اين تفاوت ارزشمند است. اين ايام فرصت بسيار خوبي است كه شما تربيت معنوي بچه‌ها را شروع كنيد. ضمن اينكه درنظر داشته باشيد كه با وجود اين نوزاد و سختي‌هايي كه بابت نگهداري از او تحمل مي‌كنيد احتمال استجابت دعاي شما هم بيشتر مي‌شود. فقط مهم است كه‌مراقبت از اين بچه‌ها را طوري مديريت كنيد كه خودتان هم از شب‌قدر استفاده كنيد. بعضي از پدرومادرها در اين شرايط و با بچه نوزاد ترجيح مي‌دهند كه اعمال شب‌قدر را در آرامش و سكوت خانه‌شان به‌جا بياورند اما بعضي ديگر دعاي گروهي در مسجد، هيئت و... را ترجيح مي‌دهند. اينكه شما تصميم بگيريد شب‌قدر را در خانه بگذرانيد يا در بيرون از خانه، به‌خودتان و شرايط خاص شما مربوط مي‌شود. اما به هر حال شما براي استفاده بيشتر و بهتر از شب‌قدر در اين شرايط به آگاهي و مهارت‌هايي نياز داريد كه ما بعضي از آنها را براي شما مي‌گوييم.
- شب قدر در خانه
چند دقيقه دوري از كودك
حالا كه قصد داريد در خانه بمانيد، غسل كه عمل پرثواب شب‌هاي قدراست را از دست ندهيد. كمك گرفتن از ديگران براي اينكه شما چند دقيقه‌اي را صرف غسل كنيد نخستين پيشنهاد است اما اگر كسي نبود از بچه‌ها يا نوزادتان مراقبت كند بايد چه كنيد؟ مطمئن‌ترين راه اين است كه براي اين مدت كوتاه كودك را در فضايي كه صداي شما را بشنود بخوابانيد. كودكان نوپا مي‌توانند چنددقيقه‌اي مشغول اسباب‌بازي‌هايشان باشند. مي‌توانيد براي رعايت احتياط بيشتر نوزاد را در تخت بگذاريد يا جايي كه امكان حركت نداشته باشند. راه ديگر اين است كه اگر مي‌توانيد در مدتي كوتاه مثلا 3 دقيقه غسلتان را انجام بدهيد. اگر كودك شما هنوز به مرحله نشستن نرسيده، از يك تشك ضخيم در بخشي دور از آب در حمام استفاده كنيد. راه ديگر اين است كه بعد از شستن سرتان مي‌توانيد كودك را در آغوش بگيريد و به غسل كردن‌تان ادامه دهيد. بچه‌هاي آرام‌تري كه به مرحله نشستن رسيده‌اند، مي‌توانند در طول چنددقيقه غسل شما با اسباب‌بازي‌هاي مخصوص خودشان در حمام مشغول بازي شوند.
لذت نماز با كودك
نگران نمازخواندن‌تان هم نباشيد. بچه‌ها از حدود 3 ماهگي كم‌كم با چهره مادرشان آشنا مي‌شوند؛ بنابراين شما مي‌توانيد در مكاني در نزديكي آنها نماز بخوانيد.كافي است بچه‌ها را مطمئن كنيد كه هستيد. اغلب بچه‌ها با ديدن مادر يا پدرشان كه مشغول نمازخواندن هستند فكر مي‌كنند آنها مشغول كاري هستند و مي‌خندند؛ پس نگران آنها نباشيد. براي آرام كردن بچه‌ها موقع نمازخواندن يك اسباب بازي صدا‌دهنده را مي‌توانيد با طنابي به دست‌تان وصل كنيد تا موقع گريه كودك آن را تكان دهيد. اگر كودكتان با اين روش‌ها هم آرام نمي‌شود، اغلب مراجع تقليد با در آغوش گرفتن بچه‌ها هنگام نماز موافقند، ضمن اينكه شما مجاز هستيد نمازهاي مستحبي را نشسته بخوانيد. تشك يا گهواره كودكتان را نزديك سجاده خودتان پهن كنيد و نمازتان را نشسته بخوانيد. اين آرام كردن بچه‌ها هنگام نماز و اهميت دادن به آنها، زمينه دوستي آنها با نماز را هم ايجاد مي‌كند.
صداي خوش دعا
شب‌هاي قدر با دعاهاي زيبايش بهره معنوي بزرگ‌ترها را كامل مي‌كند و مي‌تواند صداي خوشي را با گوش بچه‌ها آشنا كند. اگر در خانه مي‌مانيد، دعا خواندن با صداي بلند يا گوش كردن از طريق راديو، تلويزيون و... را فراموش نكنيد. مهم اين است كه بچه‌ها را از شنيدن صداي دعا محروم نكنيد. روح بچه‌ها قدرت زيادي دارد و حتي در خواب هم مي‌تواند از محيط پيرامون پيام‌ها را دريافت كند. اين صدا مي‌تواند آرام باشد تا اگر كودكتان خواب است بيدار نشود. گاهي احساسات مذهبي بزرگ‌ترها در حال مناجات آنها را به گريه وا مي‌دارد، اينطور وقت‌ها اگر كودك نوپايتان شما را ببيند احتمالا به گريه مي‌افتد. سعي كنيد تا جايي كه ممكن است گريه شما بي‌صدا باشد و اگر باز هم او متوجه و پريشان شد با شوخي و بازي دلخوش‌اش كنيد. بچه‌ها معناي گريه شما را درك نمي‌كنند اما اين ناراحتي ممكن است زمينه عدم‌مأنوس شدن آنها با مفاهيم مذهبي را به‌وجود آورد.
استفاده ازخلوت خانه
اگر شب‌هاي قدر شروع مسير جديد زندگي باشد، قدر واقعي اتفاق افتاده است. شايد همين مسئله يكي از دلايل توصيه بزرگان ديني به علم‌آموزي در شب‌هاي قدر باشد. براي شمايي كه در خانه مي‌مانيد مطالعه كتاب در آرامش شب‌هاي قدر مي‌تواند حتي در نحوه تربيت كودك شما هم اثر بگذارد و نيت رضايت خدا به ثواب هرچه بيشتر آن هم كمك كند. اين آرامش خانه فرصت خوبي را براي برنامه‌ريزي شما فراهم مي‌كند؛براي اينكه بدانيد قرار است براي خودتان، خانواده و كودكتان، وظيفه‌تان در برابر دين و جامعه چه برنامه‌اي داشته باشيد.
- شب قدر بيرون خانه
خواب بچه‌ها را تنظيم كنيد
اگر قصد داريد كه به مسجد يا هيئتي برويد، احتمالا برايتان مهم است كه كودك يا نوزادتان در آن مكان مي‌خوابد يا نه. شما كودكتان را بهتر از ديگران مي‌شناسيد.بيدار بودن او در شب‌قدر برايش خيلي مفيد است. اگر فكر مي‌كنيد او مي‌تواند بيدار بماند، شما هم همان كاري را انجام بدهيد كه حضرت زهرا(س) براي بيدار نگه داشتن فرزندانش مي‌كرد. در طول روز و اوايل شب كمك كنيد ساعت‌هاي بيشتري بخوابد تا بتواند شب را بيدار بماند اما اگر توان بيدار ماندن يا در حد معمول آرام بودن را ندارد، مي‌توانيد در چندين ساعت متصل به شب با انواع بازي‌ها و فعاليت‌ها او را سرگرم كنيد و نگذاريد بخوابد تا شب را به راحتي بخوابد. نقش تعويض بموقع پوشك را هم در آرامش و خواب كافي بچه‌ها فراموش نكنيد.
وسايل به ميزان لازم
بيرون بردن بچه‌ها هميشه وسايل و امكانات خاص خودش را لازم دارد. اما براي شب‌قدر و حضور بچه‌ها در جايي مثل مساجد، وسايل اضافه‌تري هم لازم است. مراسم معنوي اين شب با صداي بلند پخش مي‌شود و اين مي‌تواند براي بچه‌ها كلافه‌كننده باشد، استفاده از صداگير براي گوش‌هاي بچه‌ها به آرام ماندن آنها كمك مي‌كند. ما بزرگ‌ترها در اين مراسم اغلب كتاب دعا به‌دست داريم و بچه‌ها هم علاقه زيادي به كاغذ دارند، بهتر است كتاب يا كاغذ بلااستفاده‌اي براي كودك نوپايتان به همراه داشته باشيد. اسباب‌بازي‌هاي بي‌صداي بچه‌ها را هم با خود ببريد تا حوصله‌شان سر نرود. خوراكي و وسايلي كه كودكتان را به خوابيدن و آرام ماندن تشويق مي‌كند را هم فراموش نكنيد. اگر كودك شما از شير مادر استفاده مي‌كند، مي‌توانيد كمي از شير را با شيشه همراه خود داشته باشيد. شير مادر در دماي معمول محيط مي‌تواند تا 8 ساعت بدون يخچال سالم باقي بماند.
خانوادگي به هيئت برويد
وقتي قرار است خودتان هم استفاده معنوي از زمان ببريد براي نگهداري از بچه‌هاي كوچك مي‌توانيد به توان جمعي خانواده‌تان روي بياوريد. قرار دسته‌جمعي با خانواده، مثل پدر و مادر، خواهر و برادر و... مي‌تواند به شما و نشاط كودكتان كمك كند و ديگران را هم در اجر پرورش معنوي مومن‌هاي آينده سهيم كند. با اين حساب همكاري زن و شوهر خيلي بيشتر از سايرين لازم است. مراسم مذهبي‌اي كه در آن محيط‌هاي خانوادگي وجود دارد را انتخاب كنيد و در بخش‌هاي ضروري مراسم حضور پيدا كنيد و بين مراسم، كودك را به گشت‌وگذار كوتاهي ببريد. از اين حضور دسته جمعي‌تان در شب‌قدر عكس يادگاري بگيريد تا كودكتان در آينده محبت بيشتري به جمع خانواده و شب‌قدر پيدا كند. اگر همسرتان در نگهداري از كودك توانمند نيست مثلا نمي‌تواند به خوبي او را بغل كند، از امكانات كمكي مثل كيف‌هاي آغوشي براي گشت‌وگذار كردن او با بچه كمك بگيريد. يادآوري اجر كمك به خانواده در آقايان اثر خوبي در جلب كمك آنها دارد؛ مثلا به پدر خانواده با گفتن اينكه به قول پيامبر كمك به خانواده اجر يك سال عبادت شبانه روز، اجر شهيد و... را دارد در نگهداري از كودك انگيزه بدهيد.
صرف حضور مهم است
اگر دوست داريد با كودكتان به مراسم مذهبي شب‌قدر برويد از قبل خود را براي اين مسائل آماده كنيد كه در مراسم، احتمالا از دعا و قرآن جا بمانيد، كودك گريه كند، حوصله‌اش سر برود و... اين آگاهي‌هاي از قبل، آرامش شما را در شرايط حساس بيشتر مي‌كند. در توصيه‌هاي ديني آمده است كه براي استجابت دعا به جايي برويد كه افراد بيشتري در آن حضور داشته باشند؛ پس همين كه بيداريد و بين جمع حضور پيدا كرده‌ايد ارزشمند است. اگر كودكتان بدقلقي كرد و دوست داشتيد بهره بيشتري از شب‌قدر ببريد، به صدقه دادن، گفتن فراوان ذكر سبحان‌الله و كمك به فقرا رو بياوريد كه اين توصيه خدا به حضرت موسي(ع) در مورد شب‌قدر است.
- دكتر معصومه ظهيري؛ استاد حوزه و دانشگاه
امسال نخستين روز روزه‌داري دخترم هست و نمي‌دانم چه كارهايي بايد انجام دهم تا او با علاقه بتواند بقيه روزهاي ماه‌رمضان را نيز روزه بگيرد. خيلي نگرانم و برخي اوقات مي‌خواهم مانع روزه گرفتن او شوم. لطفا مرا در اين زمينه راهنمايي كنيد.
پاسخ: يكي از اصول اوليه‌اي كه بايد در روزه‌داري فرزندانمان مورد توجه قرار دهيم اين است كه از همان دوران كودكي فرزندمان را با آداب روزه آشنا كنيم و او را در سر سفره افطار بنشانيم و در حضور او دعا كنيم و از خداوند براي اينكه به ما اين توان را داد تا بتوانيم روزه امروز را بگيريم تشكر كنيم. اصطلاح روزه «كله گنجشكي» در دوراني كه هنوز فرزند شما به سن تكليف نرسيده مي‌تواند بهترين تمرين روزه‌داري براي او باشد. پس لازم است قبل از سن تكليف فرزندانمان به اين مهم توجه كنيم.
بايد به اين مادر عزيز كه فرزندش اكنون در سال‌هاي اوليه روزه‌داري خود به سر مي‌برد گفت بايد به‌گونه‌اي او را همراهي كند كه دخترش به روزه گرفتن ترغيب شود. درست است كه اين روزها روزه‌داري ما با فصل گرما همراه شده و ممكن است فرزندتان ساعت‌هاي زيادي را گرسنه و تشنه بماند ولي نبايد به‌خودتان استرس وارد كنيد كه قطعا نخواهد توانست همه روزه‌هاي خود را بگيرد. اگر شما بابت اين موضوع نگران باشيد و آن را بيان كنيد فرزند شما نيز براي روزه گرفتن سست خواهد شد.
به اين نكته توجه كنيد كه دختر شما براساس دين مبين اسلام مكلف شده و نمي‌تواند بي‌دليل روزه خود را بخورد.به‌گونه‌اي رفتار كنيد كه دخترتان تجربه خوبي از اين يك‌ماه روزه‌داري داشته باشد. با او در اين ايام بيش از قبل مهربان باشيد. اگر به‌خاطر روزه‌داري و كم طاقتي برخي اوقات گلايه مي‌كند يا غر مي‌زند صبور باشيد و به او لبخند بزنيد. براي او بگوييد كه شما نيز در اين شرايط بوده‌ايد و مطمئن هستيد كه او نيز موفق خواهد شد.
از دخترتان بخواهيد وقت خوابش را به‌گونه‌اي تنظيم كند كه در بيشتر ساعات روز خواب باشد تا گرسنگي به او فشار نياورد. مثلا افطار تا سحر بيدار بماند و به كارهاي ديگرش برسد يا قرآن بخواند. به او بگوييد آنقدر خداوند در اين‌ماه براي فرد روزه‌دار ثواب مي‌نويسد كه حتي خواب او نيز عبادت محسوب مي‌شود. از ثواب‌هاي روزه‌داري براي او تعريف كنيد تا او بداند خداوند به ازاي اين سختي‌ها چه پاداشي برايش درنظر مي‌گيرد.
او را موقع سحر با ملايمت، آرامش و جملات زيبا بيدار كنيد. هر روز موقع افطار نيز به او قبول باشد بگوييد و از اينكه او توانسته امروز هم روزه خود را بگيرد ابراز خوشحالي كنيد. به او بگوييد با اينكه روزه‌داري در اين روزها كار سختي است اما تو نشان دادي كه كارهاي سخت را نيز به خوبي مي‌تواني انجام دهي و به همين‌خاطر به او بيش از گذشته افتخار مي‌كنيد.
به وعده‌هاي سحري و افطار او خيلي توجه كنيد. او نياز دارد در موقع سحر يك وعده غذاي كامل بخورد. در كنار وعده سحري او حتما كاهو و سبزي بگذاريد تا تشنگي‌اش در طول روز كمتر شود.
حتما پس از پايان‌ماه رمضان، فرزندتان را با هديه‌اي كه خيلي دوست دارد تشويق كنيد و مطمئن باشيد خاطرات اين همراهي شما براي هميشه در ذهنش خواهد ماند.