بر روابط ما در دنياي حقيقي اثرات عميق و ماندگاري داشته است. ظاهرا ما در دنياي مجازي با مفهوم و معني جديدي از «حريم خصوصي» آشنا شده‌ايم كه تا قبل از آمدن اينترنت و موبايل‌هاي هوشمند معني عمومي‌تري داشته است. حريم خصوصي مذكور، بين ما با همسر و فرزندان‌مان ديوار كشيده است و دارد ما را در خود مي‌بلعد. بيشتر ما مي‌دانيم كه اگر سراغ تلفن همراه همسرمان برويم يا يكي از گروه‌ها را باز كنيم و مطالب آن را ببينيم و بخوانيم به نقض حقوق جهاني حريم خصوصي متهم مي‌شويم.
آن وقت بايد راه بيفتيم در كوچه و خيابان و مطب‌ها و كلينيك‌هاي روانشناسي و مشاوره را پيدا كنيم تا به كمك آنها راه‌حلي بيابيم براي اينكه بتوانيم به موبايل همسر يا فرزندان‌مان دست بزنيم! اين حريم خصوصي چيست و چقدر اعتبار دارد؟ مرز اين حريم كجاست و تا كجا ادامه دارد؟
- به تلفن همراه من نزديك نشو!
حريم خصوصي با خودش شكاف آورده است و به افراد مي‌گويد كه همه وقت و زمان و انرژي تو، فقط به‌خودت اختصاص دارد و تو مي‌تواني به هرشكلي كه دوست داري آنها را هزينه كني يا اينكه مي‌تواني در فضاي مجازي هرچيزي را كه مي‌خواهي ببيني و يا به هر صفحه‌اي سر بزني و در هر گروهي كه دلت مي‌خواهد عضو شوي بدون اينكه بقيه افراد خانواده برايت مهم باشند چون همه اينها «حريم خصوصي» تو است! حريم خصوصي در حال حاضر تبديل شده به فضايي كه هرگونه قيد و بند را از دست و پا و چشم افراد برمي‌دارد و آنها مي‌توانند بدون اين قيد و بندها، ساعت‌هاي متوالي را آزادانه در فضاي اينترنت گشت و‌گذار كنند و با خودشان بگويند كه «به كسي ربطي نداره». اين فاصله ايجاده شده، صرفا هم منحصر به روابط بين همسران نيست بلكه دور شدن فرزندان از والدين و بالعكس را نيز شامل مي‌شود؛ درواقع نه‌تنها فرزندان نوجوان و جوان خانواده به‌دليل ويژگي‌هاي خاص فضاي مجازي جذب اين پديده مي‌شوند و به اين دليل ساعت‌هاي زيادي را در اتاق شخصي خود و به دور از اعضاي ديگر خانواده به‌سرمي‌برند بلكه اتفاقا در اغلب موارد، والدين نيز به‌علت استفاده بيش از حد از شبكه‌هاي مجازي، از ايجاد ارتباط درست و عميق با فرزندان خود غافل مي‌شوند و اين غفلت به كاهش اثرگذاري نقش خانواده به‌عنوان الگو و مرجع در جامعه امروز منجر شده است. براي همين است كه نوجوان و جوان ما مدام احساس سرخوردگي دارد كه والدين، او را درك نمي‌كنند. پدر و مادرها هم از اين موضوع شاكي هستند كه بچه‌ها با آنها صميميت لازم را ندارند. حريمي كه رفته رفته آنقدرخصوصي مي‌شود كه نه‌تنها خواهر و برادر بلكه پدر و مادر و حتي همسر رمز قفل گوشي، تبلت و ساير ابزارهاي ارتباطي را «نبايد» بداند؛ چرا كه مفهوم «حريم خصوصي» فرد زير سؤال مي‌رود؛ حريم خصوصي‌اي كه بر روابط بين اعضاي خانواده و احساس آنها نسبت به هم، اولويت پيدا مي‌كند و بر رفتار فرد با عزيزترين‌هايش در خانه اثر منفي مي‌گذارد و رابطه عاطفي و كلامي افراد را كمرنگ مي‌كند.
- يادش تو را فراموش؟
زن و شوهر و بچه‌هايي را تصور كنيد كه صبح تا چشم باز مي‌كنند هركدام موبايل‌ها و گروه‌ها و نرم‌افزارها را چك مي‌كنند. بعد باعجله از رختخواب بيرون مي‌آيند و وقت ندارند صبحانه بخورند. تندتند لباس مي‌پوشند و از خانه بيرون مي‌زنند. اين تصوير خيلي دور و غيرقابل امكاني نيست. ممكن است يك روز صبح شما هم از خواب بيدار شويد و ببينيد كه تنها شده‌ايد و هيچ‌كس را در اطراف خودتان نداريد با اينكه هنوز بين افراد خانواده زندگي مي‌كنيد. آن روز ممكن است همسرتان به‌نظر غريبه بيايد و بچه‌هاي‌تان شما را نشناسند و افراد خانواده شما از نظر صميميت با آدم‌هايي كه در يك خيابان از كنار هم رد مي‌شوند فرقي نداشته باشند. نخستين قدم اين است كه به‌خود بياييد و از خودتان شروع كنيد تا دير نشده. با خودتان خلوت كنيد و ببينيد به اسم «حريم‌خصوصي» چه مي‌كنيد؟ خودتان را جاي تك تك افراد خانواده بگذاريد و انتظارات متقابل خودتان و آنها را درنظر بگيريد. مثلا وقتي به‌خودتان حق مي‌دهيد كه از فعاليت همسرتان در اينترنت باخبر باشيد، همين حق را براي او هم قائل باشيد. اگر كنجكاو هستيد كه بدانيد بقيه افراد خانواده در چه گروه‌هايي فعال هستند، اين كنجكاوي را حق بقيه هم بدانيد. راهكار عملي اين ماجرا اين است كه به افراد خانواده پيشنهاد بدهيد كه روزي يك‌بار به‌مدت 30دقيقه دور هم جمع شويد و هر فردي درباره تبادلات و تعاملات روزانه خودش در اين فضا حرف بزند؛ درباره پيام‌هايي كه كپي كرده است، چت‌هايي كه داشته و گروه‌هاي جديدي كه عضو شده است. يادتان باشد اين قدم اول است و در قدم اول همين كه فضاي مجازي بهانه و موضوع حرف‌زدن شما باشد اميدوار‌كننده است.
- جاي غريبه‌ها را عوض كنيد
شما در شبكه‌هاي اجتماعي چه مي‌كنيد؟ چه پست‌هايي مي‌گذاريد؟ براي چه كساني؟ معمولا شما در شبكه‌هاي اجتماعي يادداشت مي‌نويسيد، درددل مي‌كنيد يا با ديگران و افرادي كه غريبه هستند درباره يك عكس يا يك موضوع سياسي و اجتماعي تبادل نظر مي‌كنيد. چرا فكر مي‌كنيد مي‌توانيد با غريبه‌ها از احساسات دروني‌تان بگوييد و براي آنها بنويسيد اما نمي‌توانيد آن حرف‌ها را براي خانواده خودتان بيان كنيد؟ چطور فكر مي‌كنيد آن غريبه‌ها مي‌توانند به حريم خصوصي شما راه پيدا كنند اما افراد خانواده و همسر و فرزندان‌تان غريبه‌اند؟ آرام آرام جاي غريبه‌ها را عوض كنيد و از همان حرف‌ها و احساسات براي دايره خصوصي واقعي‌تان حرف بزنيد. اين كار علاوه براينكه ارتباط كلامي بين افراد خانواده را قوت مي‌بخشد براي شما فايده‌هاي ديگري هم دارد. حرف زدن درمورد مسائلي كه دوست‌شان داريد يا حتي شما را اذيت مي‌كنند، از لحاظ رواني تخليه‌تان مي‌كند و منجر به آرامش‌تان مي‌شود. از سوي ديگر باعث مي‌شود شما كمتر از مسائل شخصي خودتان در شبكه‌هاي اجتماعي و درميان دوستان مجازي كه ممكن است از سخنان‌تان سوءاستفاده كنند، صحبت كنيد.
- واقعا با هم غذا بخوريد
واضح است كه شما هرچه قدر به اينترنت وابسته‌تر شويد خيال مي‌كنيد حريم خصوصي جدي‌تري داريد، بنابراين يكي از راه‌هاي مقابله با چيده شدن ديوار فاصله، بيرون آمدن از فضايي است كه همه حواس ما متوجه خودش كرده است. چند قانون ساده و كوچك براي خانه‌تان وضع كنيد. يكي از روش‌هاي مناسب و كاربردي براي جمع شدن اعضاي خانواده و بيرون‌كشيدن آنها از حريم‌هاي ساختگي خصوصي «با يكديگر غذا خوردن» است. حتي الامكان سعي كنيد وعده‌هاي غذايي را باهم صرف كنيد. ممكن است در طول روز اعضاي خانواده دور از خانه و مشغول تحصيل يا كار باشند، اما مي‌توانيد وعده‌هاي شام و صبحانه را دورهم باشيد. سعي كنيد سفره شام‌تان جلوي تلويزيون پهن نشود يا ميز غذايتان دور از تلويزيون باشد. درواقع از زمان غذا خوردن براي صحبت كردن با يكديگر استفاده كنيد. قانوني وضع كنيد كه هيچ‌يك از اعضاي خانواده با تلفن همراه، تبلت يا ساير ابزارهاي ارتباطي سر ميز يا سفره غذا حاضر نشود.
- باهم باشيد بدون حضور غريبه ها
سعي كنيد با توافق همه اعضاي خانواده و بسته به شرايط و سبك زندگي‌تان 2 يا 3 ساعت از شبانه‌روز را به «ساعت‌هاي بدون تلفن همراه» اختصاص دهيد. اين 3-2 ساعتي كه ساعت‌هاي بدون تلفن همراه نامگذاري كرده‌ايد، همه اعضاي خانواده ملزم باشند از تلفن همراه خود استفاده نكنند. احتمالا در اول كار شاهد بي‌تابي و استرس ناشي از دورشدن از تلفن همراه هستيد. بي‌تابي‌ها آنقدر زياد است كه بيشتر آدم‌ها در اين شرايط كلافه مي‌شوند و احساس مي‌كنند چيزي گم كرده‌اند. ساعت‌هاي بدون موبايل را از نيم ساعت شروع كنيد و در هفته به ميزان 15دقيقه آن را افزايش بدهيد.
- خدا همه جا هست!
فراموش نكنيم كه خدا همواره ناظر بر اعمال ماست. اين جمله آنقدر بديهي و واضح و بازدارنده و مؤثر است كه بعضي‌ها گمان مي‌كنند تبديل به يك شعار شده است. درست است كه ممكن است در فضاي مجازي، فردي ناشناخته باشيم كه كسي متوجه اعمال و رفتارهاي ما نيست، اما حواس‌مان باشد كه خدا محدود به دنياي فيزيكي نيست و در همه جا حضور دارد. هنجارها و ارزش‌هاي دنياي فيزيكي‌تان را در فضاي مجازي نيز حفظ كنيد. چارچوب‌هايي كه براي رابطه با اشخاص در دنياي واقعي براي خود قرار داده‌ايد، در فضاي مجازي نيز آن چارچوب‌ها را رعايت كنيد.
- جابه‌جايي هول‌انگيز مرزها
اصلا لازم نيست خيلي به‌خودتان فشار بياوريد و جاي همه‌‌چيز عالم را با هم عوض كنيد تا يك معادله چندمجهولي داشته باشيد و مشغول حل‌كردن آن باشيد. فقط كافي است 2 دايره روي يك كاغذ بكشيد. يك دايره ويژه فضاي مجازي و فعاليت شما در آن فضا و آن يكي دايره به اسم خودتان و همسرتان و فرزندان‌تان. حالا توي هر دايره بنويسيد كه براي افراد هر محدوده چه چيزهايي مي‌گوييد؟ احتمالا شما هم مثل خيلي‌هاي ديگر جاي خيلي چيزها را اشتباه مي‌نويسيد. حريم خصوصي خط‌كشي‌هاي خيلي خوبي دارد. اصلا اين حريم بايد باشد تا زندگي شما روي آرامش را ببيند. اما مهم است كه شما پشت كدام خط ايستاده باشيد. اگر شما هم از غذاي خودتان و همسرتان عكس منتشر مي‌كنيد و مدام روي سفره غذا لايك‌ها و كامنت‌ها را بررسي مي‌كنيد داريد حريم خصوصي بين خودتان را نقض مي‌كنيد. در اين شرايط، حريم خصوصي واقعي، فضاي عاشقانه و گرم خانواده شماست كه شما به اشتباه اين حال و هوا را در يك فضاي عمومي منتشر كرده‌ايد و احتمالا يك يادداشت عاشقانه عارفانه خاص هم زير آن عكس نوشته‌ايد. حريم خصوصي شما، كامنت‌هاي محرمانه زير اين پست‌تان نيست. تشخيص اينكه مرز حريم خصوصي كجاست و شما كدام طرف آن مرز ايستاده‌ايد هوشمندي و البته كمي توجه مي‌خواهد. مرزها را جابه‌جا نكنيد تا درست قدم برداريد.
- تاك تيك
درباره فعاليت‌تان در فضاي مجازي ساده لوحانه رفتار نكنيد. براي خودتان چارچوب و قانون و ساعت فعاليت قرار بدهيد تا شرمنده خودتان و خانواده محترم‌تان نشويد.
دقت كنيد با چشم و گوش باز در شبكه‌هاي مجازي فعاليت كنيد و تا جايي كه ممكن است رفتاري محافظه‌كارانه داشته باشيد تا اقلا از اين فضا آسيب نبينيد.
فراموش نكنيد چيزي كه از خانواده و عزيزان‌تان مخفي مي‌كنيد، همان چيزي است كه در شبكه‌هاي مجازي و فضاي اينترنت براي عموم به نمايش مي‌گذاريد. فقط كافي است كمي فكر كنيد!
- مچ گيري شبانه
اولين و مهم ترين كاري كه حريم خصوصي شما را نقض مي كند، درددل كردن با افرادي است كه در فضاي مجازي با‌آنها آشنا شده ايد. چت هاي نيمه شبانه و پر از آه و حسرت و درد دل كردن و غر زدن از شرايط خانواده و رفتار همسرتان ، با دوستان مجازي و اينترنتي نه تنها هيچ كمكي به حل مساله شما نمي كند بلكه موجب مي شود حصارهاي حريم خصوصي شما و خانواده تان از هم گسسته شود. آن هم به روي غريبه هايي كه كاري جز شنيدن از آنها برنمي‌آيد. در ساعت هاي آخر شب و نيمه هاي شب مراقب خودتان باشيد كه چت نكنيد زيرا در آن ساعت ها احساسات شما غليان پيدا مي كند و ممكن است كاري كنيد كه خودتان پشيمان شويد.