پس از تأكيدات چند باره رهبر معظم انقلاب درمورد ضرورت توجه به اين موضوع، دبيرخانه شوراي‌عالي انقلاب فرهنگي آبان سال گذشته آيين‌نامه تشكيل اين كرسي‌ها در دانشگاه‌ها و مؤسسات آموزش عالي و پژوهشي را اعلام كرد. هر چند حالا با گذشت بيش از يك سال از ابلاغ اين آيين‌نامه و روشن‌شدن كاستي‌هاي آن، بازنگري در آن ضروري است اما بازخواني دوباره اين آيين‌نامه مي‌تواند قابل توجه باشد. قانون براي بسياري از مواردي كه حالا ممكن است نوعي بن‌بست در توسعه و ترويج اين كرسي‌ها تلقي شوند، راهكارهايي پيش‌بيني كرده و البته برخي موارد نيز به بازنگري و اصلاح احتياج دارند.
- كرسي آزاد انديشي چيست؟
براساس اين آيين‌نامه كه براي اجرا از سوي معاونت فرهنگي وزارت علوم به دانشگاه‌هاي سراسر كشور ابلاغ شده، در تعريف كرسي آزادانديشي آمده است: نشستي است كه در آن به‌صورت آزاد، نظام‌مند، محترمانه، عقلاني، منطقي و شجاعانه، در يكي از قالب‌هاي مندرج در ذيل، در باب موضوعي معين و از پيش اعلام‌شده، به اظهارنظر، پرسش و پاسخ عميق، گفت‌وگو، تبادل و تضارب آرا، همراه با استدلال و ارائه مستندات پرداخته مي‌شود. كرسي‌هاي آزادانديشي، در يكي از قالب‌هاي كرسي مناظره، كرسي نقد و نظر و كرسي پرسش و پاسخ به شبهات قابل اجراست.
ايجاد محيط مطلوب براي بيان آزادانه و ناصحانه انديشه‌ها در دانشگاه‌ها مهم‌ترين نكته تأكيدشده در اين سند است. رعايت اخلاق اسلامي و منطق گفت‌وگو، ايجاد فرصت قانوني، امن و عادلانه براي طرح آرا و تقويت روحيه حقيقت جويي، قانونگرايي، آزادگي، خوداتكايي فكري و رشد فرهنگ نقدپذيري در چارچوب قانون اساسي نيز مورد توجه است. تشويق دانشگاهيان به مطالعه و تفكر خلاق براي پاسخگويي به شبهات گوناگون و ايجاد بستر علمي و فرهنگي مناسب براي تشويق و زمينه‌سازي فرايند توليد علم و نظريه‌پردازي از ديگر اهداف تعيين شده هستند. سياستگذاري و نظارت كلان بر حسن انجام كرسي‌هاي آزادانديشي برعهده شوراي اسلامي شدن دانشگاه‌ها و مراكز آموزشي گذاشته شده است.
همچنين وظيفه پيگيري امور اجرايي به هيأت نظارت بر فعاليت‌هاي تشكل‌هاي اسلامي و دبيرخانه اين هيأت سپرده شده است. صدور مجوز و تعيين سطح كمي و كيفي مخاطبان، نظارت بر حسن اجرا، ارزيابي و رتبه‌بندي كرسي‌ها و رسيدگي به شكايات و گزارش‌هاي رسيده وظايف اين هيات تعيين شده‌اند. دبير هيأت موظف است نسبت به ارزيابي كرسي‌ها اقدام و جمع‌بندي آن را به‌صورت فصلي به شوراي فرهنگي دانشگاه و هيأت مركزي ارسال كند.
- چطور برگزار مي‌شوند؟
هر كدام از تشكل‌هاي اسلامي دانشگاهيان (دانشجويي و استادي)، گروه‌هاي علمي و آموزشي، انجمن‌هاي علمي، كانون‌هاي فرهنگي و شورا‌هاي صنفي، حداقل 3 نفر از دانشجويان و هر يك از اعضاي هيأت علمي منوط به نداشتن حكم انضباطي مي‌توانند درخواست برگزاري كرسي را به هيأت ناظر ارائه كنند. متقاضي برگزاري كرسي‌هاي مناظره مكلف است در درخواست خود مجري كارشناس، نفر يا نفرات موافق و مخالف با موضوع را معرفي و به هيأت نظارت پيشنهاد كند. درصورت عدم‌معرفي مخالف، دبيرخانه هيأت موضوع مناظره پيشنهادي را به اطلاع عموم دانشجويان رسانده و درصورت اعلام آمادگي ساير دانشجويان يا تشكل‌ها به‌عنوان مخالف، هيأت نظارت بعد از بررسي‌هاي لازم مجوز را صادر مي‌كند. هيأت نظارت هم مكلف است ظرف مدت 7روز كاري، از تاريخ دريافت تقاضا، نسبت به تشكيل جلسه و اعلام نظر رسمي و كتبي در مورد درخواست برگزاري كرسي اقدام كند. چنانچه متقاضي نسبت به رأي هيأت نظارت اعتراض داشته باشد، مي‌تواند اعتراض خود را يك هفته از تاريخ ابلاغ رأي، به‌صورت مكتوب به هيأت نظارت ارائه دهد. هيأت نظارت مكلف است در نخستين جلسه شورا، موضوع را بررسي كند و نتيجه نهايي را به متقاضي اطلاع دهد.