ششم مهرماه، خبر بسیار مهمی توسط ناسا در یک نشست خبری اعلام شد که سراسر جهان را تحت تاثیر قرار داد و امید دانشمندان به کشف حیات فرازمینی را بیش از گذشته کرد.
كارشناسان ناسا، در این نشست خبری تایید کردند که در فصول گرم مریخ، آب روان بر سطح آن جاری است.
خبری که بسیاری را هیجان‌زده کرد، زیرا با وجود تلاش‌های فراوان دانشمندان و سازمان‌های فضایی سراسر دنیا به‌خصوص ناسا، آن‌ها هم‌چنان و پس از مدت‌ها، منتظر شنیدن چنین چیزی بودند. همان‌طور که گفته شد، با وجود اهمیت اصل کشف آب در نزدیک‌ترین سیاره به زمین، این خبر می‌تواند نویدبخش امکان کشف حیات در سیاره‌ی سرخ نیز باشد.
مریخ به عنوان نزدیک‌ترین سیاره خارجي به زمین، تاکنون رازهای زیادی را در دل خود نهفته است. رازهایی که دانشمندان را سخت مشغول پژوهش کرده.
یکی از بزرگ‌ترین و اصلی‌ترین این رازها، وجود شیارهایی عجیب روی سطح این سیاره بود که تنها در بعضی فصول مریخی دیده می‌شد و در ديگر فصول، این شیارها به‌طور‌کامل ناپدید می‌شدند، اما دانشمندان ناسا چگونه به وجود این شیارهای مرموز پی بردند؟
- داستان مدارگرد کاشف
در خبر هیجان‌انگیز ناسا، اعلام شد که دانشمندان با بررسی داده‌های فضاپیمای مدارگرد شناسایی مریخ -که به اختصار «ام‌آر‌اُ» (MRO) نامیده می‌شود- چنین اکتشاف بزرگی را رقم زدند.
به جرات می‌توان گفت چنین کشفی مدیون عمل‌کرد بسیار دقیق و کامل فضاپیمای «ام‌آر‌اُ» بوده است. زمانی که «ام‌آر‌اُ» در مدار مریخ قرار گرفت، با ایجاد یک شبکه‌ی اطلاعاتی در کنار سه فضاپیمای «نقشه‌بردار سریع مریخ» (MGS)، «مارس اکسپرس» و «مارس اودیسه» و دو مریخ‌نورد «اسپریت» و «آپورچونیتی»، توانست مجموعه‌ای بی‌نظیر از داده‌های اطلاعاتی را در اختیار دانشمندان قرار دهد.
- آغاز معمای کشف
در بعضی اکتشافات دانشمندان به دلیل عدم دسترسی مستقیم به موضوع مورد تحلیل، قادر نیستند مستقیما اقدام به آزمایش و بررسی آن کنند که بارزترین آن‌ها، اکتشافات فضایی است.
در چنین شرایطی موثرترین روش، استفاده از داده‌های متفاوت فضایی و ترکیب آن‌ها با یکدیگر است. داده‌هایی که فضاپیماهای فوق‌پیش‌رفته به‌دست می‌دهند.
فضاپیمای «ام‌آر‌اُ» از سال 2006 با استفاده از شش ابزار دقیق کاوش علمی، شروع به بررسی سالانه‌ی سیاره‌ی صحرایی و سرد مریخ کرده بود.
نخستین نتایج مهم این نمونه‌برداری‌های مداری، در سال 2010 منجر به طرح سوال شیارهای شیب‌ها شد.
در این سال، این فضاپیما نخستین گام برای طرح پازل «شیارهای تکرارشونده در شیب» را برداشت و به کمک روش‌هایی به نام «های‌رایز» (HiRISE)، تصاویری از مناطق گوناگون مریخ به زمین ارسال کرد که در نتیجه‌ی آن، یک سال بعد تیمی از پژوهشگران توانستند تصاویر شیارهایی را در شیب‌های متعددی از مناطق مریخ مشاهده کنند.
پس از آن بود که تیمی از دانشمندان به بررسی فرضیه‌های مختلف پرداختند. نخستین نکته‌ی جالب برای دانشمندان، ناپدید شدن این شیارها در تصاویر ارسالی از «ام‌آر‌اُ» در فصل‌های سرد مریخ بود.
مریخ به خاطر فاصله‌ی بیشترش از خورشید (نسبت به زمین) همیشه سرد است . در این‌جا منظور از فصل‌های گرم در مقابل فصل‌های سرد، زمان‌هایی از سال مریخی است که دمای هوا به حدود منفی 23 درجه می‌رسد.
این دما در مقابل دمای ديگر فصول، اصطلاحا گرم نامیده می‌شود.
با توجه به شکل ظاهری و ساختار زمین‌شناسی این شیارها، قوی‌ترین احتمال در مورد روش ساخته شدن‌شان، به وجود یک مایع مربوط می‌شد که با توجه به کشفیات قبلی عملیات‌های مریخ‌کاوی در مورد وجود آب باستانی (آبي كه از ساليان بسيار دور در مريخ وجود داشته است) و لایه‌های یخ در سیاره‌ی سرخ، گمان دانشمندان به سمت وجود آب رفت.
از طرفی با توجه به فصلی بودن این رویداد، دانشمندان در پی کشف ارتباطی بین عوامل جوی و این شیارها بودند، اما با فرض وجود آب به عنوان علتی برای ساخت این شیارها، آب نمی‌توانست در دمای معمول مریخ و حتی در گرم‌ترین زمان‌های آن (که بیشینه‌ی دما به منفی 23 درجه سانتی‌گراد می‌رسد)، به حالت مایع وجود داشته باشد.
یکی از بزرگ‌ترین معماهای دانشمندان فضایی، این تناقض بود، اما راز این معما چگونه حل شد؟ اکنون می‌دانیم که فضاپیمای «ام‌آر‌اُ »و روش‌های بسیار پیش‌رفته‌ی تصویربرداری آن، عامل کشف این راز بودند. ولی چگونه یک فضاپیما از فاصله‌ی مداری توانست چنین اکتشافی را رقم بزند؟
- كشف نمكين!
با داده‌هاي جديد فضاپيماي «ام‌آر‌اُ»، پژوهشگران در پی مشاهده‌ی طیف‌های نمک‌های هیدراته (نمک‌های مایع) روي مريخ ، متوجه شدند که این طیف‌ها ناشی از نوعی مواد معدنی هیدراته با عنوان «پِرکلرات» هستند.
بررسی‌ها نشان می‌داد که این مواد احتمالا ترکیبات مختلفی از پرکلرات منیزیم، کلرات منیزیم و پرکلرات سدیم دارند، اما نکته‌ی بسیار مهم این بود که بعضی از پرکلرات‌های نام‌برده‌شده، می‌توانستند از یخ زدن مایعات تا دمای منفی هفتاد درجه‌ی سانتی‌گراد جلوگیری کنند و پاسخ راز مریخ، دقیقا همین بود.
البته پیش از این، در ماموریت‌های کاوشگرهای دیگر و مریخ نوردها نیز انواع پرکلرات کشف شده بودند، اما این بار پرکلرات در شکل هیدراته‌اش و در جایی غیر از محل‌های قبلی، آن هم از بالا (یعنی مدار مریخ) کشف شد.
- آیا زندگی در مریخ جاری است؟
اکنون می‌دانیم که آب روان روی مریخ در جریان است و علت آن، وجود انواعی از پرکلرات‌های هیدراته است که از یخ زدن آب در فصول گرم‌تر مریخ، جلوگیری می‌کنند.
دانشمندان معتقدند با این کشف، گام بسیار بزرگی برای کشف حیات میکروبی و شاید حیات‌های پیش‌رفته‌تر در مریخ برداشته شده باشد.
حتی در آینده‌ای نزدیک، باید منتظر تغییراتی در برنامه‌های اکتشافی مریخ باشیم، اما آیا واقعا وجود آب، کمکی به کشف زندگی در سیاره‌ی سرخ خواهد کرد؟ زندگی در سیاره‌ای که جوی بسیار نازک در برابر تشعشعات خورشیدی دارد و اکنون بسیار سرد و خشک است، چگونه می‌تواند جریان داشته باشد؟
- زندگی‌های میکرویی
در چنین وضعیتی بحث «میکرو ارگان‌ها» پیش می‌آید؛ انواع ابتدایی نوعی حیات که وجودشان می‌تواند زندگی جدیدتری را به وجود آورد.
حال اگر در مریخ باکتری‌هایی کشف شوند (که صدالبته اکنون با کشف آب، دیگر بسیار محتمل است)، به دو نتیجه می‌توان رسید
نخست این‌که این باکتری‌ها، انواع زندگی‌های پیش‌رفته‌تری را در مریخ پایه‌گذاری کرده‌اند که در این صورت باید به دنبال آن‌ها گشت،
اما حالت دوم این است که با توجه به اثبات وجود آب در مریخ (البته در صورت تصفیه‌ی آن از مواد ترکیبی و جلوگیری از انجمادش)، شاید بتوان میکرو ارگان‌های مختلفی را از زمین به آن‌جا انتقال داد و روی رشد و نموشان کارکرد.
اکنون باید منتظر بمانیم تا نتایج تحقیقات دانشمندان، ابعاد جدیدی از آب کشف‌شده روی مریخ را برایمان روشن کند.
منبع:همشهري‌دانستنيها