مادر شاغلي هستيد كه علاوه بر كار بيرون از منزل بايد به كارهاي خانه هم رسيدگي كنيد؟ براي تمام تلاش‌هاي‌تان، خسته نباشيد. حتما با خودتان مي‌گوييد كه همه اين كارها را علاوه بر علايق خودتان به‌خاطر آينده فرزندتان انجام مي‌دهيد اما فراموش نكنيد كه اگر از همان ابتدا به ميزان لازم با او حرف نزنيد و البته به موقع شنونده حرف‌هايش نباشيد، خيلي زود آنقدر از هم دور خواهيد شد كه شايد روزي برسد و هر دو به يك زبان حرف بزنيد اما معني حرف‌هاي هم را نفهميد. نخستين بار كه گفت بابا، گفت مامان و حس و حال عجيبي را كه داشتيد به‌خاطر مي‌آوريد؟ شما كلمه به كلمه دنيا و مخلفاتش را به او ياد داديد اما اين همه ماجرا نيست. وظيفه داريد با او حرف بزنيد البته نه از آن حرف‌هاي معمولي كه همه والدين با بچه‌هاي خود مي‌زنند؛ مثل اينكه «بيا شامت رو بخور» يا «صداي تلويزيون رو كم كن». شما بايد با حرف زدن با بچه‌ها راهي براي ارتباط هميشگي بين خودتان باز كنيد. او هر روز بزرگ‌تر مي‌شود و فقط خدا مي‌داند چه روزهايي در پيش است، پس باور كنيد كه آداب گفت‌وگوي صحيح براي شما و فرزندتان مثل وجود هوا براي زنده ماندن آدم‌ها ضروري است.
- به شناسنامه‌ها سر بزنيد
يادتان مي‌آيد تا 6 ماهگي، فرزندتان فقط شير مادر مي‌خورد، در قدم بعد حريره بادام و بعد سوپ مخصوص بدون چاشني و نمك. ذهن و روح كودك هم مانند جسم او است. آنها در هر سني ويژگي‌ها و نيازهايي دارند كه در ارتباط با كودك بايد مدنظر داشته باشيد. پس براي داشتن گفت‌وگو‌هاي هدفمند و مناسب، سن فرزندتان و ويژگي‌هاي شخصي او را درنظر بگيريد و بعد از آن قواعد گفت‌وگوي مناسب با او را به‌دست بياوريد. وقتي فرزند شما زير 7 سال است بايد با او در كمال سادگي صحبت كنيد. چند خواسته را پشت سر هم بيان نكنيد. شايد لازم باشد در خلال بازي و قصه گفتن او را به حرف بكشيد تا بفهميد پشت آن چشمان معصومش چه خبر است. اما وقتي فرزندتان به مدرسه مي‌رود و وارد 7 سال دوم زندگي‌اش مي‌شود، قواعد اين بازي كاملا تغيير مي‌كند و هوشمندي شما باعث مي‌شود بتوانيد گفت‌وگو را بين خودتان گرم و مؤثر نگه داريد. روزهاي ورود به نوجواني، روزهايي است كه خيلي از والدين فكر مي‌كنند فرزندشان را درشلوغي بزرگ شدن، گم كرده‌اند. شما براي دوري از اين اتفاق بايد به جنسيت فرزندتان و ويژگي‌هاي بلوغ و روزهاي نوجواني توجه كنيد. هر چه فرزندتان از كودكي فاصله بگيرد بيشتر نياز دارد تا شما را در نقشي دوستانه احساس كند و برخي از حرف‌هايش را كه با دوستانش در ميان مي‌گذارد بتواند به شما هم بگويد. وقتي فرزندتان ديگر يك كودك گريزپا نيست اتفاقا در برقراري ارتباط گريزپا‌تر مي‌شود، پس تلاش و وقت‌گذاري بيشتري از طرف شما مي‌طلبد تا حرف بزند.
- شرايط آب و هوايي را درنظر بگيريد
شما با صميمي‌ترين دوست‌تان هم در هر شرايطي نمي‌توانيد صحبت كنيد. تصور كنيد دوست صميمي شما امروز از كار اخراج شده و سر راه تصادف هم كرده است و حال و روز خوبي ندارد، آيا به‌نظر شما امروز وقت خوبي براي گفت‌وگو است؟ از قديم گفته‌اند هر سخن جايي و هر نكته مكاني دارد. هروقت مي‌خواهيد با فرزندتان صحبت كنيد حال و هواي او را درنظر بگيريد. در دوران كودكي، همين كه گرسنه، خواب‌آلود و بيمار نباشد، تا حدي كافي است اما هر چه بزرگ‌تر مي‌شود تشخيص حال و هواي او هم سخت‌تر مي‌شود. اگر مي‌خواهيد در مورد يك موضوع مهم با فرزند نوجوان خود حرف بزنيد، روزي كه در مدرسه نمره بدي آورده يا با دوستش دعوايش شده است، زمان خوبي نيست ولي مشكل اينجاست كه فرزندتان ممكن است شما را از حال و هواي دروني خودش باخبر نكند واتفاقات نامناسبي كه برايش مي‌افتد را براي شما باز گو نكند. پس در اين شرايط خودتان بايد علاوه بر دوچشمي كه داريد، دوچشم ديگر هم قرض بگيريد و او و احوالاتش را رصد كنيد تا متوجه شويد آيا زمان خوبي براي حرف زدن شما هست يا شايد وقتي ديگر براي اين كار مناسب باشد.
- براي حرف زدن صورتجلسه داشته باشيد
زندگي در دنياي ماشيني با كارهاي تكراري به‌صورت ناخودآگاه حرف‌هاي تكراري را هم به‌دنبال دارد. ما بزرگ‌ترها در مورد آلودگي هوا، گراني، نتايج مذاكرات هسته‌اي و چيزهايي از اين قبيل حرف مي‌زنيم و ممكن است بارها اين حرف‌ها را تكرار كنيم و خسته هم نشويم اما حرف‌هاي هميشگي ما، در اداره و جمع دوستان و محافل خانوادگي است.آيا مي‌شود با فرزند 10ساله‌مان هم در مورد آلودگي هوا صحبت كنيم؟ البته درصورتي كه بلد باشيد چگونه موضوع را به زبان او مطرح كنيد، مي‌شود در مورد آلودگي هوا هم باهم حرف بزنيد اما اگر خوب فكر كنيد بسياري از موضوعات مشترك بين شما و فرزندتان وجود دارد كه مي‌تواند بهانه خوبي براي يك گفت‌وگوي شيرين باشد. اگر فرزند پسري داريد و او به ورزش خاصي علاقه‌مند است مي‌توانيد در مورد آن ورزش، تيم‌هاي مطرح در آن رشته و حتي شماره لباس بازيكن مورد علاقه‌اش حرف بزنيد. گفت‌وگويي كه باعث مي‌شود شما را نه مادري براي پخت‌وپز يا پدري براي پول دادن بلكه به چشم دوستي براي گپ زدن ببيند و اين يعني بيمه كردن فرزندتان در برابر مشكلات احتمالي آينده. موضوعات مختلف را با توجه به علايق فرزندتان پيدا كنيد و در مورد آنها فكر و برنامه داشته باشيد و از بي‌نهايت امكان براي گفت‌وگو باهم استفاده كنيد.
- چطور با او حرف بزنم؟
از مدرسه كه مي‌آيد چيز زيادي براي تعريف كردن ندارد و اگر از او در مورد اتفاقات طول روز بپرسيد، مختصرترين جواب ممكن را به شما مي‌دهد. ترجيح مي‌دهد كه تنها باشد و تنها كار كند. دوستان زيادي ندارد و در جمع‌هاي غريبه به سختي وارد مي‌شود و با هم‌سن‌وسالاني كه خيلي نمي‌شناسد، مانند افراد دور فاميل، ارتباط بر قرار نمي‌كند. در جمع ناآشنا ساكت اما در جمع دوستان خود راحت است. از ديد و بازديد‌هاي غيرمنتظره و ناگهاني بيزار است. اگر اينها برخي از مشخصات فرزند شماست، پس با يك فرد درونگرا روبه‌رو هستيد كه بايد تلاش بيشتري براي حرف زدن با او انجام بدهيد. از ميان همه تيپ‌هاي شخصيتي، سخت‌ترين راه ارتباط‌گيري با افراد درونگراست. براي اينكه بتوانيد با نوجوان درونگراي خود ارتباط بهتر و بيشتر و باكيفيتي داشته باشيد بايد كمي در مورد ويژگي‌هاي فرد درونگرا اطلاعات كسب كنيد. افراد دورنگرا آمادگي بيشتري براي خودداري و تسلط بر نفس از خود نشان مي‌دهند. اين افراد كمتر تمايل به حضور در جمع دارند و بيشتر وقت خود را به مطالعه و فعاليت‌هاي ذهني انفرادي مي‌گذرانند. درونگرايي يك تيپ شخصيتي روانشناسي است و شما براي گفت‌وگو با او نياز نداريد تا شخصيت او را تغيير دهيد اما بايد باتوجه به نوع روحيه و ساختارهاي رفتاري يك درونگرا با او صحبت كنيد. اصولا افراد درونگرا خجالتي هستند اما اين به معني مشكل در اعتماد به نفس آنها نيست. پس در قدم اول اين ويژگي‌ها را بپذيريد و سپس سعي كنيد راهي براي ورود به خلوت‌شان با كلمات و گفت‌وگو و محبت و مهرباني پيدا كنيد. شما بايد تلاش بيشتري براي برقراري ارتباط داشته باشيد. از او سؤال كنيد و آنقدر با علاقه و آرامش به حرف‌هاي او گوش دهيد كه تشويق شود بيشتر صحبت كند. هرگز سعي نكنيد به زور مجبورش كنيد تا حرف بزند. او را وارد بازي گفت‌وگو كنيد و به مرور به اين گفتن و شنيدن‌ها عادتش بدهيد.
- با دروغگويي چه كنم؟
براي والدين خيلي سخت است كه قبول كنند فرشته‌اي كه در آغوش‌شان بزرگ شده است، به آنها دروغ مي‌گويد اما اين يك واقعيت است كه دير يا زود، كم يا زياد با آن مواجه مي‌شويد و زماني برگ برنده در دستان شماست كه بدانيد با او چگونه حرف بزنيد تا در نهايت او را به سمت پشيماني و از آن مهم‌تر، نزديك شدن به راستگويي سوق دهيد. البته شرايط سني فرزند شما در اين مورد خيلي مهم است. تا قبل از 10سالگي گاهي‌رويا و واقعيت براي برخي كودكان قابل تفكيك نيست. دروغگويي در بعضي از سنين معنا ندارد و آنها خيالات خود را واقعي مي‌بينند. اما هر چه بزرگ‌تر مي‌شوند بايد بتوانند بين واقعيت و خيالشان تفكيك قائل شوند. وقتي فرزندتان به سنين نوجواني مي‌رسد، ممكن است بارها شاهد دروغ گفتن او باشيد كه در اين صورت بايد بتوانيد درست، قاطع اما همراه با صميميت با او حرف بزنيد. مهم‌ترين اصل در برخورد با يك نوجوان، حفظ ارتباط با او است و از آنجا كه اتهام بستن (درست يا غلط) يا سختگيري‌هاي بي‌مورد، اين ارتباط را قطع مي‌كند، مطلقا اين رفتار توصيه نمي‌شود. دقت كنيد كه تحت هيچ شرايطي پدر و مادر نبايد مستبدانه با نوجوان صحبت كنند. وقتي باهم مشغول گفت‌وگو هستيد و فرزندتان دروغ مي‌گويد، لازم نيست برخورد خيلي تهاجمي و حاد نشان دهيد اما به او بفهمانيد كه متوجه دروغگويي‌اش شده‌ايد بدون اينكه به روي او بياوريد. خودتان به‌عنوان يك الگو صادق باشيد و از او هم بخواهيد تا صداقت داشته باشد و حتي به فرزندتان نشان دهيد كه اگر اشتباهي هم انجام داده است درصورتي كه صادق باشد تنبيه كمتري خواهد شد تا اينكه بخواهد با دروغ اشتباهش را مخفي كند.
- چطور از او ايراد بگيرم؟
وقتي موضوع حرف زدن شما با فرزندتان انتقاد است، بايد پازل را به‌گونه‌اي بچينيد كه به نتيجه دلخواه برسيد. به زبان خودماني‌تر اگر مي‌خواهيد ايرادي بگيريد، بايد اول مقدمات را فراهم كنيد. اين قانون حتي در سنين كودكي هم صادق است. فرض كنيد فرزند شما اسباب‌بازي‌هايش را جمع نمي‌كند، وقتي مي‌خواهيد به او بگوييد چرا چنين كاري مي‌كند و از رفتارش ايراد بگيريد اگر اول او را براي يكي از رفتارهاي خوبش تحسين كنيد او جذب صحبت‌هاي شما مي‌شود و به بقيه حرف‌هاي‌تان گوش مي‌دهد اما اگر از همان اول، صحبت را با انتقاد شروع كنيد و او هم مجبور به گوش دادن باشد، فقط آن حرف‌ها را در ظاهر مي‌شنود. وقتي فرزندتان بزرگ‌تر مي‌شود لزوم مقدمه‌چيني مثبت در گفت‌وگو بيشتر است زيرا در غيراين صورت او در مقابل شما گارد مي‌گيرد و شايد كار به بحث و اختلاف جدي‌تر هم بكشد. اما همين فرزند عصبي و در سن بلوغ شما، اگر در ابتداي حرف‌تان يك تحسين بجا و مناسب از رفتارهاي خودش را از زبان شما بشنود و بعد با كلامي ملايم و همراه با مهرباني انتقادتان را بگوييد، رفتار متفاوتي از خود نشان خواهد داد. براي انتقاد كردن به رفتارهاي يك نوجوان براي مثال بايد بگوييد كه «من اينطور فكر مي‌كنم كه اگر اين كار را به فلان شيوه انجام مي‌دادي نتيجه بهتري مي‌گرفتي. نظر خودت چيه؟»
- كارشناس دكتر فروغ نيلچي‌زاده مشاور و استاد حوزه و دانشگاه
دختري 6ساله دارم كه خيلي دوست دارد از لوازم آرايش استفاده كند و برخي مواقع يواشكي از لوازم آرايش من استفاده مي‌كند. دختر عمه‌اش كه هم سن و سال اوست نيز اين كار را مي‌كند و تا حدودي دختر من از او الگوبرداري كرده است. نمي‌دانم با او چگونه برخورد كنم. لطفا مرا راهنمايي كنيد.
اين دوست عزيز به خوبي علت اين كار دخترشان را در سؤال مطرح كردند. ايشان عنوان كردند كه دخترشان از دختر عمه‌اش الگوبرداري مي‌كند پس بايد علت آن را كمرنگ كنند. اين موضوع خيلي طبيعي است كه يك دختر از همسالان خود كاري را ياد بگيرد و آن را تكرار كند و دوست دارد رفتار او را تقليد كند. پس توصيه من به اين مادر اين است كه رفت‌وآمدها را كنترل كنيد و با كساني رفت‌وآمد كنيد كه از حداقل آگاهي نسبت به تربيت فرزند برخوردار باشند. به‌طور قطع استفاده از لوازم آرايش براي دختران كم سن و سال بسيار خطرناك است چرا كه از موادي ساخته مي‌شود كه به پوست آنها آسيب مي‌رساند. پس شما بايد دليل اين موضوع را به دخترتان گوشزد كنيد. به او بگوييد كه اين وسايل فقط براي استفاده بزرگ‌ترها ساخته شده و البته بزرگ‌ترها نيز نبايد در معرض ديد نامحرم از اين لوازم استفاده كنند.
علاوه بر اين ممكن است دخترتان براي اينكه توجه بيشتري به او شود و كارهايش در معرض ديد پدر و مادر قرار بگيرد اقدام به اين كار مي‌كند. پس بهتر است بيش از گذشته به او توجه كنيد و از قيافه و چهره او تعريف كنيد. به‌گونه‌اي با دخترتان رفتار كنيد كه احساس كند زيبايي زيادي دارد و هيچ‌گاه نياز به استفاده از اين لوازم ندارد.
به دخترتان ياد بدهيد كه هر چيزي براي سن خاصي است. بهتر است كرم‌هاي نرم‌كننده كوچك براي او بخريد و به او ياد بدهيد كه از اين كرم‌ها استفاده كند و با اين كرم‌ها نيز زيباتر مي‌شوند.
تا جايي كه مي‌توانيد در حضور دخترتان از لوازم آرايش استفاده نكنيد. به‌طور قطع او خيلي زود از اين رفتار شما الگوبرداري مي‌كند و اين رفتار در ذهن او ثبت مي‌شود. خيلي از مادراني كه در استفاده از لوازم آرايش افراط مي‌كنند دخترانشان در آينده علاقه زيادي به مصرف لوازم آرايش دارند و مدام با خودشان فكر مي‌كنند كه زيبايي آنها فقط با استفاده از لوازم آرايش تأمين مي‌شود. پس بايد مادران به اين نكته توجه كنند.