به‌قول قديمي‌ها كار يك دفعه مي‌شود. عقل حكم مي‌كند براي روز مبادا كه ان‌شاءالله هيچ وقت فرا نمي‌رسد فكر چاره باشيم و تدارك ببينيم. اميد عباسي را يادتان مي‌آيد؟ همان آتش‌نشان جواني كه حين نجات يك دختربچه از شعله‌هاي آتش به شهادت رسيد. به اين فكر كنيد كه شايد بتوانيد با داشتن چند كپسول آتش‌نشاني ساده در ساختمان و البته آشنايي با نحوه درست استفاده از آنها، علاوه بر حفاظت از خود و خانواده‌تان، از به خطر افتادن جان يك مأمور آتش‌نشاني هم جلوگيري كنيد. براي انتخاب و استفاده درست از كپسول‌ها نياز است چيزهايي را بدانيم.
- راهنماي خريد: بگو منبع آتش چيست؟
كپسول‌هاي دي‌اكسيدكربن با نازل قيفي شكل و بدنه يك تكه و كشيده مشخص هستند. روي بدنه كپسول‌هاي پودر و گاز، حروف PG يا كلمه Powder حك شده؛ علاوه بر حروف، روي كپسول‌ها علائمي براي نشان دادن نوع خاموش كننده، نشانه‌هاي واضحي وجود دارد كه به سادگي مي‌توان آنها را تشخيص داد. مثلا علامت برق روي كپسول نشانه اين است كه خاموشكننده، قابليت استفاده در جريان الكتريسيته را دارد. انتخاب‌ها براي مصارف خانگي به 2گزينه اصلي محدود مي‌شود.
- خاموش كننده‌هاي پودر و گاز
بيشتر خاموش كننده‌هاي موجود در بازار از اين نوع هستند. اين خاموش كننده‌ها معمولا در اندازه‌هاي 4و 6 كيلويي موجود هستند كه اغلب، نوع 6كيلويي آنها براي منازل و نوع 4كيلويي براي خودرو پيشنهاد مي‌شود. توصيه مي‌شود براي هر دو واحد مسكوني يك كپسول 6كيلويي پودر و گاز در ساختمان وجود داشته باشد. معمولا اين كپسول‌ها در پاگردهاي ساختمان تعبيه مي‌شود. نوع 6كيلويي علاوه بر اينكه ميزان قابل‌قبولي از خاموشكننده را براي كاربرد خانگي فراهم مي‌كند، سبك بوده و براي خانم‌هاي خانه‌دار و كودكان به آساني قابل حمل است.
مزايا: اين خاموش كننده‌ها علاوه بر اينكه توانايي مقابله با آتش‌هاي گروه A،B ،C و E را دارند نسبتا ارزان هستند و استفاده از آنها آسان است.
معايب: مشكل بزرگ اين نوع از خاموش‌كننده‌ها اين است كه پس از استفاده، بقاياي زيادي از خود به جا مي‌گذارند كه تميز كردنش براي اهل خانه حسابي دردسرساز مي‌شود. علاوه بر اين، با وجود اينكه قيمت اوليه آنها نسبت به كپسول‌هاي co2 ارزان‌تر است، هزينه شارژ بالاتري دارند.
قيمت: معمولا نوع 4كيلويي در برندهاي مختلف از 45تا 65هزار تومان قيمت دارد و نوع 6كيلويي بين 50تا 85 هزار تومان است.
- خاموش كننده‌هاي دي‌اكسيدكربن
براي انجام فرايند سوختن، اكسيژن نياز است.
دي اكسيدكربن كه سنگين‌تر از اكسيژن است جاي اكسيژن را روي سطح ماده سوختني مي‌گيرد و با ممانعت از رسيدن اكسيژن به آن، آتش را خاموش مي‌كند. دي‌اكسيدكربن علاوه بر پـــايين آوردن غلظت اكسيژن در فضا، با پايين آوردن دما نيز به مهار آتش كمك مي‌كند. خاموش‌كننده‌هاي CO2قابليت مقابله با آتش‌هاي نوع A، B و E را دارا هستند.
مزايا: كپسول دي‌اكسيدكربن براي خاموش كردن آتش‌هاي ناشي از الكتريسيته بهترين انتخاب است. به همين‌خاطر، معمولا فروشنده‌ها كپسول CO2را براي استفاده در موتورخانه يا آسانسور منازل توصيه مي‌كنند. اين خاموش‌كننده‌ها علاوه بر كارايي و قابليت استفاده در جريان‌هاي بالاي الكتريسيته، خيلي تر و تميز هستند و تقريبا هيچ اثري از خود به جا نمي‌گذارند. غيرسمي بودن اين خاموش‌كننده‌ها، آنها را به خاموشكننده محبوب رستوران‌ها و آشپزخانه‌ها تبديل كرده است.
معايب: كپسول‌هاي دي‌اكسيدكربن نقص‌هايي هم دارند ازجمله اينكه كار كردن با آنها نسبتا سخت است و نياز به آموزش دارد. اگر دست را هنگام استفاده جلوي جريانشان بگيريد به‌خاطر افت دماي شديد امكان يخ زدگي و سوختگي ناشي از آن وجود دارد. به‌علاوه، به‌خاطر فشار بالاي گاز خارج‌شونده از نازل، جريان خروجي از اين كپسول‌ها مي‌تواند باعت شكستن يا آسيب‌ديدن وسايل منزل بشود. يك مشكل بزرگ ديگر هم اين است كه از يك طرف چون روي غلظت اكسيژن تأثير مي‌گذارند در محيط‌هاي بسته بهتر جواب مي‌دهند (به همين دليل هم استفاده از آنها در خودروها خيلي توصيه نمي‌شود) و از طرف ديگر استفاده از آنها در فضاهاي كوچكي مثل انباري به‌خاطر افت زياد و ناگهاني غلظت اكسيژن مي‌تواند خطرناك باشد و حتي در موارد نادر باعث خفگي شود. به‌علاوه، استفاده از اين خاموش‌كننده‌ها براي اطفاي حريق‌هاي ناشي از گازهاي قابل اشتعال (نوع C)، ازجمله گاز شهري خيلي توصيه نمي‌شود.
قيمت: قيمت نمونه 4كيلويي كه بيشتر براي مصارف خانگي توصيه مي‌شود، از 120هزار تومان شروع مي‌شود و معمولا از 150هزارتومان فراتر نمي‌رود. كپسول 6كيلويي هم در برندهاي مختلف حدودا 20هزار تومان از نمونه 4كيلويي گران‌تر است.
- انواع آتش چيست؟
آتش‌ها را به انواع A (ناشي از سوختن جامداتي طبيعي مانند چوب، پارچه و پلاستيك)، B(ناشي از مايعات قابل اشتعال)، C (ناشي از سوختن گازها)، D (ناشي از فلزات قابل اشتعال)، E (ناشي از جريان الكتريسيته) و F (آتش ناشي از روغن خوراكي در حرارت‌هاي بالاي 360درجه سانتيگراد كه در صنعت غذا كاربرد دارد) تقسيم مي‌كنند. وجود هر يك از اين حروف روي يك كپسول اطفا حريق به اين معناست كه خاموشكننده داخل آن، مي‌تواند آتشي را كه توسط آن دسته از مواد ايجاد شده، خاموش كند.
- نيازمندي‌هاي ما چيست؟
نياز است براي هر دو واحد مسكوني يك كپسول آتش‌نشاني در ساختمان باشد. در يك محاسبه دقيق‌تر، گفته مي‌شود فاصله 2كپسول آتش‌نشاني در ساختمان نبايد بيش از 30متر باشد. فرمول ديگري هم وجود دارد كه طبق آن، به ازاي هر هزار متر نياز به تعبيه يك كپسول آتش‌نشاني در محيط هست كه البته با توجه به متراژهاي پايين واحدهاي مسكوني در كلانشهرها، اين يكي خيلي كاربرد ندارد. كپسول آتش‌نشاني را بايد در مسيرهاي خروجي نصب كرد.
- از كجا معتبر خريد كنيم؟
حتما كپسول را از فروشگاه‌هاي عضو اتحاديه فروشندگان و توليدكنندگان لوازم ايمني و كلاه آتش‌نشاني خريداري كنيد. فروشگاه‌هاي عضو اين اتحاديه مرتب توسط بازرس‌ها بررسي مي‌شوند. اين مراكز منبع خوبي براي گرفتن مشاوره هم هستند. آدرس و شماره تلفن اين فروشگاه‌ها را مي‌توانيد در سايت اين صنف به نشانيhttp://senfimeni.com پيدا كنيد. همچنين مطمئن شويد كه خاموش كننده‌اي كه قصد خريد آن را داريد داراي نشان استاندارد باشد.
- چطور كپسول را مجدد شارژ كنيم؟
معمولا كپسول‌هاي آتش‌نشاني سالي يك‌بار نياز به شارژ مجدد دارند. شارژ را معمولا فروشگاهي كه كپسول را از آن خريداري كرده‌ايد در محل انجام مي‌دهد. هزينه شارژ كپسول‌ها خيلي زياد نيست. طبق نرخ‌هاي مصوب اتحاديه در سال ۹۳، هزينه شارژ يك كپسول دي اكسيدكربن ۴كيلويي ۱۴۰۰۰تومان و هزينه شارژ كپسول پودر و گاز ۶ كيلويي ۳۳هزار تومان است. ليست كامل نرخ‌هاي مصوب اتحاديه را هم مي‌توانيد در سايت اتحاديه پيدا كنيد.
- حتما يك‌بار آتش بسوزانيد!
توصيه‌هايي از زبان محمود قديري،معاون پيشگيري و ايمني سازمان آتش‌نشاني و خدمات ايمني شهرداري تهران:
در يكي از آتش‌سوزي‌هاي اخير تهران تا رسيدن نيروهاي آتش‌نشاني به منطقه مردم چندين كپسول آتش‌نشاني را خالي كرده بودند اما به‌خاطر نداشتن تجربه استفاده از كپسول موفق نشده بودند آتش را مهار كنند. با توجه به اينكه به‌عنوان مثال يك كپسول 6كيلويي پودر و گاز حداكثر در 8 ثانيه خالي مي‌شود، تجربه و سرعت عمل در اينجا اهميت زيادي پيدا مي‌كند. به همين‌خاطر هم توصيه مي‌شود يك‌بار از كپسولي كه خريداري كرده‌ايد به‌طور آزمايشي استفاده كنيد.
براي ياد گرفتن طرز استفاده درست از كپسول مي‌توانيد به نزديك‌ترين ايستگاه آتش‌نشاني مراجعه كنيد و درخواست آموزش رايگان بدهيد. آتش‌نشاني اين آموزش را به‌صورت رايگان، حتي براي گروه‌هاي كوچكي مثل اعضاي يك مجتمع مسكوني ارائه مي‌دهد. حتي اگر درخواست كنيد، امكان فرستادن نيرو به محل براي انجام آموزش رايگان وجود دارد.
هر هفته يك‌بار كپسول‌هاي گاز را از نظر ظاهري بررسي كنيد. نشانگر فشار روي دستگاه بايد در محدوده سبز قرار داشته باشد. اين به‌معناي مناسب‌بودن فشار داخل دستگاه است. گاهي پيش مي‌آيد كه دستگاه به‌خاطر نقص فني يا دستكاري توسط بچه‌ها و افراد نامطلع، دچار افت فشار مي‌شود. به‌علاوه، مطمئن شويد كه شلنگ‌ها پوسيدگي و شيرهاي روي كپسول زنگ زدگي نداشته باشد. روي بدنه كپسول هم نبايد ترك‌خوردگي باشد.
به تاريخ توليد و انقضاي حك‌شده روي كپسول دقت كنيد. محفظه كپسول‌ها را از فلز مي‌سازند. درصورت گذشتن تاريخ انقضا، ممكن است كپسول به‌دليل خوردگي و فرسودگي و از طرف ديگر فشار بالاي مواد داخل آن ترك بردارد يا منفجر شود. با توجه به فشار بالا، تركيدن يك كپسول آتش‌نشاني مي‌تواند خيلي خطرناك باشد و حتي مواردي بوده كه انفجار كپسول منجر به مرگ شده است.
اگر در ساختماني زندگي مي‌كنيد كه مجهز به جعبه آب آتش‌نشاني و اسپرينكلر (شير آبپاش) و... است، مطمئن شويد كه اين سيستم‌ها به خوبي كار مي‌كنند و مخدوش نشده‌اند. خيلي وقت‌ها پمپ آبي كه باكس آب به آن وصل است را در ساختمان‌ها خاموش مي‌كنند يا به‌عنوان پمپ، يدكي آن را جايگزين پمپ‌هاي سوخته مي‌كنند.