كه به‌صورت خودكار وليعهد خواهد شد. پسر 30ساله پادشاه عربستان از 3ماه قبل جوان‌ترين وزير دفاع جهان شده است. اما اين تنها تغيير و تحولات مهم و سريع روز گذشته عربستان نبود. سعود الفيصل كه ركورددار در اختيار داشتن مقام وزارت امور خارجه در جهان است هم روز گذشته به‌صورت رسمي 40سال وزارت خود را به پايان رساند. عجيب‌تر از به پايان رسيدن دوران طولاني وزارت سعود الفيصل اما انتخاب جانشين او بود. براي نخستين بار در عربستان فردي خارج از خاندان سلطنتي اين سمت مهم را در اختيار گرفته است. عادل الجبير كه پيش از اين سفير عربستان در آمريكا بوده است از سوي پادشاه اين كشور به‌عنوان وزير امور خارجه جديد معرفي شده است.
- ارتقا براي افراطي‌ها
پادشاهان و وليعهدهاي بزرگ‌ترين كشور صادر‌كننده نفت جهان تا‌كنون همگي پسران ملك عبدالعزيز بوده‌اند و اين نخستين بار است كه يكي از نوه‌هاي ملك عبدالعزيز، وليعهد و يك نوه ديگرش نايب وليعهد شده است. در واقع اكنون همه قدرت اجرايي پادشاه عربستان در دستان اين دو نفر جمع شده كه نشان مي‌دهد سلمان بن عبدالعزيز در ميان مشكلات داخلي و بين‌المللي مجبور شده دست به اقدامي بزند و بازمانده‌هايي از دوران عبدالله كه حتي كمي مخالفت با سياست‌هايش دارند را پاكسازي كند.
قرباني اصلي در اين ميان مقرن بن عبدالعزيز برادر ناتني او بوده كه 3ماه وليعهد و درواقع مسئول امور اجرايي كشور بود و از سمتش بركنار شد. محمد بن نايف كه حالا وليعهد شده پسر نايف بن عبدالعزيز است كه زماني وليعهد بود اما در سال ۲۰۱۲ در آرزوي سلطنت عمرش تمام شد.
وليعهد جديد عربستان كه از اعضاي بانفوذترين گروه خانوادگي اين كشور معروف به خاندان «هفت سديري» است حالا علاوه بر وليعهدي همچنان پست وزارت كشوري خود را هم ادامه مي‌دهد. او همزمان به‌عنوان معاون اول نخست‌وزير و رئيس شوراي سياسي و امنيتي اين كشور فعاليت مي‌كند. در عربستان سعودي، پادشاه سمت نخست‌وزيري را هم در دست دارد و به‌صورت سنتي وليعهد به‌عنوان معاون اول نخست‌وزير، عهده‌دار امور اجرايي مي‌شود. به‌عنوان وزير كشور محمد بن نايف كه در همه سال‌هاي گذشته پست‌هاي امنيتي در عربستان داشته نقش مهمي در سركوب مخالفان حكومت سعودي‌ها داشته است. همچنين او نقش مهمي در ايجاد ناآرامي در سوريه و عراق ايفا كرده به‌طوري كه نوري مالكي، در زمان نخست‌وزيري عراق، بارها به صراحت رياض را به مداخله در امور اين كشور متهم كرد.
محمد بن سلمان، پسر پادشاه كه حالا جانشين وليعهد شده همچنان پست وزارت دفاع عربستان را بر عهده خواهد داشت و معاون دوم نخست‌وزير هم خواهد بود. در واقع پسر 30پادشاه كه نقش مهمي در بمباران و حملات هوايي عليه يمن و افروختن آتش اختلاف‌ها با ديگر كشورهاي منطقه داشته اكنون با يك پست مهم تشويق شده و قدرت بيشتري پيدا كرده است. پسر پادشاه همچنين ضديت خاصي با ايران دارد. در صف پست‌هاي او عناويني مانند رئيس دادگاه سلطنتي و رئيس شوراي اقتصاد و توسعه را هم مي‌توان ديد.
هيچ وقت اوضاع و احوال سعودي‌ها مانند 3ماه پادشاهي سلمان نبوده است. علاوه بر بي‌ثباتي داخلي اكنون عربستان در صحنه خارجي به‌خاطر سياست‌هايش اختلاف‌ها و تنش‌هاي گسترده‌اي با كشورهاي منطقه دارد و حتي برخي از متحدان سنتي اين كشور هم به‌عنوان نمونه در حمله به يمن به سعودي‌ها پشت كردند. پاكستان و تركيه 2كشوري كه هميشه روابط خوبي با عربستان داشتند در مقابل اقدام‌هاي عربستان دست رد به سينه سعودي‌ها زدند كه خشم مقام‌هاي اين كشور را به‌دنبال داشت. در اين شرايط بايد منتظر ماند وديد اين تغيير مهره‌ها و تغيير چهره عربستان چه تأثيري در آينده اين كشور خواهد گذاشت؟