احتمالا تصاوير سيلاب شهرهاي شمالي كشور را كه خانه‌هاي زيادي را جلوي چشم مردم ويران كرد در شبكه‌هاي اجتماعي ديده‌ايد. يا همين سيلاب جاده چالوس را كه جان تعدادي از هموطنانمان را گرفت به‌خاطر داريد. سيلاب‌ها مي‌توانند مثل زلزله و ديگر بلاياي طبيعي خطرساز باشند و درست مثل همه آنها هم قابل مقابله هستند. يادتان باشد شهرهايي مثل تهران هميشه در معرض خطر سيل قرار دارند، چرا؟ كارشناسان دلايل اصلي اين موضوع را اختلاف ارتفاع زياد، شرايط اقليمي خاص، وجود رودخانه‌هاي فراوان مانند رود كرج، رود دربند، رود چيتگر و مسيل‌هاي متعدد و قرار گرفتن در پاي كوه دانسته‌اند. اگر در تاريخ اين شهر هم جست‌وجويي كنيد، سيل‌هايي مثل سيل تجريش در سال 66 را خواهيد يافت كه تعداد زيادي كشته برجاي گذاشت. خب حالا در مواجهه با اين بلاي طبيعي چه بايد كرد؟ اينجا قرار است به همين سؤال پاسخ دهيم.
- خودتان را براي سيل مهيا كنيد
نبايد دست روي دست بگذاريد تا سيل، زندگي شما را ببرد! انتظار هم نداشته باشيد كه مسئولان هر روز به فكر اين باشند كه جلوي سيلاب‌ها را بگيرند. خودتان بايد آستين‌ها را بالا بزنيد و براي مقابله با اين ماجرا مهيا شويد. چطوري؟ توصيه‌هاي زير به كارتان مي‌آيد:
يك توصيه عمومي براي همه بلاهاي طبيعي اين است كه در خانه يا محل كارتان يك كيف كمك‌هاي اوليه و كيف نجات داشته باشيد. لازم نيست مثل يك امدادگر حرفه‌اي، اين كيف‌ها را تجهيز كنيد. حداقل امكانات كمك‌رساني، موقع بحران حسابي به كارتان مي‌آيد.
اگر تصاوير سيل شمال يادتان باشد، خانه‌هايي ويران شدند كه كنار رودخانه‌ها و مسيل‌ها قرار داشتند. مخصوصا در حاشيه شهرها از ساختن خانه در حريم رودخانه‌ها و مسيل‌ها، آن هم با مصالح نامناسب پرهيز كنيد، حتي اگر مجوز اين ساخت‌وساز را هم داشته باشيد.
مقاوم‌سازي فقط براي زلزله نيست. اگر مشغول ساختن خانه‌اي جديد هستيد يا به فكر نوسازي خانه فرسوده‌تان افتاده‌ايد، مقاوم و محكم ساختن آن را جدي بگيريد. استانداردهاي ايمني را رعايت كنيد و بدانيد كه هر چقدر براي اين ماجرا هزينه كنيد، سودش به‌خودتان مي‌رسد.
اگر آبگرمكن يا وسايل برقي‌تان در معرض سيل قرار دارد، آنها را در جايي بالاتر از سطح معمول قرار دهيد. در مناطق سيلاب‌خيز هميشه در ظرف‌هاي دربسته آب آشاميدني در خانه ذخيره كنيد. براي جلوگيري از ورود آب سيل به داخل خانه، در مسير آن خاكريز يا همان ديوار سيل‌بند بسازيد.
- پياده‌ها و عابران در سيل چكار كنند؟
كارشناسان مي‌گويند كه در همين سيلاب‌هاي اخير هم علت بسياري از خسارت‌هاي مالي و جاني، عملكرد نادرست برخي از مردمي بوده كه بعد از وقوع سيل در معابر حضور داشته‌اند. خب، حالا وقتي سيل آمد چه بايد كرد؟
سيل تماشا كردني نيست. وقتي سيل آمد در يك جاي امن مستقر شويد. در جريان آب، راه نرويد. 15سانتي‌متر آب در حال حركت، مي‌تواند شما را زمين بزند. اگر مي‌خواهيد از محل آبگرفتگي عبور كنيد، از جايي برويد كه آب حركت نمي‌كند.
سيل‌ها در برخي نقاط با جريان‌هاي شديد آب همراه هستند، به هيچ وجه نزديك آنها نشويد. اگر در خيابان هستيد از سيم‌هاي آويزان برق و منابع اصلي آب و فاضلاب دور شويد. عمق آب هم در سيل قابل تشخيص نيست، در محل‌هاي آب گرفته از يك چوب يا وسايلي شبيه آن براي تشخيص عمق استفاده كنيد.
يادتان باشد كه سيل فقط جريان آب نيست، اجسام سنگين دور و برتان هم به‌خاطر نيرويي كه آب به آنها وارد مي‌كند به راحتي به حركت در‌مي‌آيند و خطرساز مي‌شوند. سيل براي كودكان و سالمندان خطرناك‌تر است. اولويت تردد در معابر براي رسيدن به نقطه‌اي امن را به آنها بدهيد.
يك كار مهمي كه از دست شما بر مي‌آيد اين است كه مسدودشدن معابر اصلي و مهم را به واحدهاي راهداري گزارش دهيد. در تهران و چند كلانشهر بزرگ كشور وقتي با آبگرفتگي مواجه شديد موضوع را به سامانه فوريت‌هاي خدمات شهري يا همان 137در تهران گزارش كنيد.
- رانندگي در سيل‌ها چه خطراتي دارد؟
در هم پيچيده‌شدن خودروها در همين سيلاب اخير مناطق شمالي كشور و جاده چالوس را به‌خاطر داريد. هيچ فكرش را مي‌كرديد كه جريان آب بتواند اين ارابه‌هاي آهني را اينطور مچاله كند؟ اينها هشدارهايي است كه براي رانندگي هنگام سيل‌ها بايد آويزه گوشتان كنيد.
در منطقه سيل‌زده، رانندگي نكنيد. اين نخستين توصيه همه كارشناسان مديريت بحران به شماست. حتي سيل‌هاي به ظاهر ساده هم مي‌توانند خطرناك باشند. ارتفاع بيش از 20سانتي‌متر آب براي بيشتر خودروها به‌معناي غوطه‌ور شدن خودرو خواهد بود چرا كه آب از كف آن بالاتر مي‌آيد.
هنگام وقوع سيلاب‌هاي شهري، حتي اگر عمق جريان آب بسيار كم هم باشد، باز هم براي خودروها خطرناك است چون شما كف خيابان‌ها و كوچه‌ها را به هيچ‌وجه نمي‌بينيد و ممكن است خودرويتان را داخل چاله‌هاي عميق يا جوي‌هاي كنار معابر شهري بيندازيد.
سيل خيلي فرصت چنداني به شما نمي‌دهد. اولش سطح عمق آب كم است ولي در يك لحظه متوجه مي‌شويد كه سيل اطراف خودروي شما را فراگرفته است. در اين مواقع مهم‌ترين كاري كه بايد انجام بدهيد اين است كه خودرويتان را رها كرده و به محدوده‌هاي مرتفع برويد.
هنگام مواجه شدن با معابر آب‌گرفته حين رانندگي خونسردي خود را حفظ و با آرامي رانندگي كنيد. اتومبيل را در حالت دنده سنگين قرار دهيد، زيرا ترمزها در آب به خوبي كار نمي‌كنند. گوش به اخبار باشيد و تا زمان اعلام مسئولان مبني بر ايمن بودن مسيرها، سراغ خودرويتان نرويد.
- توصيه‌هاي ديگر هنگام وقوع سيلاب‌ها
اگر سيل اطراف خانه‌تان جدي است و احتمال خسارت وجود دارد، بايد به سرعت به محيط امن‌تري برويد، اما اگر فرصت داريد، وسايل ضروري و حياتي را به طبقه‌هاي بالاتر ببريد.
مسيل‌ها و كانال‌هاي فاضلاب در شهرها هنگام بارندگي خطرناك‌ترند، يعني ممكن است احتمال وقوع سيلاب هم نباشد اما با يك باران سنگين، معابر كنار اين مسيل‌ها و كانال‌ها گرفتار سيلاب شود.
وقتي اطراف خانه‌تان سيل راه مي‌افتد و احتمال ورود آب به داخل خانه وجود دارد، در نخستين اقدام، فيوز اصلي برق را قطع كنيد. شير اصلي گاز و آب را ببنديد و دوشاخه وسايل برقي را از پريز خارج كنيد. به هيچ وجه با دستان خيس يا وقتي درون آب ايستاده‌ايد، به وسايل برقي دست نزنيد.
سيل و آبگرفتگي مي‌تواند در سيستم برق‌رساني موجب اتصال كوتاه و آتش‌سوزي شود، بنابراين چنانچه در انبارهاي مواد سوختي يا نزديك چنين مكان‌هايي هستيد مراقب باشيد.
كمك‌رساني به كساني كه گرفتار سيل شده‌اند را فراموش نكنيد. مخصوصا آنها كه كمي در زمينه امدادرساني و كمك‌هاي اوليه آموزش ديده‌اند، در اين مواقع مي‌توانند حسابي كمك كنند.
بعد از سيل تمامي اجسام خيس و مرطوب را تميز و ضدعفوني كنيد زيرا گل و لاي باقي مانده از آب سيل، حاوي مواد شيميايي و فاضلابي است. لوازم برقي را هم قبل از استفاده مجدد، كنترل و خشك كنيد. بهتر است در يكي2ساعت اول در روشن كردن چراغ‌ها و وسايل برقي دقت و ابتدا از چراغ قوه استفاده كنيد.
كساني كه در شيب‌ها و دامنه كوه‌ها زندگي مي‌كنند، مثل مناطق شمالي همين تهران، بايد حواسشان در سيلاب‌هاي شديد به رانش زمين هم باشد. نشانه‌اش هم جاري شدن گل و لاي است.
آب آشاميدني هم ممكن است پس از سيلاب دچار مشكلاتي شود. حتما از سالم بودن آب مطمئن شويد و بعد، از آن براي نوشيدن استفاده كنيد.