دكتر حسين آخاني، استاد دانشگاه تهران كه با ستاد احياي درياچه اروميه همكاري داشته، روز گذشته در گفت‌وگو با همشهري با اعلام اين خبر، وضعيت درياچه اروميه را نااميد‌كننده خواند و گفت: متأسفانه سازمان حفاظت محيط‌زيست تاكنون اقدام عملي براي احياي درياچه اروميه صورت نداده است.
اين اظهارات درحالي عنوان مي‌شود كه نزديك به 20ماه از شكل‌گيري كارگروه نجات اروميه گذشته است. آخاني كه هفته گذشته از درياچه اروميه بازديد كرده است در واكنش به اظهارات مسئولان محيط‌زيست مبني بر افزايش ارتفاع آب درياچه اروميه هم گفت: به‌دليل بارش‌هاي فراوان در حوضه اروميه كه ميزان آن از متوسط بالاتر بود سطح درياچه نسبت به سال گذشته افت نكرده اما اين ارتباطي به ستاد احيا ندارد. البته حدود 200ميليون مترمكعب آب از سد حسنلو و بوكان رها‌سازي و به درياچه وارد شده اما آنچه مسلم است اين مقدار آب، آن اندازه نيست كه در تثبيت وضعيت درياچه اثر قابل توجهي داشته باشد.
- شكل‌گيري تپه‌هاي عظيم ماسه
اين عضو هيأت علمي گفت: مشكلي كه در حال حاضر وجود دارد و هر روز تشديد مي‌شود مسئله خشك‌شدن حاشيه درياچه و گسترش مناطق بياباني اطراف درياچه است به‌طوري كه درشمال غرب اروميه و در روستاي جبل اكنون تپه‌هاي عظيم ماسه‌اي شكل گرفته و ادامه اين روند وضعيت موجود را خطرناك‌تر مي‌كند. در جزيره اسلامي هم كه 7روستا وجود دارد كانون‌هاي ريزگرد در امتداد جاده در حال شكل‌گيري است. اينها مواردي است كه تماما مستندشده و قابل ارائه است.
آخاني از معادني كه در قسمت شرق درياچه به‌خصوص در اطراف آذر شهر وجود دارد به‌عنوان مهم‌ترين عامل توليد ريزگرد در اين بخش از درياچه نام برد و افزود: علاوه بر اين معادن، وجود هزاران دام در اطراف درياچه به ناپايداري خاك و نابودي پوشش گياهي دامن زده و زمينه توليد ريزگردهاي نمكي و ماسه‌اي را فراهم كرده است. استاد زيست شناسي دانشگاه تهران درباره اقدامات سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخيزداري براي احياي پوشش گياهي اطراف درياچه اروميه هم گفت كه هرچند ارزيابي اقداماتي از اين دست حداقل 3الي 4سال زمان نياز دارد اما نمي‌توان به اين پروژه‌ها خيلي خوش‌بين بود. به گفته آخاني، قبل از هر اقدامي براي احياي پوشش گياهي، سازمان جنگل‌ها و محيط‌زيست، بايد با تمهيداتي چراي دام در اطراف درياچه را كنترل كنند. اين مسئله از اولويت‌هايي است كه هر روز تأخير در اجراي آن به ابعاد خسارت‌هاي ناشي از آن مي‌افزايد. وي تاكيد كرد: حفظ پوشش گياهي موجود بايد اولويت اول سازمان حفاظت محيط‌زيست و سازمان جنگل‌ها باشد، سپس اين دو سازمان مي‌توانند با مطالعه دقيق، امكان كشت گياهان بومي را بررسي كنند تادرصورت مناسب بودن وضعيت، نسبت به كاشت گياهان بومي اقدام كنند. زيرا اگر كشت گياه موفق نباشد عمليات صورت گرفته براي كاشت نتيجه معكوس خواهد داشت و به توليد ريزگرد دامن مي‌زند. آنطور كه اين پژوهشگر گياه‌شناس مي‌گويد: ايجاد پوشش گياهي نيازمند 4لايه مطالعاتي است كه طي آن بايد 4مورد اصلي يعني «كميت و كيفيت پوشش گياهي»، «شوري خاك در كل منطقه»، «وضعيت آب‌هاي زيرزميني» و« كاربري اراضي منطقه كه در كجا كشاورزي صورت مي‌گيرد كجا معدنكاوي مي‌شود و كجا چراي دامن وجود دارد» به‌طور كامل بررسي و مطالعه شود وبراساس نتايج اين مطالعات، نقاط مستعد براي اجراي عمليات بيو مكانيكي با هدف كنترل ريزگرد انجام شود.
- با تأمين حقابه طبيعي، درياچه احيا مي‌شود
وي با اشاره به بازديد اخير خود از درياچه اروميه تأكيد كرد: سازمان حفاظت محيط‌زيست به جاي مطالعات دقيق اكولوژيكي، بيشتر تلاش خود را روي مطالعات غيرمعقول مانند پارتيشين بندي(تقسيم‌بندي) درياچه متمركز كرده است.
آخاني با تأكيد براينكه تنها با راهكارهاي اكولوژيكي مي‌توان اروميه را احيا كرد، افزود: اين راهكارها توسط اتحاديه جهاني حفاظت از طبيعت (IUCN)هم مشخص شده است. براين اساس بايد با درنظر گرفتن عواملي كه باعث خشك شدن درياچه شده، با اقداماتي شرايط درياچه را به قبل از خشك شدن بازگرداند. آنچه مسلم است احداث سدها و جلوگيري از رواناب‌هايي كه به درياچه وارد مي‌شد و توسعه بي‌حساب و كتاب كشاورزي به‌ويژه حفر بيش از 80هزار چاه درحوضه آبخيز درياچه، 2عامل مهم در بروز وضعيت فعلي درياچه است؛ اما با اينكه اقدامات سازه‌اي فوق، درياچه را به وضعيت اسفباركنوني مبتلا كرده، بازهم سازمان محيط‌زيست پيگير پروژه‌هاي سازه‌اي براي احياي درياچه است؛ حال آنكه تنها راهكار موجود براي مقابله با اين معضلات تأمين حقابه طبيعي درياچه طي يك پروسه زماني است. اين استاد دانشگاه تصريح كرد: قرار بود سال گذشته مصوبه كاهش 40درصدي سطح كشت در منطقه اجرا شود اما به‌دليل فشارهاي فراوان اين مصوبه اجرا نشد درحالي‌كه به‌خاطر بارندگي‌هاي مناسب، سال گذشته زمان مناسبي براي اجراي اين مصوبه بود كه مي‌توانست باعث تثبيت وضعيت درياچه شود. به گفته آخاني چاره‌اي جز اجراي اين مصوبه‌وجود ندارد و تعلل در اجراي اين مصوبه باعث خطرناك‌تر شدن وضعيت درياچه مي‌شود.