بشر امروز دچار افراط‌ها و تفريط‌هاست. از يك سو جهاني در تهيدستي، شكم به پشت چسبانده‌اند و از سوي ديگر جهاني غرق در مصرف بيش از اندازه‌اند. اين مصرف، حد و مرزي نمي‌شناسد و «همه‌‌چيز» را در برمي‌گيرد؛ آب، هوا، خوراك و هر چيزي كه مي‌توان آن را مبادله و مصرف كرد. اين وضعيت در مورد خوراكي‌ها حالتي بيمارگون دارد. بررسي‌ها چه درباره جهان و چه ايران- به‌ويژه كلانشهرهايي مانند تهران- نشان داده‌اند كه اندام مردان و زنان رو به چاقي مي‌رود؛ چاقي ناشي از مصرف بيش از اندازه. طبيعي‌ترين پيامد چنين مصرف حاد و از حد گذشته‌اي سوءمصرف‌هاي گوناگون و يكي از فراگير‌ترين پيامدهاي اين سوءمصرف- اگر حالت ژنتيك آن را ناديده بگيريم- ديابت است، يا چنان كه گفته مي‌شود «قند خون». اينجا مي‌توانيد درباره اين بيماري فراگير بيشتر بدانيد.
زندگي مدرن داستان عجيبي دارد. از يك طرف مهم‌ترين پيشرفت‌هاي علمي در صد سال اخير اتفاق افتاده و از طرف ديگر در همين صد سال در نتيجه فعاليت‌هاي بشر، خطرات بسياري او و زندگي‌اش را تهديد مي‌كند. بشر امروز دچار افراط‌ها و تفريط‌هاست. از يك سو جهاني در تهيدستي، شكم به پشت چسبانده‌اند و از سوي ديگر جهاني غرق در مصرف بيش از اندازه‌اند. اين مصرف، حد و مرزي نمي‌شناسد و «همه‌‌چيز» را در برمي‌گيرد؛ آب، هوا، خوراك و هر چيزي كه مي‌توان آن را مبادله و مصرف كرد. اين وضعيت در مورد خوراكي‌ها حالتي بيمارگون دارد. بررسي‌ها چه درباره جهان و چه ايران- به‌ويژه كلانشهرهايي مانند تهران- نشان داده‌اند كه اندام مردان و زنان رو به چاقي مي‌رود؛ چاقي ناشي از مصرف بيش از اندازه. طبيعي‌ترين پيامد چنين مصرف حاد و از حد گذشته‌اي سوءمصرف‌هاي گوناگون و يكي از فراگير‌ترين پيامدهاي اين سوءمصرف- اگر حالت ژنتيك آن را ناديده بگيريم- ديابت است، يا چنان كه گفته مي‌شود «قند خون». اينجا مي‌توانيد درباره اين بيماري فراگير بيشتر بدانيد.
- ديابت چيست و چه مي‌كند؟
ديابت يا بيماري قند، هنگامي به‌وجود مي‌آيد كه هورمون انسولين- عامل تنظيم‌كننده قند خون- يا به اندازه كافي در بدن توليد نمي‌شود يا بافت‌هاي بدن به آن به درستي پاسخ نمي‌دهند. در نتيجه سوخت‌وساز قند در بدن مختل مي‌شود و قندخون از حد طبيعي بالا‌تر مي‌رود و در نهايت علائم شاخص ديابت به‌صورت پرخوري، پرنوشي و پرادراري ظاهر مي‌شود. هورمون انسولين كه از سلو‌ل‌هاي جزاير لانگرهانس در غده لوزالمعده به درون خون ترشح مي‌شود، كاركردهاي مختلفي در بدن دارد و ازجمله ورود قند را از خون به درون سلولها تسهيل مي‌كند تا سلولها بتوانند براي تأمين انرژي خود از آن استفاده كنند. درصورت كمبود يا بي‌تأثير شدن انسولين، قند نمي‌تواند وارد سلولها شود، در نتيجه ميزان قند خون بالا مي‌رود. بالا رفتن قند خون علاوه بر ايجاد علائم حادي كه به آنها اشاره شد، در درازمدت باعث آسيب رساندن به تقريباً هر عضو حياتي بدن ازجمله قلب، مغز، چشم، كليه‌ها و... مي‌شود. براساس آمارهاي موجود به‌طور متوسط ۱۰درصد جمعيت كشور مبتلا به ديابت هستند.
- تهديدي جدي براي شهرنشين‌ها
بيماري ديابت يكي از تهديدكننده‌هاي اصلي سلامتي در ميان شهرنشين‌هاست. اين بيماري بستر بيماري‌هاي ديگري نيز مي‌تواند باشد و متأسفانه آگاهي در زمينه ديابت بسيار كم است به‌طوري كه به ديابت، بيماري خاموش مي‌گويند. اين درحالي است كه سرعت شيوع آن به‌ويژه ميان جوانان بسيار بالاست. مبتلايان به ديابت حتماً بايد از يك رژيم غذايي سالم پيروي كنند اما بدانيد كه براي داشتن برنامه صحيح دارويي و رژيم درماني بايد به پزشك و كارشناس تغذيه مراجعه كنيد زيرا او با توجه به ميزان قند خون شما و وضعيت بيماري‌تان مي‌تواند يك رژيم غذايي مناسب كه كالري مورد نياز بدنتان را دارد، پيشنهاد دهد. پس خيلي راحت سراغ نسخه‌هايي كه براي ديابتي‌ها در اينترنت پيچيده شده نرويد و به آنها اعتماد نكنيد. رژيم‌هاي غذايي موجود در اينترنت، معمولا براي كساني درنظر گرفته شده كه در مرحله حادي از بيماري ديابت قرار دارند. البته آنچه درخصوص همه ديابتي‌ها صدق مي‌كند اين است كه اين افراد بايد از مصرف غذاهاي چرب و شيرين جداً پرهيز كنيد.
- جايگزيني براي غذاها
ديابتي‌ها بايد به جاي مصرف مواد قندي ساده مانند قند، شكر، مربا، عسل و... از خشكبار و ميوه‌هاي خشك استفاده كنند. روغن‌هاي جامد را حذف و روغن زيتون را جايگزين آن كنند. از گوشت‌هاي بدون چربي و مرغ بدون پوست استفاده كنند. سرخ كردن غذاها را فراموش كنند و روش‌هاي آب‌پز، بخارپز، تنوري كردن و كباب كردن را بياموزند. نوشيدن نوشابه‌ها براي ديابتي‌ها ممنوع است. نوشيدن چاي هم اگر تلخ باشد يا به همراه خرما يا كشمش مجاز است. به جاي آبميوه سعي كنيد از خود ميوه‌ها استفاده كنيد، زيرا اين موادغذايي فيبر دارند و احساس سيري كه در فرد ايجاد مي‌كنند مانع از خوردن بيش از حد مي‌شود. مراجعه منظم به پزشك مهم‌ترين كاري است كه بايد مورد توجه قرار گيرد. ديابتي‌ها در مراجعات منظم به پزشكان بايد آزمايش چربي و فشار خون هم بدهند، زيرا در بيماران ديابتي علاوه بر قند، عملكرد چربي‌ها هم در خون مختل مي‌شود. بنابراين ميزان چربي و فشارخون آنها بايد تنظيم شود.
- چه كساني در خطرند؟
مشخصاتي هست كه اگر در شما وجود داشته باشد، امكان ابتلا به ديابت در شما بيشتر است؛ 1-سن بالاي ۴۵ سال. 2-وزن بالا (چاقي و اضافه وزن). 3-سابقه فاميلي ابتلا به ديابت (يكي از فاميل نزديك مثل والدين، خواهر يا برادر ديابتي باشند). 4-مادراني كه طي حاملگي، ديابت داشته‌اند. 5-تولد بچه‌اي با وزن بيشتر از ۵/۴ كيلوگرم. 6-فشار خون بالا. 7-كلسترول بالا يا بالا بودن ساير انواع چربي‌هاي خون. 8-كساني كه فعاليت جسمي ندارند. درضمن در كنار همه راه‌هايي كه براي كنترل ديابت مثل رژيم غذايي و در موارد پيشرفته‌تر تزريق انسولين وجود دارد، يك راه‌حل كلي توسط همه پزشكان توصيه شده است؛ ورزش. هر چه فعاليت بدني‌تان بيشتر باشد ميزان قندي كه در بدن مي‌سوزد بيشتر مي‌شود. فعاليت‌هاي ورزشي روزانه بهترين راه مقابله با قند خون بالاست و مي‌تواند نياز به انسولين را كاهش دهد. براي اين كار لازم است كه روزانه بين 20تا 30دقيقه ورزش كنيد.
- ديابتي‌ها درمان هم مي‌شوند؟
در پاسخ به اين سؤال كه آيا درمان قطعي براي ديابتي‌ها امكان‌پذير است؟ يك پاسخ وجود دارد؛ با دانش فعلي ، نه. اين بيماري هم مانند بسياري بيماري‌ها فقط قابل كنترل است. اينكه با مصرف چند روزه يك دارو بتوان به درمان نهايي اين بيماري رسيد، بدون آنكه نياز به درمان ديگري وجود داشته باشد، غيرممكن است. ديابتي‌ها نياز به كنترل هميشگي قند خون با دارو يا انسولين و كنترل ميزان فشار خون، چربي خون، اختلالات تيروئيد همراه، كنترل چشم‌ها و كليه‌ها دارند و اين كار موجب مي‌شود كه طول عمر عادي داشته باشند و گرفتار عوارض قند خون نشوند.
- فقط پيشگيري و كنترل
اينجا مي‌توانيد چند نكته كاربردي درباره ديابت و راه‌هاي پيشگيري و كنترل آن بخوانيد. يادتان هست كه اين بيماري قابل درمان نخواهد بود.
برخي از عوامل ابتلا به ديابت قابل كنترل است كه ازجمله مهم‌ترين آنها مي‌توان به چاقي به‌ويژه چاقي شكم، داشتن زندگي بدون تحرك و ماشيني، سيگار كشيدن، مصرف زياد گوشت قرمز، گوشت‌هاي فرآوري شده، لبنيات پرچرب و شيريني‌جات، بالا بودن كلسترول و چربي خون اشاره كرد.
يك رژيم غذايي مناسب با كاهش مقدار كربوهيدرات، چربي‌ها و كالري مصرفي و انجام ورزش‌هايي مانند پياده‌روي باعث مي‌شود كه بدن از هورمون انسولين استفاده كند و ميزان قند خون را پايين بياورد.
مراجعه منظم، غربالگري صحيح و تشخيص زودهنگام ديابت، بهترين راه براي جلوگيري و كنترل اين بيماري است.
ديابتي‌ها جريان خون مناسبي در پاهايشان ندارند، بنابراين زخم‌هايشان دير ترميم مي‌شود. آنها اگر يك زخم كوچك در پايشان ايجاد شد، بايد سريع به پزشك متخصص داخلي يا فوق‌تخصص غدد مراجعه كنند.
بيماران ديابتي حتما بايد پس از تزريق انسولين، غذا بخورند و آن را مثلا به يك ساعت بعد موكول نكنند، چون باعث افت قندخون مي‌شود و خطرناك خواهد بود.
در برخي موارد بايد قند خون كاملا كنترل شود، مانند خانم‌هاي باردار كه كنترل چند نوبت قند خون و تزريق چند نوبت انسولين لازم دارند.