پيچيده‌شدن شاخساره‌ها به هم علاوه بر كيفيت، ميزان محصول را هم پايين مي‌آورد چرا كه شاخه‌هاي سطحي و بيروني اجازه عبور نور و رسيدن نور به شاخه‌هاي دروني را نمي‌دهند و شاخه‌هاي دروني پس از مدتي خشك مي‌شوند. اين مشكل باعث شد كه از چيزي حدود 3000سال پيش مفهوم هرس كردن در بين جوامع و به‌صورت عمده در كشاورزي رايج شود. هرس كردن يا همان پيراستن گياه باعث رشد صحيح و اصولي آن ميشود. هرس كردن، كار نسبتاً حساسي است چرا كه نبايد به شاخه‌هاي اصلي آسيبي برسد. با هر اشتباه ممكن است به گياه صدمه‌اي جدي وارد و عمر گياه كوتاه شود. اين صفحه به شما اطلاعاتي در مورد دلايل، شيوه و زمان مناسب هرس كردن درختان و گياهان مي‌دهد. امير ابوالحسن، به‌عنوان كارشناس در اين بخش ما را همراهي مي‌كند.
- چرا بايد گياهان و درختان را هرس كنيم؟
هرس كردن گياه مي‌تواند به دلايل مختلفي انجام شود. مهم‌ترين دليل هرس كردن گياهان هدايت نحوه رشد و باروري گياه است. اينجا مي‌توانيد با دلايل مختلف هرس كردن گياهان و درختان آشنا شويد:
1 به‌منظور حذف شاخه‌هاي آفت‌زده و خشك شده، گياه را هرس مي‌كنند تا سلامتش تأمين شود.
2- براي عبور نور و رسيدن آن به شاخساره‌هاي دروني، قسمت‌هاي متراكم گياه را هرس مي‌كنند تا هيچ‌يك از شاخساره‌ها دچار خشكيدگي نشوند.
3- ايجاد تعادل بين شاخه‌ها و ريشه به‌منظور حفظ تعادل درخت يكي ديگر از دلايل هرس كردن گياهان است. اين دليل بيشتر هنگام نشاكاري و جابه‌جا كردن گياه، فرد را مجاب به هرس كردن مي‌كند.
4- ايجاد شكل ظاهري ويژه هم از دلايل هرس كردن گياهان است. اين دليل بيشتر در فضاهاي سبز شهري، گلخانه‌ها و باغچه‌ها كاربرد دارد.
5- جوان‌سازي درختان به‌منظور باردهي بهتر با حذف شاخه‌هاي پير و وادار كردن درخت به توليد شاخه‌هاي جديد هم از دلايل هرس كردن درختان است.
6- به‌منظور محدود كردن رشد گياه براي سهولت در كارهايي مثل برداشت محصول و سمپاشي هم گياهان را هرس مي‌كنند.
- چه زماني براي هرس كردن مناسب است؟
با توجه به نوع گياه و دليل هرس كردن، در 2فصل تابستان و زمستان هرس كردن انجام ميشود كه به‌ترتيب به هرس سبز و هرس سياه معروف هستند.
1- هرس سبز يا تابستانه
اين هرس زماني انجام ميشود كه گياه بارور و داراي برگ و گل است. از اين نوع هرس با عنوان هرس تابستانه ياد ميشود ولي عمدتا از اوايل بهار تا اواخر تابستان صورت مي‌گيرد. از مهم‌ترين هرس‌هاي تابستانه مي‌توان به حذف گل‌ها و ميوه‌هاي اضافي، بريدن قسمت انتهايي ساقه‌هاي تند رشد، هرس بوته‌هاي زينتي و هرس برگ اشاره كرد.
2- هرس سياه يا زمستانه
اين هرس زماني انجام ميشود كه گياه فاقد برگ و به‌اصطلاح به خواب زمستاني رفته است. اين نوع هرس كردن بسيار مرسوم است چرا كه در اين زمان برگ‌ها ريخته شده و تمام شاخه‌هاي درخت قابل مشاهده است. ازجمله معروف‌ترين هرس‌هاي زمستانه مي‌توان به هرس‌هاي شكل دهي، حذف شاخه‌هاي آفت‌زده و هرس ريشه گياه اشاره كرد.
- گياهان و درختان را چطور هرس كنيم؟
هرس كردن هر يك از قسمت‌هاي مختلف گياه نياز به شيوه خاصي دارد. اينجا مي‌توانيد با شيوه‌هاي هرس كردن بخش‌هاي مختلف گياه آشنا شويد.
هرس كردن شاخههرس كردن شاخه به 2گونه انجام ميشود كه با عنوان «سرزني» و «حذف كامل» از آنها ياد ميشود. سرزني عبارت است از حذف قسمت انتهايي شاخه‌هاي اصلي يا تنه. حذف كامل عبارت است از بريدن شاخه‌هاي به‌صورت كامل از تنه كه به اين صورت انجام مي‌دهند؛ شاخه‌هاي جوان را كه قطري حدود يك و نيم سانتيمتر دارند را مي‌توانيد با قيچي‌هاي باغباني از نيم سانتيمتر بالاتر از جوانه به‌صورت مايل و مخالف جهت جوانه هرس كنيد. بريدن شاخه‌هايي كه قطر بيش از 3سانتيمتر دارند بايد با اره چوب انجام شود. به اين ترتيب كه برآمدگي حاصل از قطع شدن بايد روي تنه درخت باقي بماند. حداكثر قسمت باقيمانده نبايد از 3ميليمتر تجاوز كند تا امكان ترميم زخم محل برش وجود داشته باشد.
هرس كردن گل و ميوه
با توجه به اين موضوع كه ميزان فتوسنتز گياه مقداري مشخص است اگر تعداد گل‌ها و ميوه‌ها كم شود تعادل لازم براي توليد محصول مرغوب برقرار ميشود. اين نوع هرس كردن به روش‌هاي شيميايي توسط مواد مختلفي مانند ان‌اي‌اي و روش‌هاي فيزيكي انجام ميشود. شما براي سهولت كار مي‌توانيد از روش فيزيكي كه همان كندن گل و ميوه است استفاده كنيد.
هرس كردن پوست گياه
اين نوع هرس در زمان رشد رويشي گياه به 3روش شكاف‌زني، حلقه‌زني و طوقه‌برداري انجام ميشود. در شكاف‌زني، پوست ساقه يا شاخه‌هاي اصلي با خطوطي موازي زير جوانه خراش داده ميشود. البته اين نوع هرس نسبت به 2نوع ديگر بازده كمتري دارد. در روش حلقه‌زني، حلقه‌اي كامل از پوست ساقه برداشته ميشود. اين نوع هرس پوست بهترين روش است. در طوقه‌برداري هم با سيم به‌مدت 6ماه حلقه‌اي به دور ساقه بسته ميشود. هرس كردن پوست گياه به‌منظور تجمع هيدرات‌هاي كربن و هورمون‌هاي رشد در اندام‌هاي هوايي واقع در بالاي زخم ايجاد شده هنگام هرس انجام ميشود كه اين كار عاملي براي تحريك تمايزيابي در شاخه‌هاي بيمار شده است.
هرس كردن ريشه
در گياهاني خاص مثل بامبو هرس كردن بيشتر به ريشه برمي‌گردد كه انجام آن با قيچي‌هاي ساده هم امكان پذير است. گياه را از آب بيرون آوريد و ريشه‌هاي فرعي را كه نازك هستند قطع كنيد.
- كمك به هرس درختان شهر
تهراني‌ها براي هرس گياهان و درختان داخل خانه‌شان مي‌توانند با سامانه فوريت‌هاي خدمات شهري يا 137تماس بگيرند. اپراتورهاي اين سامانه، شما را به كلينيك‌هاي گل و گياه نزديك به محل سكونت يا كار شما متصل مي‌كنند. حالا هم مي‌توانيد از آنها مشاوره بگيريد و هم در هرس كردن گياهان محيط شهري يا داخل خانه‌ها، از كارشناسان فضاي سبز كمك بگيريد.
نكته بعدي اين است كه هميشه نبايد براي رسيدگي به امور شهر منتظر اقدام مديريت شهري بمانيم. خودمان هم مي‌توانيم آستين‌ها را بالا بزنيم و درختان محيط شهري كه در جلوي در خانه يا مغازه ما قرار دارند را هرس كنيم. بالاخره شهرداري هر چقدر هم كه نيرو داشته باشد، باز هم نمي‌تواند همه درختان اين شهر را هرس كند و نياز به مشاركت مردم در اين زمينه دارد. شما شهروند اين شهر هستيد و هر چقدر كه به حفظ طبيعت اين شهر كمك كنيد، منفعت آن به خود شما برمي‌گردد. البته حتما نكاتي كه درباره هرس كردن در اين صفحه گفته شده رعايت كنيد تا به درختان شهري صدمه نزنيد.