اين آمار را مديركل دفتر تحقيقات و آموزش ستاد مبارزه با مواد‌مخدر 20شهريور اعلام كرد. حالا اما قائم‌مقام ستاد مبارزه با مواد‌مخدر، نه درباره شيوع مصرف سيگار و قليان كه درباره «پان» هشدار داده و از والدين خواسته است مراقب گرايش فرزندان‌شان به اين مخدر شبه‌صنعتي خطرناك باشند.
اين تازه‌ترين خبر درباره «پان» نيست اما تازه‌ترين هشدار است، آيا سروكله «پان پراگ» دوباره پيدا شده است؟!
- يك پرونده قديمي
خيلي از ايراني‌ها نام پان پراگ را براي نخستين‌بار در سال 1388شنيدند. آن روزها رسانه‌ها درباره مخدر جديدي هشدار دادند كه با نام اصلي پان پراگ و اسامي مستعار راجا، تايتانيك، ناس خارجي، پان پاكستان، پان عربي، ويتامين، ملوان زبل، پان اسفناج و گوتكا ، بي‌هيچ محدوديتي عرضه مي‌شد. اما عده‌اي از مردم ايران خيلي زودتر با اين نام آشنا شده بودند. شهر‌هاي هم‌مرز پاكستان سال‌ها بود كه مهمان ناخوانده‌اي داشتند كه به «ناس خارجي» يا «ناس پاكستاني» معروف بود. آشنا‌تر از جوانان اين شهر‌ها به ناس خارجي، پيرمرد‌ها و پيرزن‌هايي بودند كه مصرف ناس براي آنها يك عادت رايج طبيعي و فرهنگي بود. تفاوت ماجرا اما در اين بود كه نسل گذشته ناس را از برگ‌هاي خشك درخت بتل درست مي‌كردند اما سوغات جديد همراه با افزودني‌هايي بود كه قرار بود توهم بيشتري را همراه بياورد. بعد از هشدار‌هاي متعدد براي سال‌ها خبري از پان نبود تا اينكه حالا و يك‌بار ديگر عليرضا جزيني، قائم‌مقام ستاد مبارزه با مواد‌مخدر اين پرونده را باز كرده و گفته است: «شيوع مصرف پان در بين جوانان با توجه به مخفي‌بودن علائم مصرف حتي تا 5سال و در نتيجه عدم‌آگاهي والدين از ابتلاي فرزندان به اين ماده مخدر زنگ خطري جدي است و بايد دراين‌باره اطلاع‌رساني شود.» اما پان چه ويژگي‌هايي دارد كه قائم‌مقام ستاد مبارزه با مواد‌مخدر در برابر شيوع آن هشدار داده و خواستار اطلاع‌رساني درباره عوارضش شده است؟!
- بسته‌بندي جديد براي مخدر قديمي
مصرف ناس به سبك قديمي‌ها براي جوان‌ها آنقدر مشمئزكننده بود كه كمتر سراغش بيايند. اين ماده به‌خاطر نوع استفاده آن، مواد سازنده‌اش و نوع مصرف‌كنندگانش، در ايران و كشورهاي همسايه هرگز محبوبيت نداشته و هميشه مشمئزكننده بوده است. براي همين بايد با شيوه و شكل جديدي عرضه مي‌شود. آزمايشگاه‌هاي ساخت مواد‌مخدر خيلي زود، محصولي را توليد كردند كه نه به بدطعمي ناس بود و نه براي درست‌كردنش لازم بود كسي زحمت بكشد.كافي بود آدامس بجوي، همين! آنچه پيرمرد‌ها از تركيب چوب تنباكو و آهك درست مي‌كردند، حالا تبديل به آدامس‌هاي خوشمزه‌اي شده بود با بسته‌بندي جديدي كه روي آن عكس‌هاي هنرپيشه‌هاي هندي بود. بسته‌بندي‌هاي سبزرنگ قديمي بد بو، جايش را به آدامس‌هايي دادند كه خيلي‌ها خيال مي‌كردند خوشبو‌كننده دهان است. «ناس» كه حالا به نام جديد «پان» تغيير نام داده بود با ادويه‌هاي معطرو ساخارين (ماده بسيار سرطان‌زا) تركيب مي‌شد. براي افزايش قدرت نشئگي و سرخوشي هم گاهي سرسوزني تركيبات مخدر و يا توهم‌زايي مثل ترياك، حشيش، تركيبات شيميايي مثل آرسنيك، منيزيم، سرب و حتي داروهاي روانگردان مثل اكستازي اضافه شد تا فقط با 2هزار تومان ناقابل بشود مخدري را تهيه كرد كه شبيه همه‌‌چيزي هست جز «مواد».مخدر جديد نه بو دارد، نه فرايند مصرف طولاني و نه هيچ دردسر ديگري، حتي ممكن است دانش‌آموزي در كلاس درس و هنگامي كه معلمش درس مي‌دهد آدامسي بخورد كه در حقيقت همان ناس مدرن است.
- « پان» چه مي‌كند؟
نكته مهم « ناس» اين است كه كوچك‌تر‌ها را هدف گرفته؛ آنهايي كه هرگز به فكر مصرف مخدرهاي رايج نيستند يا جراتش را ندارند. اما جويدن آدامس كار ساده‌اي است كه توجه هيچ‌كسي را هم جلب نمي‌كند. گزارش‌هاي غيررسمي، مشاهده مصرف اين ماده را در مدارس كشور تأييد مي‌كنند. اين شايد يكي از نشانه‌هايي باشد كه 17شهريور امسال مديركل آموزش و پرورش شهر تهران گفت: «دانش‌آموزان معتاد، صنعتي مصرف مي‌كنند نه سنتي!» برخي عوارض جسمي رواني ناشي از مصرف اين مخدر زردي رنگ دندان‌ها و ايجاد آسيب جدي به سلول‌هاي مغز است كه علت آن نيكوتين موجود در تنباكوي اين مواد است. سرطان دهان، حنجره، لثه و ايجاد عارضه در دستگاه تنفسي و قلب و عروق نيز از ديگر عوارض مصرف اين مواد است. آهك موجود در «پان پراگ» كه موجب توهم مصرف‌كننده نيز مي‌شود، اصلي‌ترين خطر اين ماده مخدر است. منهاي همه اينها، مهم‌ترين هراسي كه از اين ماده وجود دارد، وابستگي‌‌اي است كه اين ماده به مخدرهاي سنگين‌تر و قوي‌تر ايجاد مي‌كند. ناشناس‌بودن اين محصول، به‌عنوان مخدر نزد خانواده‌ها، معلمان، مديران، دانش‌آموزان و حتي غالب مصرف‌كنندگان، مهم‌ترين نگراني كارشناسان است. براي همين آنها «پان» را مخدر بي‌صدا توصيف مي‌كنند. اينكه قائم‌مقام ستاد مبارزه با مواد‌مخدر مي‌گويد نشانه‌هاي اعتياد به اين مخدر ممكن است تا 5سال هم از والدين پنهان بماند، تأييد همين بي‌صدا بودن مخدر پاكستاني است.