این درحالی است که اسماعیل احمدی‌مقدم، دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر، هفته گذشته با اعلام اینکه تولید شربت جایگزین تریاک بر محور کاهش آسیب حدود یک میلیون معتاد تریاکی کشور متمرکز است، گفت: متاسفانه برای مسئولان وزارت بهداشت و درمان این امر مشتبه شده بود که شربت تریاک به عنوان یک عامل درمان برای متقاضیان جدید مصرف تریاک توزیع خواهد شد، اما تولید این شربت تنها با رویکرد کاهش آسیب جسمی معتادان تریاکی آغاز می‌شود.
این جملات به این معناست که تصمیم ستادمبارزه با مواد مخدر قطعی است و مخالفت وزارت بهداشت هم تاثیر چندانی ندارد.
این در حالی است که معاون غذا و داروی وزارت بهداشت رسماً اعلام کرده است: قبل از اینکه خبر استفاده از شربت تریاک از سوی ستاد مبارزه با مواد مخدر اعلام شود، باید مراحل تایید آن در معاونت سلامت و معاونت غذا و داروی وزارت بهداشت طی می‌شد که هیچ‌کدام از این مراحل انجام نشده است.
متادون یا شربت تریاک؟
پیشنهاد شربت تریاک به عنوان درمانی برای معتادان به تریاک، طرح جدیدی نیست. در گذشته برای درمان معتادان به تریاک از تنتور تریاک استفاده می‌شد.
دکتر محمد‌علی شهرکی، روانپزشک و مدیر اجرایی جمعیت آفتاب در پاسخ به این سؤال که آیا از این روش درمانی در کشورهای دیگر هم استفاده می‌شود یا نه، به همشهری می‌گوید: تنتور تریاک یا «لارانوم» الان جزء فارماکوپه کشورهای آمریکا، ژاپن و اتحادیه اروپاست و در این کشورها به صورت معمول از این روش درمانی استفاده می‌شود.
وی با اشاره به اینکه در گذشته، شربت تریاک برای درمان اسهال، به‌خصوص اسهال‌های مقاوم به دارو و گاهی هم به عنوان مسکن یا ضد‌سرفه، استفاده می‌شد، ادامه می‌دهد: این دارو از قرن 18 تا 19 میلادی، به‌خصوص در اروپا استفاده گسترده‌ای داشته است و حتی در کشور خودمان هم استفاده می‌شد، اما به خاطر مسائل خاصی مثل اعتیاد‌آور‌بودن آن و مشکلاتی که برای کودکان ایجاد می‌کرد و حتی منجر به فوت آنها می‌شد، خیلی از کشورها اقدام به جمع‌آوری آن کردند یا اینکه مصرف این دارو را در حد بسیار پایینی محدود کردند.
با این وجود، در حالی‌که در ایران برای درمان معتادان به تریاک از روش متادون‌درمانی استفاده می‌شود، از سال 1383 طرحی مطرح شد که شربت تریاک جایگزین روش متادون‌درمانی شود؛چون به گفته کارشناسان، متادون، درمانی نگهدارنده برای وابستگان به هروئین است و برای تریاکی‌ها مناسب نیست.
دکتر شهرکی با بیان اینکه از سال 1384 این دارو به مرحله تولید در‌آمد، می‌گوید: شربت تریاک پس از تولید در مرکز ملی مطالعات اعتیاد ایران، روی تعدادی از معتادان به تریاک مورد آزمایش قرار گرفت که نتایج مطلوبی را هم در بر داشت و برای همین قرار شد که این پژوهش گسترده شود و اگر نتیجه‌بخش بود، به جای متادون از این به بعد از شربت تریاک استفاده شود.
شربت تریاک، ترکیبی از آب، الکل و تریاک است و به عقیده کارشناسان در کل ممکن است خطرناک و اعتیاد‌آور باشد.
به گفته مدیر اجرایی جمعیت آفتاب، وزارت بهداشت هم به دلیل عوارض سوء و بعضا ناشناخته این دارو، مخالف آن است.
وی تاکید می‌کند: البته نکته مهم این است که مشکل اعتیاد به تریاک اختصاصا محدود به ایران و افغانستان و پاکستان می‌شود و عمده درمان‌ها در دنیا در مورد هروئین است و به همین دلیل هم، استفاده از شربت تریاک در کشورهای نامبرده بیشتر در بیماران مبتلا به ایدز است که از بیماری اسهال مقاوم به درمان رنج می‌برند.
همه اینها در حالی است که مدیر کل اداره نظارت بر امور دارو و مواد مخدر وزارت بهداشت، با اظهار بی‌اطلاعی از خبر تولید شربت تریاک به عنوان جایگزینی برای متادون، می‌گوید: وزارت بهداشت زیاد موافق این موضوع نیست، زیرا تبعات و آثار مخربی دارد که شاید به مراتب از عوارض متادون وخیم‌تر باشد.
فاضلی در رابطه با اینکه شربت تریاک می‌تواند عوارض متادون را به حد‌اقل برساند، جاذبه اعتیادآوری شربت تریاک را مورد تاکید قرار می‌دهد و می‌گوید: هر دارویی عوارضی دارد اما باید ببینیم که با جایگزینی دارویی جدید، چه عوارضی می‌تواند مخرب‌تر از عوارض داروی قبلی باشد.
تایید یا تردید؟
اگرچه ستاد مبارزه با مواد مخدر بر وارد شدن شربت تریاک به فهرست دارویی کشور اصرار دارد، ولی به نظر می‌رسد تایید این دارو از سوی وزارت بهداشت با چالش‌های جدی مواجه است.
دکتر مهرداد رضایی، مدیر کل روابط عمومی اداره غذا و داروی وزارت بهداشت، با اشاره به اینکه تا زمانی که استاندارد بودن شربت تریاک برای ما مسجل نشده ما این ماده را نه رد می‌کنیم نه تایید، به همشهری می‌گوید: در حال حاضر مشکل اساسی ما بر سر تایید این دارو این است که هنوز هیچ شرکت داروسازی یا مرکز تحقیقاتی، تقاضایی برای ثبت شربت تریاک نداده و هنوز مراحل تحقیقاتی این شربت به فازی نرسیده که برای تایید به ما ارائه شود.
وی می‌گوید: در واقع شربت تریاک برای ما یک داروی مجهول است که هنوز هیچ اطلاعی در مورد آن نداریم، پس نمی‌توانیم تا وقتی شواهد و نتایج درمانی‌اش ارائه نشده، آن را تایید کنیم.
به گفته وی، شربت تریاک یک فرآورده گیاهی است که حتی نمی‌توانیم نام دارو را روی آن بگذاریم، چون از نظر ما این فرآورده فقط و فقط یک ادعای دارویی است.