شك نبايد كرد كه اين فرد است كه زير بزرگي اين سازمان و نهاد نابود خواهد شد. تنها در يك صورت اين اتفاق نخواهد افتاد: قوانيني وجود داشته باشد كه از فرد در مقابل سازمان‌ها و نهادها و ارگان‌هاي دولتي و حكومتي محافظت كند و سازمان‌هايي وجود داشته باشند كه پيگير شكايت اين فرد بوده و حقش را به او بازگردانند. راستي شما چيزي از ديوان عدالت اداري مي‌دانيد و تا به حال سر و كارتان به آن افتاده است؟ اگر حس مي‌كنيد حقي از شما توسط نهادهاي دولتي و حكومتي ضايع شده، پس اين مطلب مي‌تواند به‌كار شما بيايد.
- كجاها هستند؟
ديوان عدالت اداري، ساختاري است كه زيرنظر رئيس قوه قضاييه كار مي‌كند. در حال حاضر هم 50شعبه بدوي و نيز 10شعبه تجديدنظر دارد. هر شعبه بدوي، يك رئيس يا دادرس علي‌البدل دارد. هر شبعه تجديد نظر هم يك رئيس و 2 مستشار دارد. آرايي كه شعبه‌هاي بدوي صادر مي‌كنند، قابل تجديدنظر است. جدا از اين موارد، در حال حاضر 3 شعبه تشخيص هم وجود دارد. در تهران، مي‌توانيد به ضلع جنوبي پارك شهر واقع در منطقه 12مراجعه كنيد. البته از طريق پست سفارشي يا مراجعه به دفاتر نمايندگي ديوان مستقر در دادگستري مراكز استان‌ها هم مي‌توانيد كارتان را دنبال كنيد.
- اولين قدم چيست؟
دستور زبان گفتاري شما با ديوان عدالت اداري، دادخواست است، يعني بدون دادخواست، زبان شما الكن بوده و نمي‌دانيد از چه چيزي بايد صحبت كنيد. پس، اول بايد دادخواست تنظيم كرده و تحويل دبيرخانه ديوان عدالت اداري بدهيد. دادخواست خودتان را بايد به زبان ساده و بدون خط خوردگي و كامل و خوانا، روي برگه‌هاي چاپي مخصوص بنويسيد و تحويل دبيرخانه بدهيد. اين برگه‌ها را يا از طريق دفاتر پستي يا از طريق پايگاه اطلاع‌رساني اينترنتي ديوان كه ذكر كرديم، مي‌توانيد دريافت كنيد. يك كار ساده‌تر هم براي تهراني‌ها، اين است كه به ديوان عدالت اداري بروند، در آنجا دفتري در كنار ديوان مستقر است كه عده‌اي، هم به شما مشاوره مي‌دهند و هم برايتان دادخواست پر مي‌كنند؛ البته هزينه‌اي هم دريافت مي‌شود.
- چه اطلاعاتي لازم است؟
اگر جزو اشخاص حقيقي هستيد، بايد نام، نام‌خانوادگي، نام پدر، تاريخ تولد، كد ملي، شغل، تابعيت و اقامتگاه (آدرس پستي شامل نام استان- نام شهر- ميدان- خيابان-كوچه- شماره پلاك و كد پستي را به‌صورت خوانا بنويسيد؛ طوري كه بين برخي اعداد شبيه هم، اشتباهي صورت نگيرد. براي اشخاص حقوقي هم نام شركت، شماره ثبت، نشاني اقامتگاه اصلي، شماره تماس و كدملي دارندگان حق امضاي اوراق و اسناد تعهد‌آور (طبق آگهي آخرين تغييرات در روزنامه رسمي) مورد نياز است. مشخصات دقيق طرف شكايت، كه همان نهاد دولتي يا حكومتي باشد، نياز است. در ضمن، موضوع شكايت و خواسته هم بايد «صريح و منجز» و خيلي ساده نوشته شود. اگر مدارك و ضمائمي هم داريد كه حرف شما را اثبات كرده و نقش سند را دارند، بايد كپي يا رونوشت آنها، تحويل دهيد.
- كي به شكايت رسيدگي مي‌شود؟
وقتي مدارك را تحويل داديد، رسيدي به شما تحويل داده مي‌شود. بعد از مدتي كه شعبه بدوي رسيدگي به دادخواست شما مشخص شد، يك پيامك شامل «شماره پرونده 16رقمي» و «شعبه رسيدگي كننده» به همان شماره همراهي كه در دادخواست ذكر كرده‌ايد، ارسال مي‌شود. حفاظت از اين پيامك و اطلاعات آن و نيز رسيدي كه تحويل شما داده شده، بسيار حياتي است. در ضمن، روند پرونده را هم از طريق تلفن گوياي 51200و نيز پايگاه اطلاع‌رساني ديوان مي‌توانيد دنبال كنيد.
- درخواست صدور دستور موقت چيست؟
شما به ديوان رفته‌ايد و شكايت كرده‌ايد، اما در اين حين يا بعد از شكايت شما، نهاد يا سازمان يا ارگان مورد نظر، تصميم و رأي خودش را كه گرفته، عملياتي مي‌كند. اگر شما مدعي شويد كه اين اجراي تصميم، مي‌تواند خسارتي به شما وارد سازد كه جبرانش غيرممكن يا سخت است، مي‌توانيد دستور صدور دستور موقت بدهيد تا فعلا از اين امر جلوگيري شود.
- يك نكته باقيمانده
شما رفته‌ايد و به ديوان عدالت اداري شكايت كرده‌ايد. شكايت شما هم ثبت و ضبط شده است. طبيعي است كه شما، يك طرف شكايتي داشته باشيد كه نهاد يا ارگان يا سازماني دولتي و حكومتي است. اگر شما به‌عنوان شاكي، لازم بدانيد كه شخصي حقيقي يا حقوقي هم براي شفاف شدن دادرسي شما حضور داشته باشد يا مدارك لازم را ارائه كند، مي‌توانيد اقدام به درخواست جلب شخص ثالث كنيد كه در همان ديوان كارش انجام مي‌شود. البته برعكسش هم وجود دارد: اگر شخص ثالثي در پرونده شما ذي‌نفع بوده يا ضرر كند، مي‌تواند اعتراض كند.
- آخرش چه مي‌شود؟
شما شكايت داريد، شكايت خود را مطرح مي‌كنيد كه همان دادخواست است. دادخواست شما، راهي شعبه بدوي مي‌شود. نسخه‌اي از شكايت تحويل طرف شكايت داده مي‌شود تا طي يك ماه، مستندات خود را براي اثبات عدم‌صحت دادخواست مطرح شده ارائه كند. البته اگر شعبه لازم ديد، هر كدام از طرفين را دعوت به ارائه توضيح مي‌كند. اگر كار به تجديدنظر كشيده شد، دوباره اين فرايند اتفاق مي‌افتد. در نهايت، يا حق با شماست يا نيست. اگر حق با شما بود، ابلاغ مي‌شود كه از اجراي حكم صادره توسط اين نهاد در قبال شما خودداري شود. اگر هم طرف مقابل، توجهي نكند، حكم جلب صادر شده و حكم 2ماه تا يك سال انفصال از خدمات دولتي بابت طرف شكايت صادر مي‌شود.
- چطور مي‌توان به رأي صادره اعتراض كرد؟
شما همه مراحل قبل را طي كرده‌ايد ولي از رأي صادر شده راضي نيستيد و احساس مي‌كنيد كه در حق شما اجحاف شده است. در اين صورت، مسئله طرح دادخواست تجديدنظرخواهي از آراي شعب بدوي پيش مي‌آيد. همه آراي شعب بدوي ديوان، قابل تجديدنظر خواهي هستند. اين‌اعتراض به‌حكم، البته براي كساني كه ساكن كشور هستند در كمتر از 20روز بايد اتفاق بيفتد. اگر وارد اين مرحله شديد، علاوه بر اطلاعات رايج معمول، بايد اطلاعات شعبه بدوي و رأي صادر شده و... را هم ارائه كنيد. سپس همان مراحل طي شده و اطلاع‌رساني انجام مي‌شود.
- بابت چي بايد به ديوان برويم؟
شايد سؤال اول شما اين باشد كه بابت چه شكايت‌ها و كارهايي، مي‌توانيم به اين ديوان مراجعه كنيم؟ اگر شما طرف شكايت‌تان، سازمان‌ها و ارگان‌ها و نهادهاي دولتي باشد، در اين صورت مي‌توانيد در اين ديوان، طرح شكايت كنيد تا حق شما را بگيرد. در كل بابت موارد زير مي‌توانيد به اين ديوان مراجعه كنيد:
- اگر از تصميمات و اقدامات واحدهاي دولتي اعم از وزارتخانه‌ها و سازمان‌ها و مؤسسات و شركت‌هاي دولتي و شهرداري‌ها و سازمان تأمين اجتماعي و تشكيلات و نهادهاي انقلابي و مؤسسات وابسته به آنها شكايتي داشته باشيد.
- اگر از آرا و تصميمات قطعي هيأت‌هاي رسيدگي به تخلفات اداري و كميسيون‌هايي مانند كميسيون‌هاي مالياتي، هيأت حل اختلاف كارگر و كارفرما، كميسيون موضوع ماده 100 قانون شهرداري‌ها منحصرا از حيث نقض قوانين و مقررات يا مخالفت با آنها شكايتي داشته باشيد.
- و... .
البته تبصره‌ها و متن كامل موارد را مي‌توانيد در سايت divan-edalat.ir مشاهده كنيد.
- حضور در ديوان
بهترين راه اين است كه يك‌بار به ديوان عدالت در ضلع جنوبي پارك شهر برويد تا همه اطلاعات را به‌دست بياوريد اما به‌صورت غيرحضوري هم مي‌توانيد اقدام كنيد. فقط اينكه، اصل مدارك هم توسط دبيرخانه و كارمندان آن بايد تصديق شود؛ پس نياز هست كه اصل مدارك را هم با خودتان ببريد. كپي از مدارك در 3 نسخه هم همراه‌تان باشد كه البته، در اطراف ديوان مي‌توانيد اين كپي‌ها را بگيريد. اگر هم حوصله اين همه دوندگي را نداريد، كار را به وكيل بسپاريد. در ضمن، دادخواست شما هزينه‌اي هم دارد كه بايد بابتش، 10هزار تومان تمبر باطل كنيد. براي دادخواست دوم، اين رقم 20هزار تومان مي‌شود. هزينه تصديق هر يك از مدارك و اوراق پيوستي هم 500تومان است. نكته اصلي اينكه هنگام تحويل مدارك و كپي‌ها، حتما خودتان در 3 نسخه، آنها را تقسيم‌بندي كنيد تا كارتان با تأخير همراه نباشد.