پیش از ورود هیات باستان‌شناسی «هلمز» به محوطه «سرخ‌دُم» لرستان، كمتر كسي تصور مي‌كرد که اجداد سوارکاران و جنگاوران كنارة زاگرس هنرمندانی تا به اين حد چیره‌دست و قهار بوده باشند.
اما وقتی در سال 1317 خورشیدی پای نخستین هیات باستان‌شناس به کوه‌ها، دره‌ها و دشت‌های سرسبز زاگرس شمالی باز شددنیای شگفت‌انگیز تندیس‌های مفرغینی کشف شد که نشان می‌داد دلاوران لرستان در مقابل دشمنان‌شان علاوه بر سینه‌ای ستبر، گنجینه‌‌های غرورآفرینی هم در چنته دارند.
مصنوعات ظریف مفرغین یکی پــس از دیگری از دل خاک حاصلخیز منطقه بیرون آمدند و کم‌کم چهره شناخته شده اقوام باستانی شمال زاگرس تغییر کرد. تولیدات مفرغین اين منطقه که عموما زادة هزاره دوم و اول پیش از میلاد مسیح هستند،
علاوه بر نمایش مهارت و زبردستی سازندگانشان، دنیای انسان آن روزگار را به تصویرمي کشند. دنیایی پر از موجودات خیالی با توانی فوق بشری که جهانی رویایی را رقم می‌زدند.
اين مفرغ‌های ظریف و پرکار كه امروزه به نام «مفرغ‌هاي لرستان» شناخته مي‌شود، خیال‌انگیزترین و هنرمندانه‌ترین اشیاء مفرغینی هستند که تا امروز به دست بشر ساخته و پرداخته شده‌اند.
مجسمه‌های ریز نقشی که کاربردشان چندان روشن نیست، ادوات جنگی که اصلا قرار نبوده خونی بر زمین بریزند، ساغرها و جام‌هایی که فقط به کار برگزاری آداب و رسوم مذهبی می‌آمدند و سنجاق‌های بزرگی که بیشتر نذر و نیازی را نمایندگی می‌کردند.
همه این‌ها به‌علاوه تیردان‌هایی که در دستان زمخت و تنومند دلاوران ايراني معنا پیدا می‌کردند و لگام‌هایی که زیر سر مردگان قرار می‌گرفتند، مجموعه‌ای از هنرمندانه‌ترین تولیدات فلزی هزاره‌های دوم و اول پیش از میلاد مسیح هستند.
موجودات ظریف، سیاه و یشمی رنگ مفرغی سال‌هاست ناظران‌شان را متحیر می‌کنند و سازندگانشان را سربلند.
محمد مهدی بهمنی /عكس: آرشيو موزه ملي ايران
منبع:همشهري‌سرزمين من