اين بن‌ساي‌ها، حالا ميان طرفداران گل و گياه، آنقدر خاطرشان عزيز شده كه خريدار هم زياد دارند؛ خريدارهايي كه به يك گلدان با حضور گياهي اصيل و سن و سال‌دار فكر مي‌كنند؛ كساني كه مي‌خواهند در آپارتمان كوچكشان نه يك گل بلكه يك يا چند درخت واقعي داشته باشند! سري زده‌ايم به بازار اين روييدني‌ها كه مسافراني از شرق دور هستند. درخت‌هايي كه اگر زبان هم باز كنند، ژاپني صحبت خواهند كرد و كمتر كسي زبان‌شان را در ايران خواهد فهميد!
- راهنماي خريد
انواع خانگي داريم و بيروني
تقسيم‌كردن تمام درختچه‌هاي بن‌ساي به چند نوع اصلا كار راحتي نيست. تعدادشان آنقدر زياد است كه بايد انواع مختلفش را در چند دسته خيلي بزرگ‌تر و كلي‌تر گنجاند تا بشود درباره‌شان حرف زد. بن‌ساي‌ها، به 3 دسته كلي تقسيم مي‌شوند: بن‌ساي‌هاي فضاي باز، بن‌ساي‌ها كلكسيوني و بن‌ساي‌هاي داخل ساختماني. هركدام از اين بن‌ساي‌ها، باتوجه به ويژگي‌ها و نيازهايشان براي رشد بهتر و زنده ماندن در اين 3 دسته قرار مي‌گيرند. حالا اگر قصد خريد بن‌ساي را داريد، از بين گونه‌هاي مختلفي كه در اين 3دسته قرار مي‌گيرند، بگرديد و آن بن‌ساي‌اي را كه شكلش، ويژگي‌هايش و البته از همه مهم‌تر، قيمتش با شما همخواني دارد پيدا كنيد.
- نكته
مينياتوري دقت كنيد!
ريشه‌ها: ريشه‌هاي يك گياه بن‌ساي شده، در عين استحكام، سلامت و گستردگي، بايد ظاهري قديمي به درخت داده باشند. اصلش اين است كه تعدادي از ريشه‌ها روي خاك قرار داشته باشند تا قدمت درخت را از نظر ظاهري افزايش دهند و تصور فرسايش خاك را در سال‌هاي گذشته در ذهن القا كنند.
برگ‌ها: نقش برگ‌ها در بن‌ساي اين است كه مكمل شاخه‌ها و تنه گياه باشند و اين قسمت‌ها را بهتر به نمايش بگذارند. بهترين برگ براي خريد يك بن‌ساي، برگ‌هايي كوچك و نزديك به هم هستند كه در گروه‌هاي انبوه روييده‌اند. درنتيجه براي خريد يك بن‌ساي، بهتر است كه هميشه درختاني را كه ذاتا برگ‌هاي كوچكي دارند انتخاب كنيد.
شاخه‌ها: ممكن است كه در طبيعت، گياهان شاخه‌هاي درهم‌پيچيده‌اي داشته باشند ولي در بن‌ساي با سيم پيچي، شاخه‌ها را به‌گونه‌اي تربيت مي‌كنند كه گياه زيبا جلوه كند. از ويژگي‌هاي يك بن‌ساي خوب اين است كه شاخه‌هاي پايين‌تر، ضخيم‌تر و بلندتر هستند و به‌خوبي در همه جهات گسترده شده‌اند.
تنه: درست است كه همه قسمت‌هاي گياه بن‌ساي‌شده مهم است اما تنه گياه نخستين قسمتي است كه توجه هر بيننده‌اي را به‌خود جلب مي‌كند، پس هنگام خريد يك درخت بن‌ساي شده به تنه آن خوب دقت كنيد كه بايد پوستي ضخيم، يكپارچه و تودرتو داشته باشد. تنه بايد طوري باشد كه هرچه به رأس نزديك مي‌شود ضخامت آن كمتر شود. علاوه بر اين، روي يك تنه خوب نبايد آثار زخم ناشي از سيم‌پيچي ديده شود.
حتما گياه بن‌ساي را در فصل بهار كه زمان رشد و شكوفايي آن است بخريد. وقت خريد هم، فقط به ظاهرش نگاه نكنيد؛ حتما محل نگهداري (داخل آپارتمان يا فضاي باز) و ساير نيازها و همچنين نام گياه را بپرسيد تا بتوانيد به‌خوبي از آن نگهداري كنيد.
با يك انگشت ساقه گياه را كمي فشار دهيد، درصورتي كه سفت و محكم نباشد، به‌اصطلاح ريشه در داخل خاك لق باشد، يا رشد آن به اندازه كافي صورت نگرفته و يا ريشه در حال پوسيدن است؛ اينطور بن‌ساي‌ها را نخريد.
براي فهميدن آلوده نبودن بن‌ساي به بيماري، نوك شاخه‌ها يا برگ‌ها و محل‌هايي كه برگ به ساقه متصل است و همچنين زير برگ‌ها را به دقت نگاه كنيد كه آفت نداشته باشد.
- قيمت
قيمت به قدمت درخت است
مسن‌ترين بن‌ساي جهان در ژاپن است كه 870سال سن دارد و 5ميليون دلار ارزشگذاري شده است. مسن‌ترين بن‌ساي خود ما يك درخت تمر هندي است كه 170سال سن دارد و 28ميليون‌تومان قيمت‌گذاري شده است. اما نترسيد! هستند بن‌ساي‌هايي با قيمت زير يك‌ميليون تومان كه آنقدر زيبا هستند كه بشود دوستشان داشت. فقط شايد از ويژگي قدمت بالا بي‌بهره باشند كه خودتان مي‌توانيد با مراقبت از بن‌ساي‌تان، اين ويژگي را به آن بدهيد و برخلاف اغلب كالاهايي كه مدتي بعد از خريد ارزش‌شان را از دست مي‌دهند، بن‌ساي پيرشده‌تان را خيلي گران‌تر از قيمت خريد بفروشيد! قيمت هر بن‌ساي اصولي دارد كه مطابق آن اصول بررسي مي‌شود؛ هر چه بيشتر تكنيك‌هاي ساخت آن رعايت شده باشد، قيمت آن هم بيشتر است. بعد از آن «سن» و بعد هم «ابعاد» و «گلدان» آن مهم است.
- ساختماني
بن‌ساي پنج‌ساله نارون: 185هزارتومان؛ از خانواده بن‌ساي‌هاي ريز‌برگ است كه نياز به آبياري مداوم و نور مناسب دارد. اين بن‌ساي جزو ارزان‌هاي اين دسته محسوب مي‌شود.
بن‌ساي9ساله نارون: 275هزار تومان؛ اين بن‌ساي از خانواده كلكسيوني نارون است كه روزانه نياز به يك‌ساعت نور مستقيم و آبياري مداوم دارد.
بن‌ساي 12ساله فيكوس: 885هزار تومان؛ اين بن‌ساي از ريشه خانواده فيكوس‌ها است كه از لحاظ رشد داراي رشد بالا در ارتفاع است. اين ويژگي باعث افزايش قيمت آن هم شده است.
بن‌ساي 9ساله كارمونا: 435هزار تومان؛ بن‌ساي كارمونا از خانواده درختان گلدار است. اين بن‌ساي، بعد از دوران گلدهي دوماهه، ميوه‌هاي آلوچه مانندي مي‌دهد كه سرشار از ويتامين C است.
بن‌ساي 13ساله فيكوس رتوزا: 965هزار تومان؛ اين گياه از لحاظ رويشي داراي رشد نسبتا خوبي است و در هواي خشك تهران سازگاري زيادي دارد.
بن‌ساي پنج‌ساله جينسينگ:165هزار تومان؛ شايد ارزان‌ترين نوع اين گياهان باشد كه دليلش هم مشخص است؛ اين گياه اصالت بن‌ساي ندارد. چون روي تنه آن جوانه‌هاي فيكوس پيوند زده شده، ظاهري شبيه به بن‌ساي پيدا كرده است. حداكثر ماندگاري اين گياه كمتر از 2سال است و معمولا بعد از يك‌سال به‌دليل ريزش برگ زياد از بين مي‌رود.
- كلكسيوني
بن‌ساي 26ساله فيكوس صخره‌اي: 3ميليون و 200هزار تومان؛ اين بن‌ساي مقاومت بسيار خوبي در برابر رطوبت پايين دارد.
بن‌ساي 24ساله فوشيا: 3ميليون و 800هزار تومان؛ اين بن‌ساي از گونه‌هاي بسيار نادر است كه گل‌هاي صورتي‌رنگي هم مي‌دهد.
بن‌ساي 43ساله سيزيجيوم: 9ميليون تومان؛ قدمت بسيار زياد اين بن‌ساي باعث ارجحيتش نسبت به ساير بن‌ساي‌ها شده است.
بن‌ساي 73ساله فيكوس انجيري: 16ميليون تومان؛ يكي از باارزش‌ترين گياهان كلكسيوني موجود در ايران، همين بن‌ساي است. اين گياه مقاومت بسيار خوبي در برابر خشكي آب و هواي تهران دارد و در حال‌حاضر كهن‌ترين درخت اين دسته محسوب مي‌شود.
بن‌ساي 9ساله پرمنا: 3ميليون و 200هزار تومان؛ زيبايي منحصر به فردي دارد و در برابر خشكي آب و هوا و آفات، بسيار مقاوم است.
- راهنماي نگهداري: خاك، نور، آب و غيره را دريابيد
نور: نور زياد و مستقيم باعث سوختن برگ‌هاي آن مي‌شود. در طول روز، يكي‌دو بار، به‌مدت چندساعت پرده را كنار بزنيد تا آفتاب را ببيند ولي حواستان باشد كه نور مستقيم آفتاب براي اكثر بن‌ساي‌ها ضرر دارد.
دما: بهترين دما براي نگهداري بن‌ساي، دماي خود اتاق است. در تابستان‌ها روال عادي را برايشان درنظر بگيريد ولي براي دماي مناسب در زمستان، بهتر است كه از يك يا 2 تا لامپ حبابي كه نور نقطه‌اي دارند در بالاي سر گياه‌تان استفاده كنيد. علاوه بر اين، پوشاندن بخش خارجي گلدان‌ها با صفحات عايق، به گرم‌تر ماندن ريشه‌ها در سرماي زمستان، كمك خوبي مي‌كند. پرده را هم مدتي كنار بزنيد تا نور بگيرد.
آبياري: بن‌ساي‌هاي زيادي بوده‌اند كه بر اثر آبياري بي‌رويه مرده‌اند. خيلي‌ها به غلط فكر مي‌كنند كه چون اين درخت‌ها در گلدان‌هاي كوچك پرورش داده شده‌اند، حتما بايد دائما آبياري شوند درصورتي كه براساس گونه گياهي كه انتخاب كرده‌ايد، آبياري اين درختچه مي‌تواند از 2بار در يك روز تا يك‌بار در يك هفته هم تغيير كند. براي آبياري گياه بهتر است كه بخش زيرين گلدان را به‌طور كامل درون ظرف آب قرار دهيد. علاوه بر اين، به‌دليل اينكه منشأ اين گياهان از كشورهاي آسياي جنوب‌شرقي است و به آب و هواي گرم و مرطوب عادت دارند، خيلي خوب است كه برگ‌هاي بن‌ساي را يك يا 2 بار در روز با اسپري خيس كنيد تا رطوبت محيط درختچه‌تان تامين شود.
خاك: معمولاخاك‌هاي «كوكوپيت»، «پيت‌ماس» و «پرليت» مناسب اين درختچه‌ها هستند كه رطوبت را در خودشان حفظ مي‌كنند، بنابراين لازم نيست هرروز به اين خاك آب بدهيد. مي‌توانيد بنا را بر اين بگذاريد كه هر زمان كه به خاك دست زديد و خشك بود به آن آب بدهيد و نگذاريد زياد خشك بماند.
كود: از آنجا كه خاك كوكوپيت يك خاك خنثي و خالي از مواد غذايي است، بعد از مدتي گياه دچار كمبود مواد غذايي مي‌شود و برگ‌هاي آن شروع به ريزش مي‌كند. در اين وقت حتما بايد به بن‌ساي كود داد تا مواد غذايي آن تامين شود. كود بن‌ساي موجود در بازار ايران، كريستالون و آهن است كه براي درختان بامبو و برخي گل و گياه‌هاي ديگر هم استفاده مي‌شود. بايد يك قاشق چايخوري از اين كود را در يك ليتر آب حل كرد و هر 15روز يك بار، محلول را به گياه بدهيد.
- تاريخچه: ايده چيني، به سعي ژاپني
تاريخچه بن‌ساي به 2500سال پيش، زماني كه اين هنر توسط راهبان چيني به ژاپني‌ها آموزش داده شد، برمي‌گردد. پس از گذشت مدتي خود ژاپني‌ها موفق به توليد اين گياهان شدند و حتي از چيني‌ها سبقت گرفتند، آنقدر كه حالا در تمام منابعي كه از تاريخچه بن‌ساي حرف زده‌اند، ژاپن را منشأ توليد آن مي‌دانند، نه چين! توليد تجاري بن‌ساي هم از زماني شروع شد كه شهر‌ها گسترش يافتند و انسان‌ها كم‌كم از طبيعت فاصله گرفتند، آنقدر كه ديدن يك درخت بزرگ، براي آدم‌ها تبديل به يك‌رؤيا شده بود. در همين زمان‌ها بود كه هنر بن‌ساي به‌وجود آمد و توليدكننده‌هاي آن توانستند درختان بزرگ و تنومند جنگل‌ها را در گلدان‌هاي بزرگ كشت بدهند و بعد اندازه آنها را كوچك كنند. همين اتفاق بود كه باعث شد علاقه‌مندان به گياهان بتوانند گونه‌هاي گياهي مورد نظر‌شان را به راحتي در خانه نگهداري كنند.همين حالا هم كشورهاي جنوب شرقي آسيا، مهم‌ترين توليدكننده‌هاي بن‌ساي هستند؛ كشورهايي مثل ژاپن، چين و حتي تايوان!