بخش قابل توجهي از زباله‌هايي كه ما توليد مي‌كنيم زباله‌هاي‌تر است و بايد حواسمان به آنها هم باشد. واقعيت اين است كه توليد زباله‌تر آن هم با اين حجم بالا توسط مردم شهرهاي بزرگ، مشكلات ريز و درشتي مثل هدر‌رفتن هزينه، انرژي و وقت را ايجاد مي‌كند. اگر مي‌خواهيد درباره اهميت زباله‌هاي‌تر بيشتر بدانيد و با نكاتي درباره جمع‌آوري و انتقال آنها آشنا شويد اين صفحه را بخوانيد.
- زباله «تر» چه جور زباله‌اي است؟
پسماندهاي تر، پسماندهايي هستند كه در آنها رطوبت وجود دارد. مي‌توان اغلب پسماندهايتر خانگي را به‌اين ترتيب تقسيم كرد؛ باقيمانده مواد غذايي، پسماند سبزي‌ها، ضايعات ميوه‌ها، تفاله چاي و استخوان و ضايعات گوشت سفيد و قرمز. بد نيست بدانيد كه به‌طور كلي حدود ۷۰درصد پسماندهايي كه اهالي شهرهاي بزرگ ما توليد مي‌كنند پسماند تر است. هر چقدر نسبت توليد پسماند تر به پسماند خشك كمتر شود، نشان‌دهنده مديريت بهتر پسماندهاست. در كشورهاي پيشرفته، حجم زيادي از پسماندهاي توليدي مردم را پسماندهاي خشك تشكيل مي‌دهد.
- ۱۰ نكته در مديريت زباله‌هاي تر
1- اصل اول، همان مصرف كمتر در خانه‌ها و مغازه‌هاست. اين يعني بستن جوي زباله‌ها از سرچشمه‌اش. در واقع با اين كار اصلا چيزي مصرف نمي‌شود كه بخواهد زباله‌تر يا خشكي هم داشته باشد. نگران نباشيد، قرار نيست از گرسنگي بميريد تا زباله‌اي توليد نشود، فقط قرار است درست مصرف كنيد. گام نخست در مديريت زباله‌هاي منزل هم آن است كه دورريز‌ها را كم كنيم و از مواد و كالا‌ها درست استفاده كنيم.
2- همين سبدهايي كه شما داخل سينك ظرفشويي مي‌گذاريد در كاهش زباله‌هاي‌تر بسيار اهميت دارد. شما مي‌توانيد در كنار سينك ظرفشويي، يك آبكش قرار داده و هنگام شستن ظروف، تفاله چاي و پسماندهاي غذا را داخل آبكش ريخته تا آب و رطوبت آن گرفته شود. با اين كار جلوي توليد شيرابه پسماند را مي‌گيريد. يادتان باشد كه شيرابه، مايع غليظ و خطرناكي است كه بر اثر خيس شدن پسماندها توليد مي‌شود.
3- كاهش حجم زباله‌هاي تر هم در جمع‌آوري آنها بسيار اهميت دارد.مي‌توانيد روش خرد كردن پسماندهايتر را به‌كار ببريد؛ يعني پسماندهايي كه حجم آنها زياد است را له و خرد كنيد. مثلا پوست هندوانه را خرد كرده و حجم آن را كم كنيد تا جاي كمتري بگيرد. اين كار كوچك در خانه شما، يك كار بزرگ براي شهرتان است. يابعد از پاك كردن سبزي، آشغال سبزي را چند چاقو بزنيد و خرد كنيد تا جاي كمتري در سطل بگيرد.
4- الان در همين فروشگاه‌هاي شهروند يا ميادين ميوه و تره‌بار، محصولات آماده و بسته‌بندي شده با قيمت مناسبي عرضه مي‌شوند. يك راه اين است كه از مواد آماده و پاك شده استفاده كنيد تا به كم شدن زباله كمك شود؛ مثلا باقلا پاك شده آماده يا سبزي آماده خريداري كنند. هر چقدر ميزان توليد پسماندهاي تر را كاهش دهيم، به همان ميزان به مديريت شهري در جمع‌آوري و مديريت اين پسماندها كمك كرده‌ايم.
5- زباله‌هاي تر را به هيچ‌وجه به‌مدت طولاني در خانه نگهداري نكنيد. علاوه بر بوي بد، ماندن طولاني مدت پسماند‌تر در خانه مي‌تواند باعث جمع شدن مگس و انواع حشرات موذي و غيرموذي شود كه خطر انتقال بيماري‌ها را افزايش مي‌دهند. به‌عنوان مثال، مگس را درنظر بگيريد. روي پسماندها مي‌نشيند، از آنها تغذيه مي‌كند و روي آنها تخم‌گذاري مي‌كند. جالب است بدانيد كه هر مگس در طول عمرش معمولا ۵ تا ۶ دفعه تخم‌گذاري مي‌كند و هر بار حدود ۵۰ تا ۱۵۰ عدد تخم مي‌گذارد. مگس‌ها روي هر ماده غذايي‌اي كه بنشينند، آن را بلافاصله آلوده مي‌كنند.
6- مراقب شيرابه زباله‌هاي تر باشيد و آنها را كاهش دهيد. وقتي پسماندهاي تر روي هم انباشته مي‌شوند فشار حاصل از آنها سبب توليد آب پسماند يا در اصطلاح شيرابه مي‌شود. آلودگي شيرابه بسيار زياد است. يك قطره شيرابه پسماندهايي كه در كوچه و خيابان رها شده‌اند مانند يك بمب ميكروبي خطرناك هستند و به راحتي مي‌توانند انواع و اقسام بيماري‌ها را به رهگذران و مردم انتقال دهند. اگر اين شيرابه در آب بريزد، آب را آلوده مي‌كند و اگر روي زمين بريزد، آب‌هاي زيرزميني را آلوده خواهد كرد.
7- برخلاف پسماندهاي خشك كه بايد جمع‌آوري و نگهداري و سپس به چرخه بازيافت برسد، پسماندهايتر را بايد جداگانه در كيسه‌هاي مخصوص زباله جمع‌آوري كرد و در ضمن آنها را به‌دليل وجود باكتري‌هايي كه شروع به رشد و تكثير كرده و بوي بد توليد مي‌كنند، نمي‌توان نگاه داشت. اين باكتري‌ها زباله را تجزيه كرده و از خود توليد گازهايي مي‌كنند كه يكي از آنها متان است. بنابراين پسماندهاي تر را نمي‌توان بيشتر از ۲ روز نگه داشت و بايد هرشب و قبل از ساعت ۹شب، آنها را در نزديك‌ترين مخزن محله ريخت.
8- يك نكته اساسي اين است كه زباله‌هاي خشك را تبديل به زباله‌هاي‌تر نكنيد. يعني چه؟ يعني شما با تفيكيك نكردن اين ۲ نوع زباله از هم، در حقيقت زباله‌هاي خشك را تبديل به زباله‌هاي‌تر مي‌كنيد. وقتي پسماندهاي خشك با تر مخلوط شود ديگر نمي‌توان آنها را بازيافت كرد و به چرخه توليد بازگرداند. شما با اين كار هم باعث از بين رفتن زباله‌هاي خشك مي‌شويد و هم هزينه‌هاي مربوط به نگهداري و از بين بردن زباله‌هاي‌تر را افزايش مي‌دهيد.
9- يك‌بار در روز، زباله‌هاي ترتان را به مخازن جمع‌آوري زباله منتقل كنيد و آن هم قبل از ساعت ۹ شب. در بعضي از محله‌ها حتي تا ۳ بار در روز هم زباله‌هاي تر جمع‌آوري مي‌شوند كه اين به‌دليل رعايت نكردن همين نكته ساده توسط مردم است كه مسلما هزينه‌ها را هم ۳ برابر افزايش مي‌دهد. نگران نباشيد، يك روز ماندن زباله‌تر در سطل زباله خانه باعث آلودگي نمي‌شود، پس انتقال يك‌بار در روز را رعايت كنيد.
10- انتقال زباله تر به مخازن هم اهميت ويژه‌اي در كاهش آلودگي‌ها و كمتر شدن هزينه‌ها دارد. اول اينكه حتما زباله‌هاي تر را در كيسه‌هاي زباله محكم بريزيد و در آنها را گره بزنيد. ظرفيت اين كيسه‌ها مشخص است و پاره شدن اين كيسه‌ها به‌دليل رعايت نكردن همين ظرفيت است. حتما هم زباله‌ها را داخل مخازن بگذاريد و كنار آن قرار ندهيد. پاره شدن كيسه كنار مخزن توسط گربه‌ها همان و ايجاد آلودگي در محله همان. اگر هم يك مخزن پر بود كمي زحمت بكشيد و زباله‌هاي تر را به مخزن ديگري ببريد. شست‌وشوي اين مخازن هر چند روز يك‌بار صورت مي‌گيرد، اما شما هم با انجام دادن اين كارها مي‌توانيد در تميز نگه داشتن آنها تأثيرگذار باشيد.
- با پسماندهايتر چه مي‌توان كرد؟
توليد كود: تا به حال چيزي درباره ورمي كمپوست شنيده‌ايد؟ روي زمين بيش از ۳۲۰۰ گونه كرم وجود دارد كه اغلب آنها يك كار مشترك يعني شخم‌زدن و زير و رو كردن خاك را انجام مي‌دهند. يكي از گونه‌هاي اين كرم‌ها، توان خوردن پسماند و تبديل آن به كود آلي ورمي كمپوست را دارد. اين كرم در روز، بيش از وزن خود غذا مي‌خورد و ۶۰ تا ۹۰ درصد آن را به فضولاتي به نام كود ورمي كمپوست تبديل مي‌كند. يعني پسماندهاي تري كه شما در خانه توليد مي‌كنيد با كمك اين كرم‌ها، تبديل به كود مي‌شود.
توليد برق: شايد باورتان نشود اما با همين پسماندهايتر مي‌توان برق توليد كرد! بله، همين يكي‌دو سال قبل، نخستين كارخانه توليد برق از پسماند در تهران ساخته شد تا از اين پس، چراغ برخي از خانه‌هاي اين ابرشهر با برق توليدي از پسماند روشن شود. حتما مي‌پرسيد كه چطور اين كار انجام مي‌شود؟ پسماندها را در مخازن ويژه‌اي، آنقدر نگه مي‌دارند كه توليد گاز كند. اين گاز توليد شده از پسماندها، گاز متان است. اين گاز را در نهايت به ژنراتورها هدايت مي‌كنند و به وسيله آن برق توليد مي‌شود. تفاله باقي مانده از پسماندها هم دوباره تبديل به كود مي‌شود.
- همه عيب‌هاي دفن پسماند تر
دفن پسماندها، استفاده دوباره از آنها را امكان‌ناپذير مي‌كند.
دفن پسماندها، به‌معناي مرگ تمام تلاشي است كه براي توليد يك محصول كرده‌ايم.
دفن پسماندها، برخي از بهترين زمين‌هاي سياره ما را براي هميشه اشغال مي‌كند.
دفن پسماندها، توليد گازهاي خطرناك گلخانه‌اي مي‌كند.
دفن پسماندها، آب‌هاي زيرزميني و رودخانه‌هاي ما را آلوده مي‌كند.
بعضي از پسماندها، براي از بين رفتن به هزاران سال زمان نياز دارند.
- عددي‌هاي شگفت‌انگيز زباله‌هاي تر
900
۹۰۰ گرم پسماند به‌طور متوسط توسط هر شهروند ايراني در طول روز توليد مي‌شود. مثلا تهران از اين لحاظ جزو شهرهاي آلاينده دنيا به‌حساب مي‌آيد. بخش اعظمي از اين پسماندهاي توليد شده پسماند تر است كه به‌دليل تفكيك نشدن از پسماندهاي خشك، پسماندهاي بازيافت‌شدني را نيز غيرقابل بازيافت مي‌كند.
200
۲۰۰ ليتر شيرابه پسماند‌تر توسط تهراني‌ها در هر دقيقه توليد مي‌شود كه اين عدد فقط مربوط به مركز تخليه زباله كهريزك است. همانطور كه مي‌دانيد اين شيرابه‌ها، آسيب‌هاي محيط‌زيستي مختلفي به محيط‌زيست شهرها مي‌زند. اگر اين شيرابه وارد آب‌هاي جاري و زيرزميني شود باعث نابودي آبزيان خواهد شد، همچنين باعث انتقال ميكروب‌هاي بيماري‌زا به انسان مي‌شود.
118
۱۱۸ بيماري خطرناك ممكن است توسط پسماندهاي تر به انسان منتقل شود. در حقيقت رهاسازي بي‌برنامه و غيراصولي پسماندهايتر در سطح شهرها، جنگل‌ها و پارك‌ها، باعث افزايش حشرات و جوندگان مانند سوسك، پشه، موش‌و... مي‌شود كه براي بهداشت و سلامتي انسان بسيار ضرر دارد.
400
400مترمكعب گاز گلخانه‌اي دي‌اكسيدكربن از هر تن پسماند تر متصاعد مي‌شود. از هر تن زباله 400تا 600 ليتر شيرابه خارج مي‌شود كه مي‌تواند آثار محيط‌زيستي نامطلوبي بر خاك و آب داشته باشد و محل‌هاي دفن پسماند هر روز گسترش بيشتري پيدا كند.
100
100روز انگل‌ها مي‌توانند در پسماندهاي تر باقي بمانند و درصورت مهيا شدن شرايط به مواد ديگر منتقل شوند. شيرابه پسماندهاي تر، ماده غليظ و خطرناكي است كه از فاسد شدن پسماندها به‌وجود مي‌آيد و ممكن است وارد آب‌هاي زيرزميني شده و باعث ورود انگل‌هاي بيماري‌زا به اين منابع آبي شود.