براساس آن تصميم بخش‌هاي عمده سازمان ميراث فرهنگي كشور با تعجيل به شهرهاي شيراز و اصفهان منتقل شدند و در جريان اين نقل و انتقالات پژوهشكده حفاظت و مرمت آثار تاريخي - فرهنگي نيز كه بيش از 40سال براي ايجاد آن تلاش شد بيش از ساير قسمت‌هاي سازمان ميراث فرهنگي آسيب ديد. با تصاحب ساختمان فضاهاي داخلي پژوهشكده حفاظت و مرمت آثار تاريخي كه براي استفاده‌هاي خاص آزمايشگاهي و كارگاهي طراحي شده بود با تعجيل به كاربري اداري تغيير كرد.
آزمايشگاه‌هاي پژوهشكده حفاظت و مرمت به دفتر كار تبديل شدند. تاسيسات صنعتي آزمايشگاه‌ها قطع شدند. كارشناساني كه سال‌ها براي آموزش آنها وقت صرف شده بود به واحدهاي ديگر يا بيرون از سازمان انتقال يافتند. تجهيزاتي كه با صبوري، زحمت و كمك‌هاي مالي دولت و يونسكو تهيه شده بودند از كار افتادند. كتابخانه‌اي كه طي سال‌ها با روي هم گذاشتن كتاب به كتاب تجهيز شده و تبديل به يكي از كتابخانه‌هاي مرجع براي پژوهشگران و دانشجويان كشور شده بود از هم پاشيده شد. دستگاه‌ها و تجهيزات يا در راه انتقال به شيراز كارايي‌هاي خود را از دست دادند و يا در انبار وسايل خاك خورده و آسيب ديدند.
در نهايت ساختمان پژوهشكده حفاظت و مرمت و تمامي امكانات آن‌كه چند صباحي از افتتاح و بهره‌برداري از آن نمي‌گذشت مبدل به يك ساختمان فرسوده اداري با اتاق‌ها و راهروهاي مملو از كشوها، كمدهاي بايگاني و غيره شد. در اواخر سال1391 پژوهشگاه ميراث فرهنگي را مجددا به تهران بازگرداندند و بخش‌هاي مختلف اداري و كارشناسي كليه پژوهشكده‌هاي سازمان را به‌طور فشرده و نامتجانس در ساختمان پژوهشكده حفاظت و مرمت آثار تاريخي - فرهنگي مستقر كردند و در اين ميان تعدادي اطاق در طبقات زيرين ساختمان قسمت متخصصاني شد كه خود سال‌ها براي ايجاد و ساخت پژوهشكده حفاظت و مرمت آثار تاريخي - فرهنگي تلاش كرده بودند.
- سال‌هاي آغازين
اواخر دهه40 و سال‌هاي آغازين دهه50 شمسي به هنگام تشكيل مركز باستان‌شناسي ايران نخستين كوشش‌ها براي تشكيل و فعال‌سازي آزمايشگاه و كارگاه حفاظت و مرمت آثار تاريخي آغاز شد و در سال1351 نخستين آزمايشگاه پژوهشي مرمت به‌تدريج و با يك كارشناس فيزيك و 2كارشناس شيمي در يك دفتر كار، يك اطاق فيزيك و يك اطاق شيمي زيرزمين ساختمان سابق مركز باستان‌شناسي ايران براي پاسخگويي به نيازهاي علمي و اجرايي اين رشته راه‌اندازي شد. پيش از اين به‌طور جسته گريخته اقدامات مرمتي در هيأت‌هاي باستان‌شناسي خارجي در شوش صورت گرفته و موزه ايران باستان نيز در اين راه تلاش كرده بود.
تعدادي از خانه‌هاي قديمي ازجمله خانه‌هاي داويد، سوكياس و مارتاپيترز و چند خانه ديگر قاجاري و صفوي در اصفهان با كاربري آموزشي، مرمت و بدين‌ترتيب مرمت علمي در كشور شكل نظام‌يافته‌اي به‌خود گرفت. در سال1354 نسبت به خريد، تملك و تسطيح 54پلاك واحدهاي متعدد صنفي واقع در قطعه زمين مقابل ساختمان موزه ايران باستان (موزه ملي ايران) اقدام كنند و با استفاده از آن آزمايشگاهي پژوهشي زير آن زمين ساخته شده به گنجينه موزه متصل شود. زمين مذكور مدت‌ها پيش و پس از انقلاب به‌عنوان محل توقف اتومبيل‌هاي وزارت امور خارجه و كارگاه مترو استفاده مي‌شد.
- پژوهشكده حفاظت و مرمت ؛ خانه مرمت گران ايراني
با ايجاد پژوهشگاه ميراث فرهنگي كشور و تبديل مركز تحقيقات مرمت آثار به‌عنوان يكي از 5 پژوهشكده اين پژوهشگاه شرايط براي ساخت ساختمان پژوهشكده مهياتر شد. طرح مورد تصويب سازمان برنامه و بودجه قرار گرفت، اعتبارات فراهم شد، طرح‌هاي فني با الگوگيري از مراكز مشابه جهاني و بهره‌برداري از مفاهيم معماري ايراني تهيه شد و بالاخره با حمايت‌هاي مهندس سيدمحمد بهشتي رئيس وقت سازمان ميراث فرهنگي كشور، در دي‌ماه سال1376 كلنگ احداث پژوهشكده حفاظت و مرمت آثار تاريخي - فرهنگي به زمين زده شد و بدين‌ترتيب پس از گذشت حدود 10سال براي دستيابي به مركزي پژوهشي مطابق با استانداردهاي جهاني در 14آذرماه1384 ساختمان مذكور با حضور مقامات كشور، سفراي خارجي و مسئولان يونسكو افتتاح شد. با افتتاح اين پژوهشكده، پس از گذشت 107سال از ايجاد اوليه كارگاه وصالي آثار سفالي در پايگاه باستان‌شناسي شوش، مرمتگران ايراني به مركزي دست يافتند كه «خانه مرمتگران ايران» نامگذاري شد.
- يك افسوس تاريخي
در سال‌هاي دهه70 شمسي گام‌به‌گام توسعه آزمايشگاه ادامه يافت و ضمن استقرار و گسترش موقت در طبقه همكف و اول ضلع شمالي و غربي موزه دوران اسلامي، تجهيز آزمايشگاه‌ها و جذب نيروي انساني با حمايت دكتر اكبر زرگر رياست وقت سازمان (1372-1371) تداوم يافت. در همين سال‌ها انديشه گسترش آزمايشگاه تحقيقاتي و تبديل آن به مركز تحقيقاتي با بازپس‌گرفتن زمين آزمايشگاه از وزارت امور خارجه در زمان رياست مرحوم مهندس سراج الدين كازروني (1374-1373) قوت گرفت؛ كاري كه پس از طي مراحل اداري و قانوني و همكاري وزارت امور خارجه انجام شد.
منيژه هاديان
كارشناس پژوهشكده حفاظت و مرمت