نگاهي كه به كارت‌ها بيندازيم، معلوم مي‌شود كه هر يك دارند يك‌سري اطلاعات مربوط به هويت ما را نشان مي‌دهند. يك كارت مي‌گويد ما كه هستيم، بعدي گواهي مي‌دهد كه توانايي رانندگي داريم، كارت بعدي از اينكه خدمت نظام وظيفه را انجام داده‌ايم خبر مي‌دهد و.... نگهداري از كارت‌هاي زياد، چندان آسان نيست. خصوصا اينكه مفقود شدن هر يك از آنها و صدور كارت المثني، معمولا فرايند پيچيده‌اي دا رد. نكته مهم‌تر اينكه هر يك از اين كارت‌هاي هويتي را مي‌شود جعل كرد و خود را به جاي كس ديگري جا زد. كارت ملي هوشمند، مجموعه‌اي از اطلاعات فردي و هويتي را در خود دارد و با توجه به اينكه يك سري تدابير امنيتي ويژه براي استفاده از آن درنظر گرفته شده، به‌نظر نمي‌رسد كه بشود آن را به راحتي جعل كرد و اطلاعات هويتي را تغيير داد. خيلي‌ها هنوز اين كارت را از نزديك نديده‌اند، چون استفاده از آن رايج نشده است. در اين صفحه نگاهي به كارت ملي هوشمند مي‌اندازيم و روش‌هاي تهيه آن را مرور مي‌كنيم.
- يك كارت معمولي متفاوت
شكل و شمايل كارت هوشمند، دقيقاً مشابه با همان كارت‌هايي است كه در كيف‌هاي جيبي جا خوش كرده‌اند. يك كارت پلاستيكي در ابعاد كارت‌هاي عابربانك كه چند لايه دارد. در بين لايه‌ها هم، تراشه‌هايي براي ذخيره اطلاعات قرار گرفته است. اين كارت با ابعاد كوچك و شكل معمولي‌اش، مثل يك كامپيوتر عمل مي‌كند و قرار است مجموعه فراواني از اطلاعات را در خود جابدهد. داخل اين كارت، تراشه حافظه وجود دارد و حجم فراواني از اطلاعات را مي‌توان روي آن بارگذاري كرد. بنابراين دور از ذهن نيست كه روزي تمامي كارت‌هاي داخل كيف‌هاي جيبي با هم تجميع شوند و همه اطلاعات آنها روي تراشه‌هاي كارت ملي هوشمند قرار بگيرد. به اين ترتيب علاوه بر اطلاعات هويتي، طيف وسيعي از اطلاعات و حتي اطلاعات بانكي را مي‌شود داخل اين كارت‌ها گنجاند و رسما تمامي كارت‌هاي ديگر را از رده خارج كرد. كارت ملي هوشمند چند سالي هست كه توسط سازمان ثبت‌احوال صادر مي‌شود. طرح صدور اين كارت‌ها ابتدا به‌صورت آزمايشي در استان قم آغاز شد، چون زيرساخت‌هاي لازم در اين استان وجود داشت. اما حالا در تمامي استان‌هاي كشور مي‌توان براي دريافت كارت ملي هوشمند اقدام كرد. قرار است كه تا پايان سال 95، استفاده از اين كارت‌ها فراگير شود. بنابراين تا يك سال و نيم ديگر همه موظف مي‌شوند كه اين كارت‌ها را دريافت كنند.
- گام اول
شرايط دريافت كارت
كساني كه بالاي 15سال داشته باشند، شرط لازم براي دريافت كارت ملي هوشمند را دارند. شرط‌هاي بعدي اين است كه اعتبار كارت ملي آنها به پايان رسيده باشد. البته با توجه به اينكه اغلب كارت‌هاي ملي، تاريخ اعتبارشان به پايان رسيده، به‌نظر نمي‌رسد كه از اين حيث محدوديتي وجود داشته باشد. درضمن كساني كه كارت ملي دريافت نكرده يا آن را گم كرده باشند، براي دريافت كارت هوشمند در اولويت هستند.
- گام دوم
پيش ثبت‌نام را انجام دهيد
وب‌سايت طرح كارت ملي هوشمند ncr.ir است. نخستين اقدامي كه بايد براي دريافت كارت ملي هوشمند انجام شود، پيش ثبت‌نام در اين سايت است. در سايت يك فرم هست كه بايد تكميل شود. اين فرم يك‌سري اطلاعات هويتي و تحصيلي را از فرد مي‌خواهد. در پايان يك كد رهگيري صادر مي‌شود. بعد از 24ساعت، بايد مراجعه مجدد به اين پايگاه اينترنتي صورت بگيرد تا فرايند نوبت‌گيري انجام شود. در اين 24ساعت، اطلاعاتي كه وارد كرده‌ايد از پايگاه اطلاعات جمعيت سازمان ثبت احوال استعلام مي‌شود. 24ساعت بعد با استفاده از كدرهگيري كه در اختيار داريد وارد سايت مي‌شويد و از دفاتر پيشخوان دولت الكترونيك نوبت‌گيري مي‌كنيد. محل دفتر پيشخوان و زمان مراجعه را خودتان انتخاب مي‌كنيد. اگر آن زمان مقدور بود، درخواست شما تأييد مي‌شود.
- گام سوم
به دفاتر پيشخوان دولت برويد
اگر در زماني‌كه اعلام شده، به دفاتر پيشخوان مراجعه نشود، بايد فرايند نوبت‌گيري دوباره صورت بگيرد. نوبت‌گيري مجدد در سايت، تا 3روز براي كسي كه فراموش كرده به دفاتر برود، ممكن نخواهد بود. پس از ثبت‌نام در سايت، اطلاعات پردازش شده و به دفاتر پيشخوان ارجاع مي‌شود. بنابراين در زمان مراجعه به اين دفاتر، تمامي اطلاعات فرد در سيستم موجود است. دفاتر پيشخوان، فرايند پيش‌ثبت‌نام را هم انجام مي‌دهند. در مواقعي‌كه اينترنت در اختيار نداشتيد و يا وب‌سايت طرح كارت ملي هوشمند در دسترس نبود، مي‌توان به دفاتر پيشخوان مراجعه حضوري كرد و با پرداخت مبلغي، پيش ثبت‌نام را انجام داد. در زمان مراجعه به دفاتر پيشخوان، كارت ملي قديمي و شناسنامه و يك قطعه عكس با زمينه روشن لازم است. در دفاتر پيشخوان، اطلاعاتي كه در سامانه موجود است، با اطلاعات كارت ملي و شناسنامه تطبيق داده مي‌شود و اگر اختلافي وجود نداشت، مرحله بعدي كه اخذ اطلاعات بيومتريك است آغاز مي‌شود. هزينه تكميل ثبت‌نام در دفاتر پيشخوان، 15هزار تومان است. اگر كارت ملي قديمي موجود نباشد، اين مبلغ بيشتر مي‌شود.
- گام چهارم
اطلاعات بيومتريك چيست؟
بيومتريك، يك فناوري درست و حسابي براي جلوگيري از جعل هويت افراد است. اطلاعات بيومتريك با اندازه‌گيري و ثبت دقيق خصوصيات بدن فرد، مثل اثر انگشت و عنبيه انجام مي‌شود كه ويژگي‌هايي منحصر به‌فرد هستند. كارت‌هاي ملي هوشمند هم اطلاعات بيومتريك هر فرد را در خود ذخيره دارند. علاوه بر آن، امضاي الكترونيك افراد نيز در اين كارت ذخيره مي‌شود. بعد از اينكه در دفاتر پيشخوان، اطلاعات ثبت‌نامي تأييد شد، بايد اطلاعات بيومتريك هم ثبت شود. معمولا اين كار در همين دفاتر پيشخوان انجام مي‌شود يا ممكن است در مواقعي، به مراكز پست و يا نزديك‌ترين مركز ثبت‌احوال ارجاع داده شود. به هرحال دفتر پيشخوان به شما اعلام خواهد كرد كه براي ثبت اثر انگشت و امضاي ديجيتال، بايد به كجا مراجعه كنيد. بعد از اينكه اطلاعات بيومتريك دريافت شد، ديگر وظيفه‌اي به‌عهده شما نيست.
- گام پنجم
كارت ملي هوشمندتان را بگيريد
كارت ملي هوشمند، مثل كارت‌هاي عابر بانك، يك رمز هم دارد. اين رمز را شما در همان دفتر پيشخوان تعيين مي‌كنيد. صدور كارت معمولا 20روز طول مي‌كشد. شما در زمان تكميل ثبت‌نام در دفاتر پيشخوان، يك برگه رسيد دريافت كرده‌ايد كه براي صدور كارت بايد آن را به همراه داشته باشيد. براي دريافت كارت، يك‌بار ديگر بايد اطلاعات موجود در آن بازبيني شود. بنابراين دوباره مدارك كنترل شده و اثر انگشت نيز مطابقت داده مي‌شود. اگر اختلافي وجود داشت، شما درخواست ابطال كارت را مي‌دهيد و اگر اينطور نبود، كارت را تحويل مي‌گيريد و به جمع دارندگان كارت ملي هوشمند اضافه مي‌شويد.
- استفاده از كارت ملي هوشمند
زماني‌كه استفاده از كارت ملي هوشمند رايج شود، مراكزي كه بخواهند اطلاعات هويتي افراد را بررسي كنند، به دستگاه‌هاي كارتخواني مجهز خواهند شد كه قادر به خواندن اطلاعات داخل كارت‌هاست. هر فرد زماني‌كه كارت را داخل دستگاه كارتخوان گذاشت، همزمان انگشت‌نگاري هم مي‌شود. تمامي اطلاعات هويتي، تحصيلي و... در كارت موجود است و ديگر نيازي نخواهد بود كه چندين كارت و كپي‌هاي آنها ارائه شود. در مجموع مي‌شود اينطور گفت كه كارت ملي هوشمند، همه مدارك را يك‌جا جمع مي‌كند و دردسرهاي اثبات هويت را پايان مي‌دهد.
- فعاليت امن در فضاي مجازي
نكته‌هايي درباره كارت ملي هوشمند
با دريافت كارت ملي هوشمند، كارت ملي باطل مي‌شود اما فعلا براي باطل كردن شناسنامه‌ها برنامه‌اي وجود ندارد. هرچند بديهي است كه در آينده‌اي نزديك، اطلاعات شناسنامه‌اي هم در تراشه‌هاي كارت ملي هوشمند بارگذاري خواهد شد و دوره شناسنامه‌ها هم به پايان خواهد رسيد. در حال حاضر براي توصيف ويژگي‌هاي كارت‌هاي هوشمند، از 4نوع خدمات نام برده مي‌شود كه عبارتند از شناسايي، تصديق هويت، امضاي ديجيتال و انتخابات. به اين ترتيب با استفاده از كارت ملي هوشمند، مي‌توان در صورت تأمين سايز زيرساخت‌ها به‌صورت آنلاين در انتخابات شركت كرد. در مجموع با استفاده از اين كارت، فعاليت در فضاي مجازي امنيت بيشتري پيدا مي‌كند.
كساني‌كه كارت ملي ندارند يا مشخصات هويتي خود را تغيير داده‌اند و كارت ملي جديد نگرفته‌اند، براي دريافت كارت ملي هوشمند در اولويت هستند.
طبق آخرين اعلام‌ها، كارت‌هاي ملي قديمي تا پايان سال 94اعتبار دارند. با اين‌حال همه افراد بالاي 15سال مي‌توانند با مراجعه به دفاتر پيشخوان دولت الكترونيك، براي دريافت كارت ملي هوشمند نام‌نويسي كنند. با توجه به اينكه هنوز فراخواني براي تعويض اجباري كارت‌هاي ملي منتشر نشده، به‌نظر مي‌رسد كه حالا فرصت مناسبي براي دريافت بي‌دغدغه كارت ملي هوشمند باشد.
طرح كارت ملي هوشمند، در كشورهاي فراواني اجرا شده است. بين اروپايي‌ها، فرانسه در اين زمينه پيشتاز بوده و بين كشورهاي آسيايي هم مالزي و سنگاپور از بقيه جلوتر هستند. كشورهاي حوزه خليج‌فارس هم همگي اجراي اين طرح را شروع كرده‌اند.