اين صحنه‌اي است كه بچه‌هاي ما تا سن 2 سالگي نزديك به 20 بار آن را تجربه مي‌كنند. به همه اينها تهديد به استفاده از آمپول و دكتر بردن به‌عنوان يك ابزار تنبيهي توسط بعضي از پدر و مادرها را هم اضافه كنيد. با كوله‌باري از چنين تجربه‌اي هيچ عجيب نيست كه بسياري از بچه‌هاي ما از دكتر و پرستار و به‌خصوص تزريق آمپول بترسند و در برابر آن قشقرق به‌پا كنند. تازه اگر آمار دقيقي وجود داشت شايد بسياري از بزرگ‌ترها هم نسبت به تزريق ترس داشتند؛ ترسي كه از نخستين روزهاي زندگي در وجودشان نهادينه شده. اما راهكار چيست؟ چه كنيم تا بچه‌هاي ما از مراجعه به پزشك و خدمات درماني و تزريق، ترس نداشته باشند و بتوانند با رفتاري منطقي اينها را به‌عنوان ابزاري درماني بپذيرند؟ تا پايان اين مطلب با ما همراه باشيد. راهكارهاي خوبي براي شما داريم.
- پزشك لولو نيست...
مراجعه به پزشك و استفاده از خدمات درماني و احيانا تزريق آمپول به‌عنوان راهكاري براي به‌دست آوردن سلامت و زندگي بهتر در اختيار ماست. بسياري از والدين اما به جهت عدم‌آشنايي با روش‌هاي صحيح تربيتي اين راهكارهاي نجات‌بخش را به‌عنوان ابزاري براي ترساندن و هشدار دادن به كودك استفاده مي‌كنند. چه بسيار والديني كه از همان آغاز به راه افتادن كودك، درست زماني كه آزار و اذيت‌هاي او آغاز مي‌شود، با توجه به اينكه دايره اطلاعات كودك محدود است و گزينه‌هاي زيادي براي ترساندن و تنبيه كودك در اختيار والدين نيست، نزديك‌ترين عامل ناخوشايندي كه در دسترس است يعني آمپول زدن و دكتر بردن را به‌عنوان راهكاري تربيتي به‌كار مي‌گيرند. «اگه نشيني آمپول مي‌زنيما»، «اگه غذاتو نخوري مي‌ريم دكترها»، «آقاي دكتر الان مياد آمپول مي‌زنه» و جملاتي از اين دست كه والدين به‌كار مي‌گيرند، عاملي مي‌شود براي تقويت ترس و دردي كه كودك با همان مراجعه‌هاي اوليه به پزشك و تزريق آمپول و واكسن تجربه كرده و رفته رفته ريشه ترسي شديد را در كودك ايجاد مي‌كند. اگر مي‌خواهيد فرزندتان از پزشك و بيمارستان و تزريق نترسد، لطفا كمي خلاق باشيد و براي هشدار دادن و تنبيه كردن او از روش‌هاي ديگري استفاده كنيد. مي‌توانيد فرصت بازي كردن او را محدود كنيد يا او را از ديدن برنامه تلويزيوني كه دوست دارد محروم كنيد اما لطفا استفاده از پزشك و آمپول به‌عنوان راهكاري تربيتي را كلا فراموش كنيد.
- ريشه ترس را بخشكانيد
به هر حال معمولا مراجعه به پزشك و مراكز درماني و تزريق آمپول با درد و بيماري همراه است و خواه‌ناخواه تجربه ناخوشايندي براي فرزند شما ايجاد مي‌كند. شما اما با كارهايي مي‌توانيد ريشه‌هاي اين تجربه ناخوشايند را در فرزندتان از بين ببريد. هنگامي كه كودك سالم است و نيازي به پزشك ندارد، در برنامه بازي‌هاي كودك دكتر بازي را بگنجانيد و با استفاده از اسباب بازي‌هايي كه در بازار به‌راحتي پيدا مي‌شود فضاي مراجعه به پزشك و تزريق آمپول را براي او شبيه‌سازي كنيد. گاهي مريض بشويد و از او بخواهيد به شما آمپول بزند و گاهي به او آمپول بزنيد. دقت كنيد عكس‌العمل شما هنگامي كه فرزندتان به شما آمپول مي‌زند، همان عكس‌العملي خواهد بود كه كودك بعدها در مواجهه واقعي با تزريق و پزشك انجام خواهد داد. مي‌توانيد لبخند بزنيد و بگوييد: «درد داشت اما زود خوب مي‌شه، ممنون آقاي دكتر». استفاده از كتاب‌هاي داستان و گفتن داستان‌هاي كودكانه در زمينه برخورد صحيح بچهها با پزشك و تزريق و ديدن كارتون‌ها و برنامه‌هاي پزشكي هم از ديگر كارهايي است كه براي آشناشدن فرزندتان با فضاي درماني مي‌توانيد انجام دهيد. كار مفيد ديگري كه مي‌توانيد انجام دهيد اين است كه هديه‌اي تهيه كنيد و هنگام مراجعه به پزشك يا پرستار براي تزريق، از او بخواهيد كه آن را به كودك‌تان بدهد. همچنين مي‌توانيد هنگامي كه خودتان براي تزريق آمپول يا مراجعه به پزشك مي‌رويد فرزندتان را همراه خود ببريد تا او با محيط درماني بيشتر آشنا شود. ضمنا استفاده از واژه‌هايي مثل «عمودكتر»، «خاله پرستار» يا «دوست دكتر من» هم اثر زيادي در آرامش فرزندتان در برخورد با عوامل درماني دارد.
- به بچهها دروغ نگوييد
ما بزرگ‌ترها معمولا بچهها را دستكم مي‌گيريم و راحت از كنار مسائل مربوط به آنها مي‌گذريم، درحالي‌كه بچهها ساختار روانشناختي بسيار پيچيده‌اي دارند و به‌شدت هم نسبت به رفتار و گفتار اطرافيان و به‌خصوص پدر و مادرشان حساس هستند. يكي از اساسي‌ترين پايه‌هاي شخصيت روانشناختي كودك، براساس ميزان اعتماد به والدين و تكيه كردن به آنها در سنين ابتدايي كودكي شكل مي‌گيرد. اگر شما براي آنكه فرزندتان بي‌تابي و گريه كمتري بكند به دروغ به او بگوييدكه «دكتر آمپول ننوشته» يا « من قول مي‌دم كه دكتر آمپول نده» يا هنگام زدن آمپول به او بگوييد «آمپول كه درد نداره»، كودك لحظاتي بعد با واقعيت مسئله روبه‌رو مي‌شود و متوجه مي‌شود كه نزديك‌ترين و مهم‌ترين اشخاص زندگي‌اش به او دروغ گفته‌اند، در اين حالت او ضمن اينكه مجددا بي‌تابي و گريه خواهد كرد، اعتماد و تكيه‌اي هم كه به شما به‌عنوان والدين داشته را از دست مي‌دهد و اين ممكن است تا پايان عمر بر شخصيت او اثر بگذارد. اگر دكتر براي كودك آمپول تجويز كرد مي‌توانيد تا زمان تزريق آمپول اين مسئله را از فرزندتان پنهان كنيد اما اگر كودك خودش سؤال كرد صادق باشيد و به او بگوييد «دكتر آمپول داده اما اين براي خوب شدن تو ضروري است و باعث مي‌شود كه زودتر خوب شوي» و در رابطه با آمپول هم به جاي اينكه بگوييد آمپول درد نداره» بگوييد: «آمپول كمي درد داره اما من مطمئنم كه تو خيلي شجاعي و مي‌توني اين درد كوچيك رو تحمل كني».
- هنگام تزريق آمپول
هنگامي كه كودك مي‌خواهد آمپول بزند حتما موارد زير را رعايت كنيد:
بعضي از پرستاران و متصديان تزريقات تبحر ويژه‌اي در تزريق دارند، سعي كنيد شخصي وارد و توانمند را پيدا كنيد تا كودك درد كمتري متحمل شود.
امروزه بسياري از مراكز درماني از داروهاي بي‌حسي موضعي براي كاهش درد تزريق استفاده مي‌كنند. هر چند نگراني‌هايي از بابت مصرف درازمدت اين داروها وجود دارد اما اگر كودك شما بيماري مزمني ندارد و زياد آمپول نمي‌زند، حتما براي كاهش درد، از متصدي تزريقات يا پرستار بخواهيد كه از داروي بي‌حسي استفاده كند.
در لحظه تزريق با كودك صحبت كنيد و سعي كنيد حواس او را از تمركز روي بحث تزريق و درد پرت كنيد. مي‌توانيد از او بخواهيد كه از يك تا 10 بشمرد.
مي‌توانيد سرودهاي مورد علاقه او را در گوش‌اش زمزمه كنيد. مي‌توانيد از شجاعت او تعريف كنيد يا كلمات آرامش‌بخش و جرات‌دهنده در گوش او زمزمه كنيد.
درست در لحظه تزريق، قسمتي از دست يا پاي كودك را بفشاريد يا نيشگون بگيريد. اين كار باعث مي‌شود تمركز كودك از محل تزريق به‌دست و پا يا محل نيشگون شما منتقل شود.
يك اسباب‌بازي يا عروسكي كه كودك به آن علاقه دارد را همراه خود به محل تزريق ببريد و حواس كودك را در آن لحظه پرت كنيد.
بيهوده سعي نكنيد كودك را ساكت كنيد. پرسنل درماني به گريه بچهها عادت دارند و گريه فرزند شما را دليلي بر كوتاهي و بي‌مسئوليتي شما در تربيت فرزندتان نمي‌دانند. اجازه دهيد كودك گريه كند، پس از دقايقي خواهيد ديد كه او خودبه‌خود ساكت خواهد شد.
پس از تزريق و درصورت رفتار مناسب كودك، او را با بازخورد مثبت، به‌صورت گفتاري يا با هديه‌اي كوچك تشويق كنيد.
- اگر موفق نشديد...
استفاده از راهكارهاي مطرح شده در اين نوشته تا حد زيادي براي غلبه بر ترس كودك از پزشك و تزريقات و كادر پزشكي كمك مي‌كند. اما درصد اندكي از بچهها هستند كه ترس از عوامل درماني و تزريق در آنها تبديل به يك ترس خاص و ريشه‌دار شده. چنين بچه‌هايي آنچنان مقاومت و گريه مي‌كنند كه امكان تزريق آمپول يا ويزيت پزشك را از بين مي‌برند و استفاده از همه راهكارهاي ممكن هم كمكي به بهتر شدن اوضاع نمي‌كند.در اين‌صورت شما بايد در نخستين فرصت به سراغ يك روانشناس باليني برويد تا او با تكنيك‌هاي خاص روانشناختي، ترس ريشه دوانده در وجود كودك را درمان كند.