اين يعني ما فقط موقع دندان‌درد ياد بهداشت دهان و دندان مي‌افتيم. حتي اگر به لبخند و زيبايي آن هم اعتقادي نداشته باشيم و تحمل چند روز درد را داشته باشيم، بهتر است به‌خاطر حفظ موجودي حساب خود، به فكر سلامت دهان و دندان باشيم چون وقتي با دندان پوسيده به دندانپزشكي مي‌رويم هزينه بيشتري نسبت به زماني كه فقط براي حفظ بهداشت دندانها پول خرج مي‌كنيم خواهيم پرداخت. براي محافظت از سلامتي دهان و دندان، كار خارق‌العاده‌اي لازم نيست. اگر حد‌اكثر 400هزار تومان در يك سال براي بهداشت و سلامت دهان و دندان خانواده كنار بگذاريم، هم درد كمتري مي‌كشيم، هم لبخندمان زيباتر مي‌شود و هم به مخارج بالا براي خدمات دندانپزشكي كمتر احتياج پيدا مي‌كنيم.
- ابزار اصلي
مسواك
اولين ابزاري كه براي تميز نگه‌داشتن دندان به ذهن مي‌آيد، مسواك است كه قدمت زيادي هم دارد. در ضمن مسواك يكي از وسايلي است كه در حفظ بهداشت دندان هيچ جايگزيني ندارد. اما نكاتي وجود دارد كه بهتر است هنگام خريد مسواك بدانيد.
شايد تصور كنيد مسواك زبر بهتر دندان را تميز مي‌كند اما برخلاف تصور، مسواك زبر بعد از مدتي باعث ساييدگي طوق دندان، يعني محل خروج دندان از لثه مي‌شود كه درمان آن بسيار گران است و نتيجه قابل پيش‌بيني‌اي ندارد. بنابراين موقع خريد حواستان باشد كه مسواك نرم انتخاب كنيد. مطمئن باشيد كه با مسواك نرم هم دندان‌هاي شما كاملا تميز مي‌شود بدون اينكه آسيبي به آنها برسد. برس مسواك بايد كوچك باشد تا بتوانيد راحت‌تر آن را در فضاي دهان خود بچرخانيد. پشت دندان‌هاي جلوي فك پايين، يكي از قسمت‌هايي است كه به سختي مي‌توان مسواك را روي آن حركت داد. مسواكي كه برس آن كوچك باشد همه دندانها را به‌راحتي مي‌شويد. زماني كه پرزهاي مسواك‌تان از هم باز مي‌شود بايد آن را عوض كنيد چون اين مسواك بيشتر از پاكسازي دهان، لثه‌ها را تخريب مي‌كند. اينكه چقدر طول مي‌كشد كه يك مسواك كيفيت خود را از دست بدهد، بستگي به دفعات مسواك‌زدن شما دارد.
قيمت يك مسواك مناسب از 5هزار تومان شروع مي‌شود تا 18هزار تومان.
مسواك برقي
نكته: مسواك‌هاي برقي يا لرزشي از نظر كيفيت پاكسازي دندان هيچ تفاوتي با مسواك‌هاي معمولي ندارند. اگر تكنيك درست مسواك زدن را بدانيد، اصلا فرقي نمي‌كند كه از مسواك برقي استفاده مي‌كنيد يا از مسواك معمولي. تنها مزيتي كه مسواك برقي دارد اين است كه برس آن كوچك‌تر از مسواك‌هاي معمولي است. به علاوه حركت لرزشي آن، در شست‌وشوي راحت‌تر دندان به شما كمك مي‌كند چون فقط كافي است مسواك را با زاويه درست در جاي مناسب نگه‌داريد.
قيمت يك مسواك برقي معمولي كه امكانات ويژه‌اي نداشته باشد از 80هزار تومان شروع مي‌شود و بسته به امكانات تا حدود 300هزار تومان هم مي‌رسد.
نخ دندان
نخ دندان مهم‌ترين ابزاري است كه دندان را به‌طور كامل تميز مي‌كند. حتي كاربرد اين وسيله از مسواك هم مهم‌تر است. دندانپزشكان استفاده از نخ دندان را ضروري‌تر از مسواك مي‌دانند طوري كه اگر مسواك نداشتيد مي‌توانيد به نخ دندان بسنده كنيد.
اگر دندان‌هاي فشرده داريد بهتر است از نخ دندان‌هاي موم‌دار استفاده كنيد تا به لثه‌هاي شما آسيب نرسد.
كودكان هم بايد از نخ دندان استفاده كنند اما بهتر است براي فرزندتان نخ دندان كماني بخريد چون خيلي راحت مي‌تواند از آن استفاده كند يا خودتان دندان‌هاي او را نخ بكشيد.
اگر دندان‌‌تان را ارتودنسي كرده‌ايد يا دندان بريج شده داريد، بهترين وسيله براي پاك كردن قسمت‌هاي زيرين آن نخ دندان سوپرفلاس است. اين نوع نخ دندان يك قسمت ضخيم‌تر مثل اسفنج دارد كه قسمت زيرين بريج يا بندهاي ارتودنسي و روكش‌هاي متصل به هم را كاملا پاك مي‌كند.
قيمت نخ دندان از 2هزار تومان شروع مي‌شود تا 10هزار تومان. نخ‌دندان سوپر فلاس هم بسته‌اي 9تا 13هزار تومان قيمت دارد.
خميردندان
خميردندان در اصل يك ماده شوينده است؛ مثل صابون. همه صابون‌ها باكتري‌ها را از بين مي‌برند حالا بعضي از آنها مواد افزودني دارند كه بعضي خواص‌شان را تغيير مي‌دهد. خميردندان هم يك ماده شوينده است كه پلاك‌ها را راحت‌تر از روي دندان پاك مي‌كند.
بسته به مواد افزودني مختلفي كه به خميردندان‌ها اضافه مي‌كنند ممكن است اثرات دارويي هم داشته باشد. خميردندان‌ها از همين نظر با هم متفاوت مي‌شوند. مثلا بعضي از خميردندان‌ها ضد‌حساسيت هستند براي دندان‌هاي حساس. بعضي‌ها حاوي موادي هستند كه به بهبود لثه كمك مي‌كنند. بعضي‌ها هم جرم‌گير هستند.
حتما لازم نيست كه خميردندان شما همه اين خواص را داشته باشد. توصيه دندانپزشكان اين است كه خميردندان در وهله اول فلورايد داشته باشد. البته به جز خميردندان بچه‌ها، خصوصا در يكي‌دو سال اول زندگي.
يادتان باشد مصرف خميردندان‌هاي سفيدكننده و ساينده به‌صورت منظم، به مرور زمان باعث از بين رفتن ميناي دندان مي‌شود و بعد از مدتي دندانها زرد مي‌شوند. پيشنهاد ما اين است كه اين نوع خمير دندان را فقط در شرايط خاص استفاده كنيد؛ مثلا اگر مراسم ويژه‌اي داريد يكي‌دو بار از خميردندان سفيدكننده استفاده كنيد تا دندان‌هايتان براق شوند. امروز در تمام دنيا بيشتر خميردندان‌ها حاوي مواد بليچينك يا ساينده هستند پس موقع خريد خميردندان، حتما ويژگي‌هاي آن را روي بسته‌بندي بخوانيد.
قيمت خميردندان از حدود 2هزار تومان شروع مي‌شود تا 8هزار تومان.
- ابزار تكميلي
مسواك بين دنداني
يكي از مشكلاتي كه براي دندان‌هاي بريج‌شده پيش مي‌آيد پوسيدگي دندان‌هايي است كه زير بريج قرار دارند. يك وسيله خوب براي تميز كردن اين فواصل، مسواك بين‌دنداني است. البته نخ‌دندان سوپرفلاس هم اين كاربرد را دارد اما بسته به شكل لثه دندانپزشك به بيمار يكي از اين دو را پيشنهاد مي‌دهد. معمولا نخ دندان براي زماني كاربرد دارد كه مدت زيادي از بريج دندان نگذشته باشد اما زماني كه لثه كمي تحليل رفته باشد، بهتر است از مسواك بين دنداني استفاده كنيم.
قيمت يك بسته مسواك بين دنداني مناسب از 8هزار تومان شروع مي‌شود تا 16هزار تومان.
خلال دندان
خلال دندان وسيله‌اي است كه معمولا ضرر آن از نفعش بيشتر است و استفاده از آن خيلي توصيه نمي‌شود، خصوصا خلال دندان‌هايي كه خرده‌هاي چوب از آن جدا مي‌شود. واقعيت اين است كه جايگزين‌هاي خيلي بهتري براي خلال دندان وجود دارد. تنها جايي كه استفاده از خلال‌دندان ضرورت پيدا مي‌كند زماني است كه لثه روي دندان عقل را پوشانده باشد. در اين مواقع معمولا كار به جراحي مي‌كشد. اگر به هر دليلي چنين وضعي براي دندان عقل شما پيش آمده است، بهترين وسيله براي تميز كردن دور لثه خلال است.
قيمت يك بسته خلال دندان با جنس مناسب حدود 5هزار تومان است.
دهان‌شويه
دهان‌شويه‌ها مواد ضدعفوني‌كننده‌اي هستند كه حجم باكتري‌هاي دهان را كم مي‌كنند. براي افرادي كه عفونت‌هاي دهان دارند، توصيه مي‌شود كه به‌صورت روزانه از دهان‌شويه استفاده كنند. اما براي كسي كه بهداشت قابل‌قبولي دارد استفاده از دهان‌شويه، بيشتر از 2 يا 3 بار در هفته توصيه نمي‌شود چون باكتري‌هاي دهان نسبت به مواد ضدباكتري مقاوم مي‌شوند و از بين بردن آنها سخت مي‌شود مگر بيماري كه عفونت پيشرفته دهان دارد كه معمولا به او توصيه مي‌شود براي يك مقطع زماني كوتاه هر روز از دهان‌شويه استفاده كند. البته اين افراد نيز بايد بعد از كمتر شدن حجم باكتري‌هاي دهان، مصرف خود را كاهش دهند. دهان‌شويه‌ها هرگز كار مسواك و نخ دندان را انجام نمي‌دهند حتي گاهي استفاده از مسواك خالي بدون خميردندان مي‌تواند براي پاكسازي دندان كافي باشد.
قيمت دهان‌شويه‌ها براساس برند متفاوت است و از 4هزار تومان تا 16هزار تومان در بازار يافت مي‌شود.
آدامس
اخيرا تحقيقات زيادي در مورد آدامس انجام شده است. آدامس‌ها در گذشته به‌خاطر مواد قندي كه داشتند براي دندانها مضر بودند اما امروزه بيشتر آدامس‌ها بدون قند هستند و مي‌توانند تا‌حدي به پاكسازي دهان و دندان كمك كنند. بعد از غذا خصوصا در مواقعي كه ساعت‌ها به مسواك دسترسي نداريد مثل زماني كه در محل كار هستيد مي‌توانيد از آدامس‌هاي بدون قند استفاده كنيد. اين آدامس‌ها علاوه بر خنك‌كننده بودن، PH دهان را بالا مي‌برند و جلوي فعاليت اسيدي باكتري‌ها را مي‌گيرند. به علاوه با جويدن آدامس، بزاق بيشتري در فضاي دهان ترشح مي‌شود كه دندانها را بيشتر شست‌وشو مي‌دهد. حركات زبان هم به پاكسازي فضاي دهان كمك مي‌كند. البته كساني كه مشكلات مفصل فك دارند يا كساني كه دچار ساييدگي دندان هستند نبايد براي مدت طولاني آدامس بجوند چون بيشتر به دندان‌هايشان آسيب وارد مي‌شود. اما نكته مهم اين است كه آدامس به هيچ وجه جاي مسواك و نخ‌دندان را نمي‌گيرد.
آدامس بدون قند از بسته‌اي هزار‌تومان تا بسته‌اي 7هزار تومان در بازار موجود است اما شما با پرداخت 2هزار تومان مي‌توانيد يك بسته آدامس مرغوب خريداري كنيد.
- درد دندان
«اوژنول» نام يكي از قوي‌ترين مواد ضد‌درد است كه در مطب‌هاي دندانپزشكي استفاده مي‌شود. اين ماده عصاره گل ميخك است كه در داروخانه‌ها و عطاري‌ها با عنوان قطره ضد‌درد فروخته مي‌شود اما بنا به‌نظر دندانپزشكان، استفاده خانگي از اين ماده توصيه نمي‌شود چرا كه معمولا مقدار مناسبي از آن مورد استفاده قرار نمي‌گيرد و نتيجه استفاده نادرست اين است كه لثه در اطراف دندان و زبان مي‌سوزد و آسيب مي‌بيند. بنابراين اگر موقع دندان‌درد، به دندانپزشك دسترسي نداشتيد بهترين كار اين است كه از مسكن استفاده كنيد. پيشنهاد دندانپزشكان استفاده از يك قرص ژلوفن و يك قرص استامينوفن به‌صورت همزمان است. البته اين درمان فقط در يك زمان كوتاه يك يا 2 روزه كه به دندانپزشك دسترسي نداريد مفيد است و براي بعد از آن تنها راه درمان فقط مراجعه به دندانپزشك است. درمان‌هاي خانگي مانند گذاشتن مواد مختلف ازجمله قرص يا پودر داخل كپسول و امثال آن روي دندان نه‌تنها فايده‌اي ندارند بلكه مضر هم هستند چرا كه خيلي از مواقع اين اقدامات بافت لثه‌هاي اطراف دندان را از بين مي‌برد و دندانپزشك بايد قبل از درست كردن دندان، بافت تخريب شده لثه را درست كند.
- واتر پيك
اين وسيله سرهاي سوزني دارد كه مايعات را با فشار به شيار لثه مي‌پاشد و به اين ترتيب لثه و تا حدي بين دندانها را پاكسازي مي‌كند. اين وسيله براي بيماراني كه مشكل عفونت لثه دارند به‌كار مي‌آيد. در اين دستگاه طبق دستور پزشك محلول‌هاي ضدعفوني‌كننده مانند «كلر هگزيدين» مي‌ريزند و به وسيله آن دندان و لثه را شست‌وشو مي‌دهند. اين وسيله كمك خيلي زيادي به از بين بردن باكتري‌هاي موجود در محيط دهان مي‌كند. در بعضي از موارد حتي پزشك آنتي بيوتيك در محلول مي‌ريزد تا عمل ضدعفوني كامل انجام شود. ايراد اين وسيله، گران‌قيمت بودن آن است خصوصا اينكه يك وسيله صرفا كمكي است كه به هيچ‌وجه جاي مسواك و نخ دندان را نمي‌گيرد به‌خاطر همين تا زماني كه عفونت لثه نداشته باشيد استفاده از اين وسيله لزومي ندارد.
قيمت يك دستگاه واتر پيك حدود 600هزار تومان است.
- چرتكه
براي حفظ سلامت كامل دهان و دندان خود كافي است از مسواك، نخ دندان و خميردندان مناسب استفاده كنيد. البته استفاده 2 تا 3 بار در هفته از دهان‌شويه هم براي تكميل كارتان توصيه مي‌شود. معمولا يك مسواك حدود 4ماه كار مفيد انجام مي‌دهد. اگر اهل استفاده روزانه از نخ دندان باشيد تقريبا 2ماه يك‌بار نياز به نخ دندان جديد خواهيد داشت. با اين حساب سالانه كمتر از 100هزار تومان براي خريد وسايل مراقبت از دهان و دندان يك نفر هزينه لازم است. مسلما خريد اين وسايل و استفاده درست از آنها بسيار مقرون به صرفه‌تر از مراجعه به دندانپزشك براي درمان است.